27-05-2023
ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ
Τα ιερά μνημόσυνα είναι μία πράξη αγάπης προς τους κοιμηθέντας αδελφούς μας. Οι ίδιοι δεν μπορούν πλέον να βοηθήσουν τον εαυτό τους, και περιμένουν από εμάς. Η πνευματική βοήθεια που μπορούμε να τους προσφέρουμε είναι η τέλεση της θείας Λειτουργίας και των ιερών μνημοσύνων, οι προσευχές μας, καθώς και η προσφορά ελεημοσυνών στο όνομά τους.
Ο πρώτος τρόπος βοήθειας προς τους κεκοιμημένους είναι η θεία Λειτουργία. Τον αγιασμό που μεταδίδει η θεία Κοινωνία στους ζώντες δεν τον στερούνται οι κοιμηθέντες αδελφοί μας. Στην θεία Λειτουργία οι ψυχές των κεκοιμημένων «λαμβάνουν άφεση αμαρτιών με τις ευχές των Ιερέων» και την χάρι των αγιασθέντων τιμίων Δώρων. Στην βοήθεια αυτή των αγίων μυστηρίων προς τους κεκοιμημένους κατατάσσουμε τα ιερά μνημόσυνα, τα οποία συνδέονται με την θεία Λειτουργία.
Δεύτερος τρόπος βοηθείας είναι οι προσευχές των Αγίων. Στον βίο του αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου αναφέρεται ότι, όταν ο Άγιος συνάντησε στην έρημο το κρανίο ενὀς ιερέως των ειδώλων, άκουσε φωνή από αυτό, που του είπε: «Όποια ώρα σπλαχνισθείς αυτούς που είναι στην κόλαση και προσευχηθείς γι᾽ αυτούς, παρηγορούνται λίγο». Ο Θεός όμως, ο τους δικαίους αγαπών και τους αμαρτωλούς ελεών, δέχεται και την προσευχή κάθε ταπεινού πιστού, αρκεί αυτή να γίνεται με πόνο και αγάπη.
Τρίτος τρόπος είναι η προσφορά ελεημοσύνης στο όνομα του κοιμηθέντος: «Ας προσφέρονται στους πτωχούς τα υπάρχοντα του κεκοιμημένου, εις ανάμνησίν του», ορίζουν οι Αποστολικές Διαταγές. Οι προσευχές των ευεργετηθέντων, αλλά και η καθαυτό πράξη της ελεημοσύνης, προσελκύουν το θείο έλεος και συγχωρούν τις αμαρτίες του κεκοιμημένου αδελφού.
Ο ιερός Χρυσόστομος ανακεφαλαιώνει το θέμα: «Οι άγιοι Απόστολοι δεν νομοθέτησαν τυχαία την μνημόνευση των κεκοιμημένων ενώπιον των φρικτών Μυστηρίων. Γνώριζαν ότι προκύπτει πολύ κέρδος (για τους κεκοιμημένους) από αυτό, πολλή ωφέλεια. Όταν ολόκληρος ο λαός στέκεται με τα χέρια υψωμένα, όλο το ιερατείο είναι παρόν, και βρίσκεται στο μέσον η φρικτή Θυσία (δηλαδή ο Χριστός), πως είναι δυνατόν να μη καμφθεί ο Θεός στις ικεσίες μας υπέρ αυτών», και να μην τους βοηθήσει; Μας προτρέπει λοιπόν ο χρυσούς Άγιος: «Να βοηθάς, όχι με δάκρυα, αλλά με προσευχές και ικεσίες και ελεημοσύνες και προσφορές…. Διότι δεν γίνεται ματαίως η μνημόνευση των κεκοιμημένων στα θεία Μυστήρια, και η ευχαριστιακή προσφορά υπέρ αυτών και η δέηση στον Αμνό που βρίσκεται στην αγία Τράπεζα και ανέλαβε την αμαρτία του κόσμου, αλλά για να έλθει σ᾽ αυτούς κάποια παρηγορία…. Λοιπόν ας μη κουρασθούμε να βοηθούμε τους κεκοιμημένους και να προσφέρουμε την θεία Ευχαριστία υπέρ αυτών. Διότι ενώπιόν μας βρίσκεται η κοινή εξιλέωση της οικουμένης, ο Χριστός».
Ο όσιος Παΐσιος αναφέρει για κάποιον λαϊκό μπαρμπα-Γιάννη, ο οποίος ζούσε στο Άγιον Όρος και βοηθούσε πρόθυμα στις εργασίες τους μοναχούς. «Όταν θα πέθαινε, είπε στον ιερομόναχο που είχε τη φροντίδα του κοιμητηρίου: ‘’Αδελφέ, είμαι πολύ αμαρτωλός. Σε παρακαλώ κάθε μέρα να κάνεις ένα τρισάγιο στον τάφο μου’’. Πραγματικά κάθε απόγευμα αυτός πήγαινε στον τάφο του μπαρμπα-Γιάννη και έκανε τρισάγιο. Μετά από λίγο καιρό τον έβαλαν στο αρχονταρίκι. Άλλοτε θυμόταν να διαβάσει το τρισάγιο, άλλοτε όχι. Ένα βράδυ παρουσιάστηκε ο μπάρμπα-Γιάννης στον ύπνο του και του είπε: ‘’σε παρακαλώ μη με ξεχνάς. Και αν δεν μπορείς να μου κάνεις τρισάγιο, πήγαινε στον πατέρα Παΐσιο και πες του ότι πέθανα, γιατί με θυμάται κάθε μέρα αλλά με μνημονεύει σαν ζωντανό, για να μετανοήσω᾽᾽. Εγώ όμως τώρα δεν μπορώ να μετανοήσω᾽᾽».
Ο συμβολισμός του σιταριού
Το κόλλυβο που προσφέρουμε στην Εκκλησία για να τελεσθεί το μνημόσυνο, είναι σπέρμα σιταριού. Αυτό το κάνουμε, «διότι και ο άνθρωπος….σπέρνεται σαν σιτάρι στην γη, και με την δύναμη του Θεού, πάλι θα αναστηθεί, και αφού βλαστήσει, τρόπον τινά, στο μέλλον, θα προσφερθεί στον Χριστό τέλειος και ζωντανός. Όπως ο σπόρος θάπτεται μεν τώρα στη γη, βλαστάνει όμως αργότερα, και αποδίδει πλούσιο καρπό, έτσι και ο άνθρωπος: Παραδίδεται με τον θάνατο στη γη, αλλά πάλι θα αναστηθεί».
Η προσφορά του σιταριού γίνεται «για τον λόγο του αποστόλου Παύλου, ο οποίος παρομοιάζει τους σπόρους με τα σώματά μας, τα οποία σπέρνονται στη γη και εγείρονται… Προσφέρεται σιτάρι, διότι ο Σωτήρας παρομοίασε το πανάγιον Σώμα Του με σιτάρι, λέγοντας: Εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνει, αυτός μόνος μένει. Με το σιτάρι εικονίζει την ανάστασή Του: Εάν δε αποθάνει, πολύν καρπόν φέρει».
Ο όσιος Ιάκωβος ο εν Ευβοία έλεγε για τα μνημόσυνα ότι είναι απαραίτητα «για την ανάπαυση των ψυχών. Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν πολυτελή μνημόσυνα, κάνουν περιττά έξοδα. Η ψυχή ζητάει απλά πράγματα. Να βράσουμε μία χούφτα σιτάρι και να είμαστε καθαροί, να ζυμώσουμε και το πρόσφορο με προσευχή. Να τα πάμε στην Εκκλησία στη θεία Λειτουργία να μνημονευθούν τα ονόματα των κεκοιμημένων και να ψάλλουν τα μνημόσυνα. Αυτά τα μνημονεύματα τα θέλουν οι ψυχές, και βλέπουν άνεση και οι πεθαμένοι εκεί που είναι».
Από το βιβλίο του ιερομονάχου Γρηγορίου, Η νεκρώσιμος ακολουθία και τα ιερά μνημόσυνα, Άγιον Όρος
14-05-2023
Της Αναλήψεως 2023
Η πνευματική χαρά
Η εορτή της Αναλήψεως μπορεί καμιά φορά να ξυπνήσει μέσα μας μια κάποια νοσταλγία. Σταματούμε να ψάλλουμε σε όλες τις ακολουθίες τα τροπάρια του Πάσχα· απομακρυνόμαστε από τη νύχτα του Πάσχα, που είναι η καρδιά του χριστιανικού μας έτους, η μεγαλύτερη χαρά του Λειτουργικού έτους, και αυτό μπορεί κάπως να μας λυπεί. Η νύχτα του Πάσχα μπορεί ασφαλώς να μας δώσει ήδη μία ιδέα, μία πρόγευση, πως θα είναι η ζωή μας στον ουρανό.
