24-09-2023
Κυριακή Α΄Λουκά 24-09-2023
Ο Χριστός μας αποκάλυψε την περί του Θεού αλήθεια. Λέγει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, ο θεατής των αρρήτων αποκαλύψεων και ερμηνεύς των άνω του Θεού μυστηρίων: «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε· ο μονογενής Υιός, ο ων εις τον κόλπον του Πατρός. Εκείνος εξηγήσατο».
Η απάντηση του ανθρώπου στην περί του Θεού αποκάλυψη είναι η πίστη. Αυτή είναι η προϋπόθεση για να ζήσουμε αιώνια, αφού αυτός είναι και ο σκοπός της ενανθρωπήσεως του Χριστού: «ίνα πας ο πιστεύων εις Αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον». Η πίστη στον Χριστό είναι «θύρα και οδός που οδηγεί στην ζωή».
Πίστη είναι η ακλόνητη πεποίθηση στην ύπαρξη αγαθών που ελπίζουμε. Είναι βεβαιότητα για πράγματα που δεν βλέπουμε με τα σωματικά μάτια: «Πίστις εστί ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων».
Πίστη είναι όταν πιστεύουμε σ’ εκείνα που δεν βλέπουμε, έχοντας κατά νουν την αξιοπιστία του Θεού. Οι αλήθειες που μας αποκάλυψε ο Χριστός χρειάζονται πίστη….διότι το ύψος τους υπερβαίνει κατά πολύ την δική μας ευτελή διάνοια.
Ο απόστολος Παύλος γράφει ότι «αφού δικαιωθήκαμε με την πίστη, έχουμε ειρήνη με τον Θεό δια του Κυρίου Ιησού, ο Οποίος με την πίστη μας σ’ Αυτόν μας έχει οδηγήσει στη χάρι αυτή στην οποία στεκόμαστε, και καυχόμαστε για την ελπίδα μας στην δόξα του Θεού». Ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύει τον αποστολικό λόγο: «Παντού αναφέρει και τα δύο· και τα δικά Του και τα δικά μας. Αλλά τα μεν του Χριστού είναι πολλά και ποικίλα. Διότι και απέθανε για μας, και μας συμφιλίωσε, και μας προσήγαγε στον Θεό, και μας έδωσε Χάρι ανέκφραστη. Εμείς όμως προσφέρουμε μόνο την πίστη». Η πίστη είναι η συνέργεια του ανθρώπου στο μυστήριο της σωτηρίας του.
Όσα μας απεκάλυψε ο Θεός δεν είναι δυνατόν να ερμηνευτούν με το ανθρώπινο μυαλό, διότι η «λογική μας δεν χωρεί το μέγεθος των οικονομιών Του. Αυτό πρέπει να γίνει με την πίστη». Λέγει ο ιερός Χρυσόστομος: «Δεν έμαθα να περιεργάζομαι την ουσία του Θεού. Έμαθα να πιστεύω, και όχι να ερευνώ με σχολαστικότητα».
Όταν ο Χριστός απέστειλε τους μαθητές του στο κήρυγμα τους είπε: «ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται, ο δε απιστήσας κατακριθήσεται». Η πίστη είναι η αρχή της σωτηρίας και της εν Χριστώ ζωής. Από την πίστη οδηγούμαστε στο άγιο Βάπτισμα και γεννιόμαστε εν Χριστώ. Είναι αυτονόητο βέβαια ότι για τα βαπτιζόμενα νήπια η πίστη ακολουθεί το Βάπτισμα.
Για να πλησιάσουμε το μυστήριο της πίστεως, θα στηριχτούμε στο Σύμβολο της πίστεως, που ονομάζουμε «Πιστεύω» και αποτελείται από δώδεκα άρθρα.
Το Σύμβολο της πίστεως είναι η καταγραφή των δογμάτων της Εκκλησίας από τους θεοφόρους Πατέρες των δύο πρώτων Οικουμενικών Συνόδων. Οι άγιοι Πατέρες «βραχύ ρήματι και πολλή συνέσει» διατύπωσαν με θείο φωτισμό την αληθινή πίστη της Εκκλησίας, για να μπορούμε εμείς να έχουμε ως οδηγό της ζωής μας και να πορευόμαστε την οδό της σωτηρίας.