Πριν από λίγο καιρό, με ρώτησε ένα παιδί: «Και τι θα κάνουμε στον ουρανό;» Και του απάντησα: «Νομίζω ότι εκείνο, που μπορεί να μας δώσει αίσθηση εδώ στη γη του πως θα είναι η ζωή μας στον ουρανό, είναι η πασχαλινή αγρυπνία, είναι η χαρά που νιώθουμε όλοι μαζί, καθώς γιορτάζουμε την Ανάσταση του Κυρίου». Αλλά στον ουρανό θα είναι ο Κύριος, θα τον βλέπουμε. Και εδώ είναι, αλλά στον ουρανό θα Τον βλέπουμε τέλεια και η αναστάσιμη νύχτα θα είναι χωρίς τέλος. Η αιωνιότητα δεν θα είναι όπως ο χρόνος που γνωρίζουμε εδώ, χρόνος που οδηγεί στη φθορά, στην πλήξη, θα είναι συνεχής ανανέωση, όλα θα είναι αιωνίως πρωτόγνωρα, συνεχής εορτασμός της Αναστάσεως. Στην ακολουθία των χαιρετισμών των κεκοιμημένων, λέμε: «Είθε η αιωνία ζωή να γίνει γι’ αυτούς να γίνει ένας αδιάλειπτος πασχαλινός εορτασμός».
Όταν όμως απομακρυνόμαστε, σύμφωνα με την εδώ μέτρηση του χρόνου, από τη νύχτα της Αναστάσεως που μας έχει γεμίσει χαρά, πράγματι, η εορτή της Αναλήψεως μας οδηγεί προς ακόμη μεγαλύτερη πληρότητα, που μπορεί να τη νιώθουμε λιγότερο εδώ στη γη, ο Χριστός όμως δεν απομακρύνεται από εμάς. Στις τελευταίες λέξεις του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, Τον ακούμε να μας λέει: «και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμι πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος». Ο Κύριος δεν είναι «μεθ’ ημών» μόνον εδώ στη γη, αλλά μας οδηγεί μαζί Του και στον ουρανό. Όχι μόνο, λέει ο απόστολος Παύλος, πραγματικά συναναστηθήκαμε με Αυτόν, αλλά καθίσαμε μαζί Του στα δεξιά Του, στα δεξιά Του Πατρός στον ουρανό.
Αυτό πραγματοποιήθηκε εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, όταν αναλήφθηκε. Ο Χριστός, κατά κάποιον τρόπο, μας περιέχει μέσα στον εαυτό Του, είναι ο νέος Αδάμ, είναι στενά αλληλέγγυος με όλη την ανθρωπότητα, με όλους τους ανθρώπους και κατά μία έννοια, πολύ αληθινή όμως, έχουμε όλοι εν δυνάμει ανεβεί στους ουρανούς μαζί Του.
Και με τη χάρι του βαπτίσματός μας, αυτό έχει πιά γίνει πραγματικότητα για εμάς, με την έννοια ότι η ζωή του Αναστάντος έχει αληθινά εκχυθεί στις καρδιές μας, ολόκληρη δε η εν Χριστώ ζωή μας συνίσταται στο να μη παραμένει η ουράνια, η θεία ζωή απλώς ως σπόρος μέσα μας, αλλά να γινόμαστε όλο και περισσότερο «συμπολίται των αγίων και οικείοι του Θεού»(Εφ. β΄19), κατά τη φράση του αποστόλου Παύλου.
Διότι στο βαθμό που υπακούμε στη φωνή της συνειδήσεώς μας – όχι της φυσικής απλώς συνειδήσεως, αλλά της συνειδήσεως του βαπτισμένου, του μεταμορφωμένου από το Άγιον Πνεύμα, του ανθρώπου που ζει από το φως, τις εφέσεις, τις κινήσεις του Αγίου Πνεύματος – τότε, όχι όπως στην αναστάσιμη λειτουργία, αλλά ακόμη βαθύτερα, θα γευόμαστε τη ζωή του ουρανού, κάτι από την αιώνια χαρά της κοινωνίας με την Αγία Τριάδα θα απλώνεται μέσα μας και θα διαχέεται σε όλη μας την ύπαρξη.
Ήδη σε μία ομιλία μου σας παρέθεσα τους λόγους του αγίου Παϊσίου, μία φορά που το είχα συναντήσει στο Άγιον Όρος. Ήταν μαζί μου δύο παιδιά που ρώτησαν τον άγιο τι είναι η πραγματική χριστιανική ζωή και εκείνος απάντησε: «Χριστιανική ζωή είναι να προτιμάμε την πνευματική χαρά αντί κάθε άλλης επίγειας χαράς». Τα παιδιά άνοιξαν διάπλατα τα μάτια τους και ο άγιος Παϊσιος τους το εξήγησε ως εξής: «Όταν ήρθατε εδώ, σας έδωσα από ένα λουκούμι, το κέρασμα αυτό που δίνουμε εδώ στο Άγιον Όρος στους επισκέπτες, όταν έρχονται στο κελί μας. Όταν το φάγατε, σας άφησε μία ευχαρίστηση, νόμιμη μεν, αλλά καθαρά γήινη. Εγώ, όταν σας το έδωσα, παραιτήθηκα από τη γήινη αυτή χαρά, γιατί θα μπορούσα, αντί να το προσφέρω, να το φάω εγώ, και να νιώσω την αισθητή αυτή χαρά, τη γήινη. Δίνοντάς το όμως σε σας, ένιωσα στην καρδιά μου μία άλλη χαρά πνευματικής τάξεως: τη χαρά που παραιτήθηκα από κάτι που θα με είχε ευχαριστήσει, για να ευχαριστήσω εσάς. Έ! αυτή είναι η πνευματική χαρά».
Τα παιδιά κατάλαβαν τι ήθελε να πει ο άγιος Παϊσιος. Η χαρά του να προσφέρεις, και μάλιστα χωρίς να περιμένεις ανταπόδοση, η χαρά να κάνεις ένα ανιδιοτελές δώρο στους άλλους, φανερώνει πως ακριβώς είναι η ίδια η ύπαρξη του ουράνιου Πατέρα μας. Όταν ο Κύριος μας λέει ότι πρέπει να είμαστε τέλειοι, όπως τέλειος είναι και ο ουράνιος Πατέρας μας, αυτό ακριβώς εννοεί. Και ο Χριστός που σήμερα ανέβηκε στους ουρανούς, θα γεμίσει την καρδιά μας, όπως την ημέρα της Πεντηκοστής, με το Άγιον Πνεύμα. Αυτό θα μεταμορφώσει την συνείδησή μας, όλες τις επιθυμίες μας και θα μας δώσει τέτοιες πνευματικές χαρές, στον βαθμό ακριβώς που εμείς παραιτούμαστε από τις πολύ γήινες χαρές, για να προσκολληθούμε σ’ Αυτό και να Το κάνουμε σκοπό της ζωής μας.
Έτσι λοιπόν αντί η εορτή της Αναλήψεως να μας προκαλεί συναισθήματα λύπης, πρέπει αντιθέτως να μας γεμίζει με χαρά, να σκεπτόμαστε ότι ήδη, ναι…. Είμαστε μαζί με τον Κύριο στους ουρανούς, ότι δεν χωριστήκαμε από Αυτόν, αλλά αντιθέτως ζούμε από τη ζωή Του, γεμίζουμε Πνεύμα Άγιον και μπορούμε ήδη από εδώ να γευόμαστε κάτι από τη χαρά του ουρανού, την αιώνια χαρά της Αγίας Τριάδος, στην οποία καλούμαστε να μετέχουμε. Προς αυτή τη θαυμαστή προοπτική μας προσανατολίζει η εορτή της Αναλήψεως.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Πάσχα, Το αιώνιο πέρασμα.
14-05-2023
Κυριακή της Σαμαρείτιδος
Η αληθινή προσευχή
Αν η Εκκλησία έχει ορίσει να διαβάζεται η περικοπή της Σαμαρείτιδας κατά την Ε΄ Κυριακή του Πάσχα, αναμφίβολα το κάνει επειδή η αναφορά για το ύδωρ το ζων που βρίσκουμε εκεί παραπέμπει τόσο στο Βάπτισμα, το οποίο παραδοσιακά ετελείτο τη νύκτα του Πάσχα, όσο και στη δωρεά του Αγίου Πνεύματος που χαρίστηκε στη Εκκλησία την ημέρα της Πεντηκοστής. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και η Πασχαλινή περίοδος περιστρέφονται έτσι γύρω από το Μυστήριο του Βαπτίσματος: το Βάπτισμα των κατηχουμένων το Πάσχα αλλά και το δικό μας Βάπτισμα, το οποίο η περίοδος αυτή μας υπενθυμίζει, για να ξαναζήσουμε ακόμη εντονότερα το Μυστήριο. Διότι το Βάπτισμα είναι, κατά κάποιον τρόπο, ολόκληρος ο νόμος της χριστιανικής μας ζωής.
Η χριστιανική μας ζωή οφείλει να είναι ακριβώς μια μακρά περίοδος πιστότητας στο Βάπτισμά μας, ένα συνεχές έργο καθάρσεως και αγιασμού που εκπληρώνεται με την ενεργοποίηση της ελεύθερης βούλησής μας, όταν δηλαδή συναινούμε στην αρχική Χάρη του Βαπτίσματος, στη δωρεά του Αγίου Πνεύματος που μας επιδαψιλεύτηκε με το ζων ύδωρ του Βαπτίσματος αλλά και με τα άλλα Μυστήρια στη διάρκεια της ζωής μας. Σ’ αυτή τη Χάρη του Βαπτίσματος, στο βαπτισματικό δώρο του Αγίου Πνεύματος, αναφέρεται και ο Κύριος όταν μιλά για το ζων ύδωρ που ήρθε να δώσει στους ανθρώπους. Το Βάπτισμα «εν Πνεύματι» που ανήγγειλλε ο άγιος Πρόδρομος δεν ήταν τίποτε άλλο παρά το Μυστήριο του Βαπτίσματος με το ύδωρ το ζων, όπως τελείται μέσα στην αγία μας Εκκλησία.
Το νερό είναι αυτό που σβήνει τη δίψα των ανθρώπων. Υπάρχει όμως στην καρδιά του ανθρώπου δίψα που δεν αναζητά υλικό νερό, δεν αναζητά οποιαδήποτε υλικά αγαθά, ούτε γήινη ευτυχία ή ευημερία. Στην καρδιά του κάθε ανθρώπου υπάρχει μια άλλη δίψα, που δεν μπορεί να ξεδιψάσει παρά μόνο με την κοινωνία με τον Θεό, που δεν σβήνει παρά με το δώρο των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, οι οποίες, αν τις δεχτούμε με όλη τη δύναμη της καρδιάς μας, μας κάνουν πράγματι να μετέχουμε στην αιώνια ζωή. Αυτή τη δίψα έρχεται να σβήσει ο Χριστός, και όχι την απλή σωματική δίψα που αυθόρμητα είχε στον νου της η Σαμαρείτιδα.
Η σημερινή ευαγγελική περικοπή από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο πρέπει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ακόμη περισσότερο την εσωτερική αυτή δίψα μας. έχουμε δίψα ευτυχίας που δεν ανακουφίζεται παρά μόνο με τη δωρεά του Θεού. Πρέπει πάντα να επαναφέρουμε στη σκέψη μας τον λόγο του αγίου Αυγουστίνου: «μας έπλασες για τον Εαυτό Σου και η ψυχή μας δεν αναπαύεται μέχρις ότου αναπαυθεί σε Σένα». Όσο δεν πίνει από το ζων ύδωρ, που μόνο ο Χριστός μπορεί να δώσει, η καρδιά μας θα παραμένει διψασμένη.
Θυμάμαι ένα αρκετά δραματικό περιστατικό που έζησα μια μέρα. Μαζί με έναν αδερφό της Μονής μας είχαμε προσκληθεί να γευματίσουμε σε μια οικογένεια που αγαπούσε το Μοναστήρι μας, η οποία όμως δεν ζούσε θερμή χριστιανική ζωή. Το ζευγάρι αυτό, καθώς επισκεπτόταν το Μοναστήρι μας, κάτι είχε καταλάβει, γι’ αυτό και μας παρακάλεσε να πάμε σπίτι τους και να μιλήσουμε. Είχαν και μια κόρη γύρω στα δεκαεπτά, που ήταν κι αυτή παρούσα. Στη διάρκεια του φαγητού μιλήσαμε για τη μοναστική μας ζωή και για την έννοια της χριστιανικής ζωής∙ ξαφνικά, το κορίτσι ξέσπασε σε λυγμούς, παραπονέθηκε ότι ήταν τρομερά, δραματικά δυστυχισμένη. ‘Τι σου συμβαίνει; Τι έχεις;», τη ρώτησε ανήσυχος ο πατέρας της. «Είναι τρομερό. Είμαι πολύ δυστυχισμένη», είπε πάλι η κοπέλα. Οι γονείς της προσπάθησαν να την παρηγορήσουν: «Μα τι σου λείπει; Σου τα έχουμε δώσει όλα∙ ό,τι θα μπορούσες να επιθυμήσεις, σου το έχουμε προσφέρει. Ποτέ δεν σου έλειψε τίποτε. Σου δίνουμε τη δυνατότητα να κάνεις καλές σπουδές, και το κάνεις με επιτυχία∙ σε περιμένει μια καριέρα που θα σε ευχαριστεί». Αλλά το κορίτσι έκλεγε ακόμη περισσότερο και έλεγε: «Ναι, μου τα έχετε δώσει όλα, αλλά δεν μου δώσατε το σπουδαιότερο: η ζωή μου δεν έχει κανένα νόημα».
Ο κίνδυνος που διατρέχουμε εδώ στη γη είναι να ξεχάσουμε ποιο είναι το πραγματικό νόημα της ζωής μας, να δώσουμε αξία σε ένα πλήθος πραγμάτων, που ασφαλώς μπορεί να έχουν τη σημασία τους, σημασία αποκλειστικά γήινη, και να αφήσουμε έτσι να σιγοκαίει μέσα μας η δίψα αυτή. Και όταν τη συνειδητοποιούμε, νιώθουμε μεγάλη θλίψη για όλα, μια δυστυχία που μας κάνει να χάνουμε κάθε διάθεση για όσα μας περιβάλλουν, επειδή δεν έχουμε δώσει προσοχή στη δίψα αυτή, που όμως μας ταλαιπωρεί∙ δεν έχουμε ακόμη υποδεχθεί ούτε έχουμε αφήσει να καρποφορήσει το Άγιο Πνεύμα που πήραμε στο Βάπτισμά μας – το μόνο που θα μπορούσε να τη σβήσει.
Δεν χρειαζόμαστε λοιπόν μόνο τα επίγεια αγαθά, την επίγεια καλοπέραση. Έχουμε ανάγκη από αυτή την επικοινωνία με τον Θεό, η οποία δεν θα τελειώσει με την εδώ ζωή μας, αλλά θα αναβλύσει αιώνια ζωή, τη ζωή για την οποία έχουμε πλαστεί, όπως είπε ο Χριστός στη Σαμαρείτιδα.
Πάρα πολύ συχνά περιορίζουμε τη μέριμνά μας – και αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και σε μοναχούς και σε μοναχές – στην επίγεια ζωή. Δεν σκεπτόμαστε αρκετά ότι είμαστε αθάνατοι, ότι ο σωματικός θάνατος δεν θα αποτελεί παρά ένα επεισόδιο της υπάρξεώς μας, και μάλιστα όχι το σημαντικότερο. Ή μάλλον, το πιο σημαντικό, με την έννοια ότι ο επίγειος θάνατός μας θα μας εισαγάγει στην αιώνια ζωή, αν έχουμε σταθεί πιστοί στη δωρεά του Θεού, αν έχουμε επιτρέψει στη Χάρη του Βαπτίσματός μας να καρποφορήσει.
Αυτό δίδασκε ο Χριστός τη Σαμαρείτιδα. Της έδινε ήδη με τον λόγο Του, μόνο και μόνο με την παρουσία Του, μια πρόγευση της ζωής αυτής. Και ο λόγος της γυναίκας αυτής κατόπιν στους Σαμαρείτες, στην πόλη αυτή της Συχάρ, έδινε στους συμπολίτες της επίσης πρόγευση της αιώνιας ζωής∙ γι’ αυτό και την πίστεψαν.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Πάσχα το αιώνιο πέρασμα.