Οι ορθόδοξοι χριστιανοί πιστεύουμε και ομολογούμε ό,τι μας αποκάλυψε ο Υιός και Λόγος του Θεού, και όπως μας τα ερμήνευσαν οι άγιοι Απόστολοι και οι θεοφόροι Πατέρες. «Οι Απόστολοι ως εδίδαξαν, οι Διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν …… ούτω φρονούμεν, ούτω λαλούμεν».
17-09-2023
Κυριακή μετά την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού
Η εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μας θυμίζει ταυτόχρονα τη σημασία που έχει για εμάς το σημείο του Σταυρού. Δεν μιλώ εδώ απλώς για τον Σταυρό που πρέπει να αίρουμε ακολουθώντας τον Χριστό, αποδεχόμενοι εν υπομονή όλες τις δοκιμασίες μας και όλες τις δυσκολίες. Αλλά για το ότι αυτές δεν έχουν σημασία, δεν έχουν αξία, παρά μόνον αν είναι ενωμένες με τον νικηφόρο Σταυρό του Χριστού. Γι’ αυτό η εικόνα και το σημείο του Σταυρού που κάνουμε πάνω μας έχουν τόση σημασία στη Χριστιανική ζωή.
Οφείλουμε λοιπόν να αγαπούμε το σημείο του Σταυρού, να τιμούμε τον Σταυρό. Είναι μία από τις τελειότερες μορφές προσευχής, μετά την απαγγελία του «Πάτερ ημών».
Η προσευχή ενώπιον του Σταυρού, η προσευχή που συνοδεύεται από το σημείο του Σταυρού κατέχει μεγάλη δύναμη. Είναι το μέσον για να παρατείνουμε, να καθιστούμε παρούσα στο άμεσο παρόν της πνευματικής μας ζωής τη νίκη του Σταυρού.
Μπορούμε να σταθούμε μπροστά στον Σταυρό και κάνοντας το σημείο του Σταυρού να πούμε: «Εις το όνομα του Πατρός ….» ή να πούμε την ευχή του Ιησού, «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με»· αλλά μπορούμε και να εμπλουτίσουμε την προσευχή μας με τα ωραία λειτουργικά κείμενα της εορτής. Υπάρχουν και οι Χαιρετισμοί του Σταυρού, που συνοψίζουν όλα τα θέματα της εορτής και αξίζει να τους λέμε. Αποτελούν εξαίρετη προσευχή, όταν έχουμε κλείσει την πόρτα του δωματίου μας και είμαστε μόνοι ενώπιον του ουρανίου Πατέρα μας, και μπορούμε να έχουμε τα μάτια στραμμένα στον Σταυρό και ταυτοχρόνως να απαγγέλλουμε με συναίσθηση του στίχους του συγκεκριμένου Ακαθίστου.
Κάθε Κυριακή μετά την ανάγνωση του εωθινού Ευαγγελίου που είναι πάντοτε αναστάσιμο, διαβάζουμε ένα τροπάριο, αφιερωμένο ταυτόχρονα στο Σταυρό και την Ανάσταση, που αρχίζει ως εξής: «Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι….». Ναι έχουμε δει την Ανάσταση του Χριστού στην Κυριακάτικη αυτή ακολουθία που συνιστά το εβδομαδιαίο Πάσχα μας. Αμέσως όμως προσθέτουμε: «Τον Σταυρόν Σου, Χριστέ, προσκυνούμεν, και την αγίαν Σου Ανάστασιν υμνούμεν και δοξάζομεν». Και λίγο πιο κάτω, «ιδού γαρ ήλθε δια του Σταυρού χαρά εν όλω τω κόσμω».