09-04-2023
Τα πρώτα του χρόνια
Ο Άγιος Ιερώνυμος γεννήθηκε στο Ρεïζ – Δερέ της Μικράς Ασίας το 1871 από φτωχούς αλλά ευλαβείς και ευσεβείς γονείς. Το χωριό του ήταν καθαρά χριστιανικό. Στην Μικρά Ασία υπήρχαν χωριά μεικτά, τα οποία κατοικούνταν από Τούρκους και Έλληνες∙ το δικό του όμως ήταν αμιγώς χριστιανικό. Στην Βάφτιση πήρε το όνομα Ιωάννης. Ήταν καλός μαθητής, και ο δάσκαλός του τον έστειλε σ’ ένα διπλανό χωριό να διδάσκει τα παιδιά∙ δυσεύρετοι τότε οι δάσκαλοι. Κάτι παρόμοιο είχε κάνει και για τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό ο δάσκαλός του.
Το χωριό του, όπως όλα τα χωριά και οι κωμοπόλεις της Μικράς Ασίας, είχε πολλούς ναούς. Ο κεντρικός ναός ήταν του Αγίου Δημητρίου. Ο ναός αυτός έγινε το κέντρο της ζωής του μικρού Ιωάννη. Πού τον έχανες πού τον έβρισκες, στον ναό του Αγίου Δημητρίου.
Βοηθούσε από μικρό παιδί τους ψάλτες στο ψαλτήρι και τους ιερείς στο Ιερό. Είχε συγγενείς κληρικούς και μοναχούς, και η οικογένεια είχε στενές σχέσεις με το Άγιον Όρος.
Επειδή οι αρετές διδάσκονται, για ένα παιδί ο πρώτος δάσκαλος των αρετών, είναι η μητέρα. Η μητέρα τρέφει το παιδί σωματικώς αλλά και πνευματικώς όταν η ίδια ζει πνευματικά. Το να θρέψει το παιδί σωματικώς είναι κάτι απλό∙ το να αναθρέψει όμως αυτό πνευματικά σημαίνει πως και η ίδια ζει ανάλογα. Γι’ αυτό πίσω από έναν μεγάλο Άγιο κρύβεται μία αγία μητέρα. Αυτή λοιπόν του έμαθε τους βίους των αγίων, τον έκανε φίλο των αγίων, του έμαθε να προσεύχεται – είχε μάθει από επτά χρονών τους Χαιρετισμούς της Παναγίας απ’ έξω -, του έμαθε να νηστεύει και να μη φοβάται τη νηστεία, σε αντίθεση με τις σύγχρονες μητέρες, που, ενώ οι ίδιες νηστεύουν, στο παιδί λένε, «φάε εσύ, είσαι μικρός, δεν πειράζει». Όταν ένα παιδάκι από μικρό συνηθίσει να τρώει, το ίδιο θα κάνει και όταν μεγαλώσει∙ όταν από μικρό αρχίσει να νηστεύει, θα νηστεύει και όταν μεγαλώσει.
Θαυματουργική επέμβαση
του αγίου Δημητρίου
Σε αυτά τα χρόνια έζησε και την πρώτη θαυματουργική επέμβαση του αγίου Δημητρίου, τον οποίο έκτοτε είχε ιδιαίτερο προστάτη του.
Ήταν μικρό παιδί και πήγε με την μητέρα του, τέσσερις-πέντε ώρες με τα πόδια, σένα μοναστήρι το οποίο πανηγύριζε. Δεν υπήρχαν τότε τα σύγχρονα μεταφορικά μέσα, και η μετακίνηση γινόταν πεζή. Πήγε στο πανηγύρι, το χάρηκε και γύρισε. Στην επιστροφή, ως παιδάκι, έτρεχε. Όταν το ρώτησε μια γειτόνισσα «δεν κουράστηκες;», γεμάτος από αγάπη για το Θεό και χαρούμενος από τη γιορτή στο μοναστήρι απάντησε: «Όχι, καθόλου».
Άλλο πράγμα βέβαια αυτό που λες και άλλο αυτό που ζεις σε τέτοιες περιπτώσεις. Την άλλη μέρα στο σχολείο δεν μπορούσε να περπατήσει∙ πρήστηκαν και πονούσαν τα πόδια του, και τον πήγαν σηκωτό στο σπίτι. Κάλεσαν τον γιατρό, ο οποίος πρότεινε κάποια θεραπεία για το παιδί. Η μητέρα, αφού τον ευχαρίστησε, του είπε ότι δεν τον χρειάζεται άλλο. «Εσύ, γιατρέ μου, το παιδί μου δεν θα το κάνεις καλά, και εγώ θα σε βλέπω και θα αγανακτώ».
Ο πατέρας του όμως διαμαρτυρήθηκε:
- Γιατί έδιωξες τον γιατρό; Δεν βλέπεις ότι το παιδί χειροτερεύει
- Να πας στη δουλειά σου – ήταν σφουγγαράς στο επάγγελμα – και, όταν γυρίσεις, το παιδί μας θα είναι καλά, του απάντησε.
Τι κάνει τότε η μητέρα; Ό,τι μπορούσε να κάνει μια πιστή γυναίκα, η οποία δεν αμφέβαλλε για την πρόνοια του Θεού και την αγάπη των αγίων. Κάλεσε όλη την οικογένεια και τους παρακάλεσε θερμά να νηστέψουν σαράντα ημέρες μαζί με τον ασθενή. Ο Άγιος Ιερώνυμος, Γιάννης τότε 7-8 χρονών, θα νήστευε και αυτός σαράντα ημέρες. Κάθε μέρα έτρωγε αλάδωτο και ο μικρός, και μόνο το Σαββατοκύριακο έτρωγε λάδι. Εμείς σήμερα για να πάρουμε ένα παυσίπονο θέλουμε να καταλύσουμε.
Για όλο αυτό το διάστημα των σαράντα ημερών τον πήγε – μικρό παιδί – να μείνει μέρα-νύχτα στον ναό του αγίου Δημητρίου. Το βράδυ, για να μη φοβάται, κοιμόταν μαζί του στον ναό και η μεγάλη του αδερφή. Η δε μητέρα έλεγε στον άγιο: «Εσύ, άγιέ μου Δημήτριε, θα τον κάνεις καλά».
Για να μετρούν τις ημέρες –δεν είχαν ημερολόγιο τότε- είχαν ένα μικρό σωρό από 40 πετραδάκια και κάθε μέρα πετούσαν από ένα. Αφού πέταξαν και το τελευταίο πετραδάκι, ο μικρός Ιωάννης έγινε καλά και βγήκε έξω με την αδερφή του. αλλά η μητέρα του τον μάλωσε: «Εγώ που σε έφερα, εγώ έπρεπε να σε πάρω. Αφού στις σαράντα μέρες σε έκανε καλά ο Άγιος, να μείνεις άλλες δέκα για να τον ευχαριστήσουμε». Έκανε υπακοή στη μητέρα του και έμεινε άλλες δέκα ημέρες.
Τα σημάδια στα πόδια του από την ασθένεια έμειναν ως το τέλος της ζωής του και του θύμιζαν πάντα τη θεραπεία και την αγάπη του αγίου Δημητρίου, τον οποίο είχε πάντα προστάτη. Όταν μάλιστα χρειάσθηκε στο δάσος του μοναστηριού να χτίσει ένα δασόσπιτο, την εκκλησία του σπιτιού την αφιέρωσε στον άγιο Δημήτριο.
…………………………………………………………………….
Κάποια άλλη φορά που αρρώστησε από ανεμοβλογιά, έκανε δεύτερο σαρανταήμερο στο ναό. Πήγε ο άγιος Δημήτριος και τον άλειψε με λάδι. Σώθηκε και πάλι θαυματουργικά.
Ο άγιος Ιερώνυμος θεωρεί πλέον δώρο την ασθένεια, που είχε από μικρός και η οποία τον ακολούθησε σε όλη του την ζωή.
………………………………………………………..
Το 1909, επισκέπτεται και προσκυνά τον τάφο του Αγίου Δημητρίου εις τον Ναό του στην Θεσσαλονίκη. Είναι πολύ συγκινητική η όλη αφήγηση, και φαίνεται πόσο ζωντανά έζησε τον Άγιο τον οποίο ιδιαιτέρως ευλαβείτο. (Αξίζει να διαβάσει κανείς τις δύο επιστολές του. η πρώτη αφορά τις εντυπώσεις του από το προσκύνημα στον ‘Άγιο Δημήτριο στην Θεσσαλονίκη. Η δεύτερη, γραμμένη το 1912 όταν ελευθερώθηκε το Άγιον Όρος από τους Τούρκους, πολύ ωραία επιστολή, εμπεριστατωμένη, αποπνέει θρησκευτικότητα, αγάπη στην Ελλάδα, και εθνική υπερηφάνεια για την απελευθέρωση).
………………………………………………………
Σχέσεις του με τον άγιο Νεκτάριο
Ως Ηγούμενος πλέον δεν θα παύσει να φροντίζει και για τις εξωτερικές υποθέσεις της Ιεράς Μονής. Κατά την πρώτη του έξοδο, μετά από λίγους μήνες, έφθασε με το καράβι στον Πειραιά για να πάει στην Ανάληψη. Δεν πήγε όμως αμέσως στην Ανάληψη, αλλά πήρε το πρώτο καραβάκι για την Αίγινα, για να συναντήσει τον Άγιο Πενταπόλεως, τον άγιο Νεκτάριο, τον οποίο είχε γνωρίσει από την πρώτη επίσκεψη του αγίου Νεκταρίου στη Μονή μας το 1898. Αναφέρεται μάλιστα ότι ο άγιος Νεκτάριος επισκέφθηκε στο νοσοκομείο της Μονής τους ασθενείς, και έναν μοναχό τον περιποιήθηκε και τον ασπάστηκε. Από τότε είχε αναπτυχθεί πνευματικός σύνδεσμος ανάμεσα στους δύο άνδρες.
Η επίσκεψη αυτή του αγίου Ιερωνύμου στην Αίγινα συνοδεύεται και από ένα θαύμα του αγίου Νεκταρίου. Είναι παραμονή της Αγίας Τριάδος, ανήμερα της Πεντηκοστής, και το Μοναστήρι στην Αίγινα πανηγυρίζει. Ο άγιος Νεκτάριος είναι ασθενής και κλινήρης και δεν μπορεί να χοροστατήσει στον εσπερινό, όπως συνήθως γίνεται στις πανηγύρεις. Οι μοναχές είχαν αγωνία ποιος θα κάνει τον εσπερινό και τον ρωτούσαν αν θα σημάνουν, αν χτυπήσουν δηλαδή τις καμπάνες. Ο άγιος Νεκτάριος απάντησε στην Γερόντισσα: «Σημάνατε και ο παπάς έρχεται». Την ώρα που χτυπούσαν οι καμπάνες ο άγιος Ιερώνυμος έμπαινε στη μονή. «Δεν σας είπα πως έρχεται ο παπάς και μάλιστα ηγούμενος αγιορείτης;», είπε.
Μετά την αγρυπνία ζήτησε ο άγιος Νεκτάριος να περάσει ο άγιος Ιερώνυμος και να ευλογήσει τα κελλιά των μοναχών. Εκείνος, από σεβασμό στον άγιο Αρχιερέα του Θεού, έφυγε κρυφά. Όταν αργότερα διηγούνταν το γεγονός, δάκρυζε και έλεγε: «Ποιος ήμουν εγώ μπροστά σε έναν Άγιο;».
Ευλόγησε όμως τα κελλιά ο άγιος Ιερώνυμος τρεις μέρες μετά την κοίμησή του, όταν πήγε να προσκυνήσει τον τάφο του φίλου του Αγίου, εκπληρώνοντας έτσι και την επιθυμία του αγίου Νεκταρίου.
Συχνά ο άγιος Νεκτάριος μοιραζόταν με τον άγιο Ιερώνυμο τις αποκαλύψεις του, του μιλούσε γι΄αυτές: «Χθες είδα τον άγιο Διονύσιο Ζακύνθου και μου είπε: Εγώ εποίμανα την Αίγινα, αλλά εσύ θα την δοξάσεις», του έλεγε. (Ο άγιος Διονύσιος ήταν Επίσκοπος Αιγίνης, ενώ ο άγιος Νεκτάριος δεν ήταν ποιμενάρχης της Αίγινας, διότι τότε ήταν σχολάζων). Άλλοτε πάλι του είπε: «Είδα την νύχτα την κόλαση και τον Παράδεισο….Τι ωραία που ήταν στον Παράδεισο…..Όμως εγώ είμαι για την κόλαση. Ελπίζω πάντως στο έλεος του Θεού….».
Στις 11 Οκτωβρίου 1920, κατά την τελευταία εορτή του αγίου Νεκταρίου – γιόρταζε τον άγιο Νεκτάριο Πατριάρχη Κων/πόλεως- μετά την θεία Λειτουργία την οποία τέλεσε ο άγιος Ιερώνυμος στο Μετόχι μας, τον επισκέφθηκε στο Αρεταίειο Νοσοκομείο και του πήγε το ύψωμα που είχε μνημονεύσει το όνομά του. ήταν η τελευταία συνάντησή τους.
Μετά την κοίμηση του αγίου Νεκταρίου, στις 9 Νοεμβρίου του 1920, ο άγιος Ιερώνυμος κατά παράκληση του Αγίου, ανέλαβε την πνευματική καθοδήγηση των μοναζουσών, οι οποίες τον φιλοξενούσαν- και μόνο αυτόν- στο κελλάκι του Αγίου και του έδιναν να φορέσει και τα ρούχα που φορούσε ο Άγιος. Την φωτογραφία του αγίου Νεκταρίου είχε πάντα στο εικονοστάσι του ανάμεσα στις εικόνες. Σε μια φωτογραφία του αγίου Ιερωνύμου φαίνονται στο εικονοστάσι του δύο φωτογραφίες του αγίου Νεκταρίου. Ουδέποτε αμφέβαλλε για την αγιότητά του και πριν ακόμα αυτή επισημοποιηθεί.
30/04/2023
Κυριακή των Μυροφόρων
Ο λαός του Θεού
Σήμερα, στην περίοδο μετά το Πάσχα, γιορτάζουμε την Κυριακή των Μυροφόρων. Όλα τα κείμενα της ακολουθίας καθώς και το ευαγγελικό ανάγνωσμα, που ακούσαμε στη Λειτουργία, μας φέρνουν στο νου την ανάμνηση αυτών των γυναικών που πρώτες χάρηκαν την εμφάνιση του Αναστάντος Χριστού.
Το γεγονός ότι ήταν οι πρώτες μας φαίνεται αρχικά λίγο παράξενο. Στην επίγεια ζωή του Χριστού, οι κατ’ εξοχήν σύντροφοί Του, σύντροφοι της κάθε στιγμής, υπήρξαν οι Απόστολοι. Οι γυναίκες αυτές ακολουθούσαν επίσης τον Χριστό αλλά διακριτικά, λίγο στη σκιά. Πως γίνεται, λοιπόν, και ο Αναστάς εμφανίζεται πρώτα στις άγιες αυτές γυναίκες, τις Μυροφόρες, και κατά δεύτερο λόγο στους Αποστόλους; Και πως γίνεται να επιφορτίζονται αυτές να ειδοποιήσουν τους Αποστόλους, να τους αναγγείλουν το «Χριστός Ανέστη»; Πώς γίνεται δηλαδή να εμφανίζονται οι Απόστολοι σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με εκείνες που αξιώθηκαν της θέας του Αναστημένου Χριστού;
Οι Απόστολοι ορίστηκαν από τον Χριστό ως αρχηγοί της γεννωμένης Εκκλησίας. Αυτοί αντιπροσωπεύουν τον Χριστό στους κόλπους της, καθώς και στους κόλπους των χριστιανικών κοινοτήτων που επρόκειτο να ακολουθήσουν. Οι Απόστολοι έγιναν μάρτυρες της Αναστάσεως, και οι επίσκοποι που χειροτονήθηκαν για να τους διαδεχθούν, έχουν μέσα στην Εκκλησία ως πρωταρχική αποστολή τους να επιμηκύνουν, να διαιωνίσουν τη μαρτυρία των Αποστόλων. Αυτή θεμελιώνει την ιερατική διακονία τους
Οι άγιες Γυναίκες, πάλι, αντιπροσωπεύουν κυρίως τον λαό των χριστιανών. Πράγματι, Εκκλησία δεν είναι μόνον η ιεραρχία, δεν είναι μόνον οι επίσκοποι, αλλά όλος ο χριστιανικός λαός. Η Εκκλησία είναι ο νέος λαός του Θεού, ο νέος Ισραήλ, και ο λαός αυτός είναι οργανωμένος, λαός που ο Θεός τον θέλησε ιεραρχημένο. Ασφαλώς όλοι οι χριστιανοί, αν και είναι ζηλωτές, έχουν «αίσθηση πίστεως» που τους επιτρέπει να κοινοποιούν στους επισκόπους κάποιες αλήθειες που αντιλαμβάνονται, όπως οι Μυροφόρες, οι πρώτες που έλαβαν το μήνυμα της Αναστάσεως. Αλλά, κατά το θέλημα του Θεού , υπάρχουν στην Εκκλησία οι επίσκοποι, το σώμα της Ιεραρχίας, το έργο της οποίας υλοποιείται από τους ιερείς, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι αντιπρόσωποι των τοπικών επισκόπων στις διάφορες ενορίες, και ακολουθεί ο πιστός λαός. Δεν πρέπει δε ποτέ να ξεχνάμε ότι ο λαός αυτός είναι και το σημαντικότερο, με την έννοια ότι όλη η διακονία των επισκόπων και των βοηθών τους, των εφημερίων, τίθεται στην υπηρεσία του αγιασμού αυτού ακριβώς του λαού. Σκοπός της δράσεως του αποστολικού σώματος, των επισκόπων, είναι αυτός ο αγιασμός: να ζει ο Χριστός στον κάθε πιστό, στον κάθε χριστιανό, και δι’ αυτού σε όλο το Σώμα της Εκκλησίας.