Είθε η τιμή αυτή του Σταυρού που είναι στον πυρήνα του Χριστιανισμού, να είναι στον πυρήνα της ζωής μας. Ποτέ δεν θα έχουμε πλήρως συνειδητοποιήσει τη σημασία του Σταυρού και του σημείου του Σταυρού. Δεν υπάρχει στην αφοσίωση αυτή λυπητερός ευσεβισμός ή πρόληψη ή συναισθηματισμός. Βεβαίως μπορούμε πάντοτε, και οφείλουμε, να στοχαζόμαστε τα πάθη του Χριστού και την αγάπη που έτσι φανέρωσε για μας, αλλά χωρίς ποτέ να ξεχνάμε ότι κατά την πίστη μας ο Σταυρός υπήρξε όργανο της μεσσιανικής βασιλικής Του ιδιότητος. Γι’ αυτό και πάνω στον Σταυρό πρέπει πάντοτε να είναι εμφανής ο τίτλος: «Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς των Ιουδαίων», κυρίως όμως ο τίτλος: «Ο βασιλεύς της δόξης», καθώς και το υποπόδιον των ποδών Του, διότι ο Σταυρός είναι το βασιλικό υποπόδιο· είναι, όπως συνεχώς το επαναλαμβάνει στην ακολουθία , ο βασιλικός θρόνος του Χριστού.
Με αφορμή λοιπόν τη σημερινή εορτή, ας συνειδητοποιούμε όλο και περισσότερο τη θέση που πρέπει να έχει ο Σταυρός στη ζωή μας από κάθε άποψη. Είναι το κλειδί της ζωής μας αλλά και του θανάτου μας, κατώφλι για την αληθινή ζωή
10-09-2023
Κυριακή προ της Υψώσεως
Από τότε που ήρθε ο Χριστός, από τότε που πέθανε και αναστήθηκε για μας, από τότε που οι Απόστολοι κήρυξαν την διά του Σταυρού σωτηρία, ο άνθρωπος τίθεται ενώπιον μιάς θεμελιώδους επιλογής. Πώς να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του; Θα έχει ως μέλημα τη δική του ευημερία, την ικανοποίηση των επίγειων επιθυμιών του, του εαυτού του, του «εγώ» του, μαζί με λίγο αλτρουισμό, απαραίτητο για να μπορεί να ζει στην κοινωνία; Ή μήπως ο σκοπός της ύπαρξής του θα είναι να απογυμνωθεί από όλο το «εγώ» του, τον εγωκεντρικό εαυτό του, τη φιλαυτία του, και να δοθεί απολύτως στο Θεό και στον συνάνθρωπό του;
Πρόκειται για «Κοπερνίκειο» δίλημμα: ποιο είναι για μένα το κέντρο του κόσμου, γύρω από το οποίο όλα περιστρέφονται; Είμαι εγώ ή κάποιος Άλλος; Ένας άλλος που θα ήταν, εξάλλου, κατά τρόπο μυστικό στο κέντρο του βαθύτερου εαυτού μου, επειδή θα το είχα αδειάσει από μένα τον ίδιο και θα του είχα παραχωρήσει τη θέση. Ένας Άλλος που θέλησε να με κάνει ένα με όλους τους άλλους, στο πρόσωπο των οποίων ανακαλύπτω τη δική Του παρουσία. Πράγμα που δεν σημαίνει καθόλου ότι θα έχανα την ταυτότητα, την προσωπικότητά μου, κάθε άλλο. Αλλά η αληθινή προσωπικότητα του ανθρώπου δεν έγκειται στην αναδίπλωση στον εαυτό του και στην εναντίωση προς τους άλλους, στην αναζήτηση όλων εκείνων που θα ικανοποιήσουν το σαρκικό και καθαρά γήινο «εγώ». Αντιθέτως, το πρόσωπο πραγματώνεται στο άνοιγμα προς τον Θεό και προς κάθε άνθρωπο, στην κοινωνία με τους άλλους, και την προσφορά του «εγώ». Η απάρνηση του εαυτού, το στήσιμο του Σταυρού στον πυρήνα της ζωής μας, μόνον αυτά μπορούν να μας δώσουν πρόσβαση στην πραγματική χαρά, στην τέλεια χαρά της ψυχής. Είναι, θα έλεγα, οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος.