Είμαι Χριστιανός σημαίνει ότι έχω κληθεί να αυξήσω μέσα μου τη Χάρι που κατ’ αρχάς έλαβα από τα μυητικά μυστήρια της Εκκλησίας, το Βάπτισμα, το Χρίσμα και τη θεία Ευχαριστία. Όπως γνωρίζετε, τα τρία αυτά μυστήρια, κατά την παράδοση της Εκκλησίας, είναι αξεχώριστα μεταξύ τους. Ζω χριστιανικά σημαίνει ότι αυξάνω, με τη συνεργασία της ελεύθερης βούλησής μου, τη Χάρι των Μυστηρίων αυτών, ώστε να μη ζω πλέον εγώ, αλλά να ζει μέσα μου ο Χριστός. Αυτή είναι η ιδιότητα της Χάριτος του Βαπτίσματος και των άλλων Μυστηρίων – ιδιαιτέρως της Ευχαριστίας: να μην είμαστε πια μόνοι, να μην ενεργούμε μόνοι, αλλά να κατοικεί μέσα μας ο Χριστός και η Αγία Τριάς, να ζει ο Χριστός μέσα μας.
Η παρουσία αυτή του Χριστού μέσα μας φανερώνεται με τις αγαθές εμπνεύσεις που γεννά στη συνείδησή μας, με την ορμή που μας δίνει. Εμπνέει τους λογισμούς μας, εμπνέει τα λόγια μας, εμπνέει τις πράξεις μας , ώστε να μην είναι πια εντελώς ανθρώπινα, αλλά θεανθρώπινα.
Θα το πούμε για άλλη μία φορά, σκοπός όλων αυτών είναι η αγιότητα του λαού των χριστιανών. Είναι να μπορούμε να πούμε το «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός». Η ζωή μου και η συμπεριφορά μου πρέπει να αντανακλούν και να παρατείνουν την παρουσία του Χριστού μεταξύ των ανθρώπων. Η αγάπη πρέπει να διαποτίζει όλες τις σκέψεις, τις κρίσεις και τις πράξεις μου- αυτό όμως θα γίνεται χάρη στην ιερατική διακονία εκείνων που με την ιερωσύνη τους είναι «ζωντανή εικόνα Χριστού» ανάμεσά μας. Να τι φανερώνει το Ευαγγέλιο των Μυροφόρων, το οποίο εξαιτίας των νοημάτων αυτών, είναι πολύ σημαντικό. Από την Κυριακή των Μυροφόρων παίρνουμε ένα καθαρά εκκλησιολογικό μάθημα, για να κατανοήσουμε πως είναι η ζωή μας μέσα στην Εκκλησία.
Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός,
Οὐρανός τε καὶ γῆ καὶ τὰ καταχθόνια·
ἑορταζέτω γοῦν πᾶσα κτίσις
Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Σ Α Ν Ε Σ Τ Η
09-04-2023
Κυριακή των Βαΐων 2023
Η βασιλική είσοδος
Αν θέλουμε να κατανοήσουμε το νόημα της σημερινής εορτής, πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι το Ευαγγέλιο, όπως το διαβάζουμε και όπως το ακούμε μέσα στην Εκκλησία, δεν είναι απλώς ένα κείμενο που διηγείται γεγονότα του παρελθόντος. Αυτό ισχύει κυρίως όσον αφορά όλα τα περιστατικά της επίγειας ζωής του Κυρίου. Όπως έλεγαν οι άγιοι Πατέρες, το Ευαγγέλιό μας είναι Ευαγγέλιο πνευματικό, επειδή όλα όσα επιτέλεσε ο Κύριός μας κατά την επίγεια ζωή Του δεν επιτελέστηκαν από έναν απλό άνθρωπο αλλά από τον Υιό του Θεού. Για τον λόγο αυτό, οι πράξεις Του ήταν φορτισμένες με νόημα που ξεπερνούσε σε άπειρο βαθμό την καθαρή γήινη και προσωρινή πραγματικότητά τους.
Σήμερα, εισερχόμενος τόσο θριαμβευτικά στην αγία Πόλη, ο Χριστός προανήγγειλε τη μεσσιανική και βασιλική ενθρόνισή Του∙ ήρθε στην Ιερουσαλήμ για να εκπληρώσει το έργο της σωτηρίας, ταπεινά και διά του Σταυρού. Η κένωση αυτή από τη βασιλική Του ιδιότητα σημαίνεται σαφώς από τον πώλο όνου στον οποίο έχει καθίσει. Και ταυτόχρονα επρόκειτο πράγματι για βασιλική ενθρόνιση. Το γεγονός ότι μετά την είσοδό Του αυτή στα Ιεροσόλυμα, ο Κύριος καθάρισε το Ναό, διώχνοντας από εκεί τους αργυραμοιβούς και όλους τους εμπόρους, ανήγγειλε ότι η βασιλική αυτή ενθρόνισή Του θα ολοκληρωνόταν με μια μεταμόρφωση όλων των θεσμών του Ισραήλ. Θα πει: «λύσατε τον ναόν τούτον, και εν τρισίν ημέραις εγερώ αυτόν» (Ιωάν. Β’ 19). Ο ναός που θα οικοδομήσει κα πάλι μετά από τρεις ημέρες είναι ο ναός του σώματός Του, λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, διότι έκτοτε ο αληθινός ναός του Θεού θα είναι το Σώμα του Χριστού. Και μόνο έτσι θα σωθούμε: ενσωματωμένοι στον Αναστημένο Χριστό και δεχόμενοι από Αυτόν την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, με την οποία το Σώμα αυτό είναι πεπληρωμένο. Όπως ένα αναμμένο κάρβουνο είναι όλο φωτιά, έτσι και το Σώμα αυτό είναι γεμάτο από το πυρ της θεότητας, το οποίο και μας μεταδίδει. Αυτό λοιπόν αναγγέλλει ο Χριστός καθώς εισέρχεται θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ και διώχνει τους εμπόρους από το Ναό: την κατάλυση του επίγειου ναού και την αντικατάστασή του από το ίδιο Του το Σώμα.
Αυτή όμως η θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα σημαίνει επίσης, όπως και τόσες άλλες πράξεις Του, ότι η οριστική ολοκλήρωση του έργου του Θεού, του μεγάλου έργου της σωτηρίας μας, θα συμβεί την έσχατη ημέρα, την ημέρα της Τελικής Κρίσεως, της επιστροφής του Χριστού στη γη και της εισόδου μας στην άνω Ιερουσαλήμ. Κέντρο της ουράνιας αυτής Ιερουσαλήμ είναι ακριβώς το Αναστημένο Σώμα του Χριστού, που μας παίρνει μαζί Του προς το τέλος όλης της ιστορίας, ένα τέλος που δεν είναι τέρμα, αλλά αντιθέτως αιώνια άνθιση, η αιώνια εκείνη ζωή στην οποία έχουμε κληθεί και για την οποία προετοιμαζόμαστε από αυτήν εδώ την γη.
Για να προετοιμαστούμε όμως πραγματικά από την επίγεια ζωή για την είσοδό μας μαζί με τον Χριστό στην άνω Ιερουσαλήμ, πρέπει ήδη από εδώ κάτω να εισέρχεται θριαμβευτικά ο Χριστός στην καρδιά μας, πρέπει να γίνεται ο βασιλεύς των καρδιών μας, δηλαδή όλη μας η ζωή να έχει Αυτόν ως κέντρο, να βασιλεύει πραγματικά μέσα μας, να εκδιώκονται οι παρείσακτοι, όπως έγινε στον Ναό, ώστε να ηγεμονεύει σ’ αυτές το Άγιο Πνεύμα.
Αυτό είναι το νόημα της χριστιανικής μας ζωής, όπως το υπογράμμιζε και ο απόστολος Παύλος στην Α΄ προς Κορινθίους και στην προς Φιλιππησίους επιστολή του. Η Κυριακή των Βαΐων, αν θέλουμε να έχει κάποιο νόημα για μας, πρέπει να μας παρακινεί να προσέχουμε πλέον περισσότερο, ώστε η καρδιά μας να γίνεται ναός του Θεού στον οποίο ο Χριστός θα μπορεί να εισέρχεται ως ο απόλυτος άρχων της. Και γι’ αυτό ένα είναι το μάθημα που πρέπει να εφαρμόζουμε κατά τους Πατέρες: να διώχνουμε τους κακούς λογισμούς, να διώχνουμε τα κατάλοιπα του παλαιού ανθρώπου που κατοικεί μέσα μας, να στηριζόμαστε στη Χάρι του Χριστού, στο Πνεύμα του Αναστάντος που έρχεται να ηγεμονεύσει μέσα μας, να θριαμβεύσει πάνω σε όλες τις εγωιστικές, ηδονιστικές, κυριαρχικές μας τάσεις με όποια μορφή αυτές παρουσιάζονται.
Είθε σήμερα πράγματι ο Κύριος να έρθει να καθαρίσει τις καρδιές μας, να μπορέσουμε να πάρουμε, στα βάθη της ψυχής μας, μια πρόγευση της εισόδου αυτής στην ουράνια Ιερουσαλήμ , στην ουράνια ζωή που τόσο πολύ υπερβαίνει τις επίγειες χαρές, και τότε θα μπορούμε με όλη μας την ύπαρξη, ακόμη και με τις πιο ασήμαντες πράξεις μας, που όμως θα μεγαλύνονται από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα μας, να δοξάζουμε τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιον Πνεύμα, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Μυστική Άνοδος.
02-04-2023
Κυριακή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας
Σήμερα συνηθίζουμε να εξομολογούμαστε σχετικά τακτικά, νομίζουμε όμως, ότι κάθε φορά που έχουμε διαπράξει ένα σφάλμα, απλώς πρέπει να εξομολογηθούμε στον ιερέα για να λάβουμε άφεση και αμέσως μετά να κοινωνήσουμε χωρίς πρόβλημα. Έχει σημασία να θυμόμαστε ποια ήταν η πρακτική της αρχαίας Εκκλησίας, της Εκκλησίας των Πατέρων, πρακτική που μνημονεύεται ακόμη από τους κανόνες της Εκκλησίας. Στην αρχαία Εκκλησία διέκριναν δύο είδη αμαρτημάτων:
Υπάρχουν πρώτα οι αμαρτίες εξ υφαρπαγής και αδυναμίας που μας ξεφεύγουν όλη την ημέρα· όπως λέγει η Γραφή: «επτάκις γαρ πεσείται δίκαιος» (Παροιμ. 24,6). Είναι πολλά αυτά που μας ξεφεύγουν· πάντοτε μέσα στις πράξεις μας, και εφ’ όσον η καρδιά μας δεν έχει βαθιά καθαρθεί, υπάρχει συχνά φιλαυτία, υπάρχει αναζήτηση του εαυτού μας. Για τα σφάλματα αυτά η αρχαία Εκκλησία έκρινε ότι αρκούσε να ζητήσει συγγνώμη ο πιστός από τον Θεό και ο Θεός τον συγχωρούσε. Σιγά σιγά καθιερώθηκε η συνήθεια να εξομολογούνται στον ιερέα ακόμη και αυτού του είδους τα σφάλματα, και ήταν μία καλή συνήθεια, διότι επιτρέπει να γνωρίζουμε αν τα λάθη που καταλογίζουμε στον εαυτό μας είναι όντως σχετικά ελαφρά ή αυταπατούμαστε, καθώς και αν αποτελούν σημείο απομάκρυνσής μας από τον Θεό και ρήξεως με τη χριστιανική Κοινότητα. Μερικές φορές έχουμε ψευδαισθήσεις για τον εαυτόν μας. Σε κάθε περίπτωση, ο πνευματικός μπορεί να μας συμβουλέψει, ως πνευματικός ιατρός που δίνει τα κατάλληλα για την κατάστασή μας φάρμακα, ώστε να μας βοηθήσει να προοδεύσουμε πνευματικά.
……Αντιθέτως αυτό που οι Πατέρες ονόμαζαν «δεύτερο βάπτισμα», δεύτερη σανίδα σωτηρίας μέσα στην Εκκλησία, αν κάποιος διέπραττε σοβαρά αμαρτήματα μετά το βάπτισμα, το μυστήριο δηλαδή της μετανοίας, δεν είναι μία απλή τελετή, δεν είναι μία χειρονομία της Εκκλησίας ή του πνευματικού, αλλά κάτι που μας κοστίζει, κάτι πραγματικά «δαπανηρό» που απαιτεί κόπο και προσπάθεια εκ μέρους εκείνου που μετανοεί. Αν λοιπόν πρόκειται για σφάλματα σοβαρά, απαιτείται επίμονη προσπάθεια, γι’ αυτό και είναι φυσικό να μας ζητηθεί να μη κοινωνήσουμε για ένα ορισμένο διάστημα, μεγαλύτερο ή μικρότερο. Στο μυστήριο του Σταυρού του Χριστού πρέπει να μπούμε με προσωπική μας προσπάθεια, με νηστεία και πραγματική μετάνοια, με την άσκησή μας και με δάκρυα εκ βάθους καρδίας, και αυτό χρειάζεται χρόνο. Έτσι θα μπορέσουμε να λάβουμε την άφεση, καθώς ο Σταυρός αυτός στον οποίο μετέχουμε θα γίνει μέσα μας Ανάσταση. Αυτό είναι νομίζω το μεγάλο μάθημα από τη ζωή της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, όπως και όλης της πρακτικής της αρχαίας Εκκλησίας.
Ο αγώνας και η μετάνοια έχουν τη θέση τους σε όλη τη χριστιανική ζωή. Όταν όμως μιλάμε για το μυστήριο της Μετανοίας (της Εξομολογήσεως) νομίζω ότι είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε το «κόστος»· ότι δηλαδή η μετάνοια δεν είναι δυνατή χωρίς την εκ μέρους μας προσπάθεια, χωρίς άσκηση και αποχή από τη θεία Κοινωνία, με τα οποία παραδεχόμαστε την αμαρτωλότητά μας και από δική μας υπαιτιότητα έχουμε χωριστεί από τον Θεό. Ναι από δική μας υπαιτιότητα. Πάντοτε έχουμε την τάση, και μάλιστα στην εποχή μας περισσότερο από όποτεδήποτε άλλοτε, εξ αιτίας και όλων των θεωριών της σύγχρονης ψυχολογίας, να αναζητούμε δικαιολογίες. Κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο λέμε όπως ο Αδάμ: «Ναι, βέβαια, παρέβηκα την εντολή σου, αλλά η γυναίκα που μου έδωσες με παρέσυρε»…. «Ναι, έχω αυτό το ελάττωμα, αλλά επειδή έχω ένα τραύμα από την παιδική μου ηλικία, στερήθηκα την αγάπη από τους γονείς μου, εν τέλει δεν είμαι πραγματικά ένοχος». Απεκδυόμαστε κατά κάποιον τρόπο την ευθύνη μας, δεν την αναλαμβάνουμε πραγματικά, συνεπώς πνευματική θεραπεία δεν μπορεί να υπάρξει.
…….Και αν παραμονές του Πάσχα μας καλεί η Εκκλησία να στοχαστούμε πάνω στο παράδειγμα της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, το κάνει για να μας εξηγήσει το νόημα του αγώνα που επιτελούμε στη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Κατ’ αυτήν είμαστε κατά κάποιον τρόπο όλοι δημοσίως μετανοούντες αμαρτωλοί και λίγες μέρες πριν από το Πάσχα είναι χρήσιμο να φανερωθεί ότι στο τέλος του τεσσαρακονθημέρου αγώνα μπορούμε να νιώθουμε πλήρως συμφιλιωμένοι με τον Πατέρα μας, ο Οποίος μας περιμένει όπως περίμενε εκείνο το άσωτο παιδί Του, την οσία Μαρία την Αιγυπτία· μας περιμένει να λάβουμε τα Τίμια Δώρα τη Μεγάλη Πέμπτη, και την Κυριακή του Πάσχα να εισέλθουμε στο σπίτι του Πατέρα, φωτισμένοι από το φως της Αναστάσεως.