Όχι! Το Ευαγγέλιο δεν είναι σπορέας λύπης, κατήφειας, αποθάρρυνσης, απογοήτευσης· το εντελώς αντίθετο. Και οι άγιοί μας δείχνουν ακριβώς σε πόση χαρά, σε πόση εσωτερική άνθιση και συναισθηματική υγεία μπορούν να φτάσουν οι άνθρωποι που έχουν πραγματικά ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα.
Γι’ αυτό είναι καλό να διαβάζουμε και να ξαναδιαβάζουμε τους βίους των αγίων για να βλέπουμε πόσο η επιλογή που έκαναν κατά τρόπο τόσο ριζικό, τους οδήγησε στην αληθινή εν Κυρίω χαρά, στην αληθινή κοινωνία με την αιώνια χαρά της Αγίας Τριάδος, στη χαρά του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, των Τριών διακριτών αλλά ομοουσίων Προσώπων. Έχουμε μεταξύ των αγίων θαυμαστά παραδείγματα που θα έπρεπε να φλογίζουν την καρδιά μας και να ξυπνούν, να ζωντανεύουν μέσα μας στον απόλυτο βαθμό την επιθυμία να βαδίσουμε στα ίχνη τους και να μοιραστούμε τη χαρά τους.
Κάποτε μάλιστα, συγγραφείς που δεν είναι Ορθόδοξοι, επικρίνουν τους Ορθοδόξους λέγοντας ότι μιλούν πολύ για την Ανάσταση και ξεχνούν τον Σταυρό και τα Πάθη του Χριστού. Ασφαλώς όχι! Αλλά οι Ορθόδοξοι δεν μπορούν να ατενίζουν τον Σταυρό χωρίς εκεί να διακρίνουν τη μυστική παρουσία της Αναστάσεως, χωρίς να Τον βλέπουν ήδη μεταμορφωμένο από τη μυστική παρουσία της Αναστάσιμης χαράς και δόξας.
Η Αναστάσιμη αυτή χαρά είναι και ο σκοπός της Χριστιανικής ζωής, και, αν μιλάμε για Σταυρό, για αποδοχή των δοκιμασιών, για απάρνηση, αν μιλάμε για άσκηση, όλα αυτά δεν αποτελούν αυτοσκοπό, στόχο. Αλλά είναι όλα αυτά τα «εκ των ών ουκ άνευ» μέσα που διαθέτουμε εδώ κάτω, για να υλοποιήσουμε τον θάνατο του «εγώ», δια του οποίου έχουμε πρόσβαση στη θεία χαρά, στη χαρά της ολικής αυτοπροσφοράς για την οποία μας δημιούργησε ο Θεός, για την οποία έπλασε τον κόσμο, ώστε τα λογικά Του πλάσματα, οι άνθρωποι, μαζί με τα καθαρά πνευματικά Του δημιουργήματα που είναι οι άγγελοι, με όλη την κτίση, να μεταμορφωθούν εν δόξη κατά την ημέρα της Παρουσίας Του και να εισέλθουν στην άληκτη αιωνιότητα, μέσα στην ανέκφραστη χαρά της Αγίας Τριάδος.
Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν. Αμήν.
03-09-2023
Γενέσιον της Θεοτόκου 2023
«Πριν τρείς μέρες, την 1η Σεπτεμβρίου, εορτάσαμε την αρχή του Χριστιανικού έτους. Το εννοώ: του Χριστιανικού, διότι δεν πρόκειται απλώς για έναρξη του λειτουργικού έτους. Πράγματι η λειτουργία, ο λειτουργικός κύκλος, δεν είναι μόνο μία πτυχή της Χριστιανικής μας ζωής, αλλά είναι ο εόρτιος αυτός κύκλος που δομεί όλη την πνευματική μας ζωή, όλη τη ζωή μας ως Χριστιανών, αποτελεί μάλιστα την κύρια πηγή της. Ας μη πούμε ποτέ με ελαφριά καρδιά: «Α…φέτος δεν θα πάω στην Εκκλησία, στη γέννηση της Θεοτόκου ή του Σταυρού ή της Υπαπαντής, έχω άλλα πράγματα να κάνω». Είναι σαν να χάνουμε ένα σκαλοπάτι από την κλίμακα αυτή στην κορυφή της οποίας μας περιμένει ο Χριστός. Σαν να παραλείπουμε ένα σημαντικό βήμα της εν Χριστώ μεταμόρφωσής μας. Αν κάθε χρόνο η Εκκλησία παρακολουθεί έτσι όλη την επίγεια ζωή του Κυρίου, αυτό γίνεται για να τη ζούμε όλο και εντονότερα, να την κατανοούμε όλο και πληρέστερα και να νιώθουμε στα βάθη της καρδιάς μας συνεχώς και περισσότερο τη θαυμαστή της γλυκύτητα.
Το νέο Χριστιανικό έτος αρχίζει, λοιπόν, με τη μεγάλη εορτή της γεννήσεως της Θεοτόκου, εορτή πολύ σημαντική για την πνευματική μας πρόοδο. Η Εκκλησία είχε ήδη από την αρχή επίγνωση της θέσης που κατέχει η Παναγία στο μυστήριο της σωτηρίας μας. Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, στο Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας, υπογραμμίζεται ο ρόλος αυτός της μητέρας του Θεού στο σχέδιο της σωτηρίας. Αλλά και το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο της απονέμει τη θέση που της αξίζει. Γνωρίζουμε δε ότι στην Εκκλησία των πρώτων αιώνων η κατά σάρκα οικογένεια του Χριστού είχε πολύ σημαντική θέση στην Παλαιστίνη·από αυτήν την οικογένεια του Ιωσήφ και της Μαρίας έχουν φτάσει ως εμάς κάποιες αναμνήσεις από την παιδική ηλικία του Σωτήρος: στιγμιότυπα της παιδικής ηλικίας, ενθυμήματα σχετικά με την ίδια την Παναγία και κυρίως από τον Ευαγγελισμό και το «ναι» που πρόφερε τότε και δια του οποίου ήρθε στον κόσμο η σωτηρία.
Στους αιώνες που ακολούθησαν η Εκκλησία αποκτούσε όλο και περισσότερο συνείδηση του ότι δεν μπορούμε να πάμε στο Χριστό παρά δια της μητέρας του, ότι δια των προσευχών της, δια της συνεχούς μεσιτείας της μπορούμε να τον πλησιάσουμε και να επιτύχουμε το να μη ζούμε πια εμείς αλλά να ζει μέσα μας Εκείνος. Ο θαυμαστός ρόλος της Συνόδου της Εφέσου, στις αρχές του 5ου αιώνα, ήταν να ρίξει άπλετο φως στη θέση αυτή που έχει η Παναγία δίπλα στο Χριστό και στο μυστήριο της σωτηρίας μας. Τότε ήταν που την ανακήρυξαν «αληθώς Θεοτόκον». Μετά τη Συνοδο αυτή, η οποία εξάλλου δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να επιβεβαιώσει και επισήμως την προηγούμενη παράδοση, η Εκκλησία απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη επίγνωση και συνειδητοποίησε εκ νέου ποιά είναι η θέση της Παναγίας στο μυστήριο της απολυτρώσεως και της θεώσεως του ανθρώπου.
Στον βίο του αγίου Βενεδίκτου, τον οποίο συνέγραψε ο πάπας άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος, λέγεται ότι μία μέρα είδε σαν συγκεντρωμένο μέσα σε μία ηλιακή ακτίνα, ολόκληρο τον κόσμο και όλα όσα συμβαίνουν· στο δε διάκονο Πέτρο, με τον οποίο συνομιλούσε και ο οποίος αναρωτιόταν πόσο πιθανό είναι ένα τέτοιο θαύμα, ο άγιος Βενέδικτος απάντησε: «Για όποιον βλέπει το Θεό, κάθε κτίσμα είναι πολύ μικρό». Επειδή λοιπόν η Θεοτόκος είναι εντελώς βυθισμένη εν τω Θεώ και βλέπει τα πάντα εν Αυτώ, μπορεί να είναι παρούσα κατ’ αυτόν τον τρόπο, ανά τους αιώνες, σε κάθε άνθρωπο, σε καθέναν από εμάς».
Με πολλές ευχές για μία χρονιά με πνευματική καρποφορία
Με αγάπη Χριστού
π. Αθανάσιος