Αυτώ η δόξα συν τω Υιώ Αυτού τω αγαπητώ και τω Παναγίω Πνεύματι, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
19-03-2023
Κυριακή Γ΄ της Σταυροπροσκύνησης
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου 2023
Ο λαός –και ο δικός μας λαός- έχει την ευγένεια και την ευλογία του Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Είναι «λαός εις περιποίησιν…», «βασίλειον ιεράτευμα», λαός των υποσχέσεων και των διαθηκών του Θεού. Δεν είναι υπερβολικό αυτό που ειπώθηκε, ότι δηλαδή «ο λαός κρατά το μυστικό της σωτηρίας του ή ότι ο λαός πιστεύει με το δικό του τρόπο, τον πηγαίο και χαρισματικό, και αγνοεί κάθε πίστη που του επιβάλλεται ή κατευθύνεται πολιτικά (ιδεολογικά). Έτσι ένας άθεος ηγέτης δεν θα καταφέρει να κάνει τίποτε στο λαό, έστω και αν έχει ειλικρινή καρδιά και σπουδαίο μυαλό. Ο λαός θ’ αντιμετωπίσει τον αθεϊστή και θα τον νικήσει».
Για μας ο λαός –και ο δικός μας λαός- εκφράζει μια θεολογική – εκκλησιολογική πραγματικότητα: Είναι ακριβώς ο λαός του Θεού, σε μια σχέση απολύτως ελεύθερη και αγαπητική, η νέα ανθρωπότητά Του, μ’ ένα λόγο η Εκκλησία Του, όπου διασώζεται, εν ελευθερία και αγάπη, η αλήθεια του προσώπου στην μυριοπρόσωπη κοινωνία του· ο λαός του Θεού είναι λαός επώνυμος ή λαός επωνύμων, αφού για τον καθένα από τον λαό Του και για όλο το λαό Του ο Θεός σταύρωσε την αγάπη Του, τον Υιό Του· για τούτο «όποιος δεν πιστεύει στον Θεό, δεν πιστεύει και στο λαό Του»· και ο λαός θα χαθεί όχι όταν του λείψουν οι ιδεολογίες γιατί αυτές αυτοαναιρούνται και αλληλοκαταργούνται, αλλά «όταν του λείψει ο λόγος του Θεού, γιατί η ψυχή του διψάει τη διδαχή και τον ωραίο ενστερνισμό της». Θα χαθεί όταν, από «θεολόγος» λαός, καταντήσει λαός καταναλωτής ιδεολογιών και αγαθών.
Ο λαός, ο αγαπητός του Θεού «ηγοράσθη τιμής»∙ είναι το Αίμα του Χριστού. Και παρακαλούμε τη Μητέρα του Κυρίου μας που έζησε την οδύνη αυτής της θυσίας, ιστάμενη παρά τω Σταυρώ Του, να μας στηρίζει στη θυσία μας χάρη του λαού μας και στη μέριμνά μας να διαφυλάξουμε αμόλυντη την καρδιά του· να τον μορφώσουμε εν ταπεινώσει, αναζητώντας όλες τις δυνατότητες αυτής της μορφώσεως στην ψυχή του· γιατί ο λαός, όπως ειπώθηκε, «είναι θεοφόρος και η σωτηρία θάρθει απ’ αυτό το λαό, την πίστη και την ταπεινοφροσύνη του», ή την πίστη, που είναι η ταπεινοφροσύνη και η ελεημοσύνη της καρδιάς του· γιατί ακόμη και στην ασχήμια της αμαρτίας πιστεύει στην ομορφιά της αλήθειας, διψά για το Θεό και κλαίει για τα κρίματά του· αυτό ανήκει στη άβυσσο της ορθόδοξης καρδιάς ή στην ιδιαιτερότητα του ορθόδοξου ήθους.
Μόνο η Υπεραγία Θεοτόκος μπορεί να καταλάβει ή να συμπαθήσει απόλυτα το λαό, γιατί προερχόμενη από τα σπλάχνα του ως εκπρόσωπός του στη διακονία του μυστηρίου της σωτηρίας, παραμένει κρυμμένη, ως παράκλητός του στα σπλάχνα του, από την ώρα που ο Υιός της επί του Σταυρού είπε στον Ιωάννη: «Ιδού η μήτηρ σου… και ο μαθητής έλαβεν αυτήν εις τα ίδια». Κατά τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, με τη Θεοτόκο, «και λαός του Θεού, ο πριν ου λαός καθίσταται∙ και ο ουκ ηλεημένος, ηλέηται∙ και ο ουκ ηγαπημένος, ηγάπηται∙ εξ αυτής γαρ τίκτεται ο Υιός του Θεού ο αγαπητός εν ώ ηυδόκησεν». Και πλημμυρισμένος από χαρά, εκσπά σε ευγνώμονα ύμνο: «Χαίρε, δι’ ής ημείς χριστιανικός λαός του σου Υιού και Θεού ονομάσθημεν. Χαίρε δι’ ης ημείς την ψυχοσωτήριον και φωτόμορφον κατέχομεν πίστην».
Έτσι μπορούμε να απευθυνόμαστε με παρρησία στη Θεοτόκο και να την παρακαλούμε με βεβαιότητα να δέεται γι’ αυτό το λαό, το λαό του Θεού ή το χριστιανικό λαό, και να τον υπερασπίζεται όταν αδικείται, προσβάλλεται, ατιμάζεται, συκοφαντείται, κακοποιείται, βασανίζεται, υποφέρει, υποδουλώνεται, σταυρώνεται, συντρίβεται, θανατώνεται. Γιατί ο λαός του Θεού είναι ένας λαός πονεμένος και διωγμένος στην Ιστορία. Γιατί ο λαός γενικότερα είναι το διαρκές θέατρο της αχαλίνωτης παραφροσύνης ή μανιώδους φιλοδοξίας των κάθε λογής δημαγωγών ή τυραννίσκων. Το σώμα του λαού και ιδιαίτερα του λαού μας φέρει τη βεβήλωση και την πληγή αμέτρητων βιασμών και εγκλημάτων, πολέμων και επαναστάσεων, που αυξάνουν τα ερωτηματικά και τα αδιέξοδά του.
Πόσο οδυνηρό ή άδικο είναι το να δεχτούμε ότι ο λαός, επειδή είναι λαός «είναι αμαρτωλός ή διεστραμμένος», αγνοώντας ότι για το λαό δεν αφήνουμε περιθώρια επιλογής, επιβάλλοντάς του ένα τρόπο ζωής στον οποίο η αμαρτία ή η διαστροφή δεν είναι το «παρά φύσιν» χαρακτηριστικό του· έτσι ο λαός καθίσταται αγνώριστος στις κακές αλλοιώσεις του και γελοιοποιείται στις αυθαίρετες επιθυμίες του, ανίσχυρος απέναντι στο δαιμονικό που περιπαίζει τον άνθρωπο και διακωμωδεί τη ζωή∙ ελεύθερος να δουλωθεί σε μια κοινωνία πλησμονής και κατανάλωσης, η οποία εκτρέφει την καθολική αθεΐα και το συνολικό απανθρωπισμό, το μαζικό παραλήρημα της ηδονής και της ευτυχίας, την αυτοπαράδοση στα συνθήματα και τις ιδεολογίες. Η υποτιθέμενη ζωή ενός ολόκληρου κόσμου διακινείται ή διασύρεται στους δρόμους και τους αυτοκινητόδρομους, στις πλατείες και τα γήπεδα. Κι όμως ο λαός μας δεν χρειάζεται απλώς άρτο και θεάματα, αλλά πεινά κυρίως την αλήθεια και την αγάπη, την ομορφιά και τη χαρά.
Ο λαός μας, ο ορθόδοξος λαός μας και τα παθήματά του είναι ζυμωμένα με την Παναγία και τον πόνο Της. Είναι η πιο πιστή μητέρα του και η πιο μόνιμη προστασία του. Δεν είναι τυχαίο ότι η πίστη του λαού, προηγήθηκε της πίστεως των θεολόγων στο πρόσωπο της Παναγίας ως Θεοτόκου. Ο χαρακτηρισμός της Παναγίας ως Θεοτόκου εμφανίστηκε αυθόρμητα, από τους πρώτους αιώνες, ως προϊόν της ευλάβειας του χριστιανικού λαού, της λαϊκής διαμαρτυρίας και ευσέβειας. Ένας πάπυρος του 3ου αιώνα, τον αναφέρει σε μια προσευχή που και σήμερα απευθύνουμε προς την Παναγία: «Υπό την σην ευσπλαχνίαν καταφεύγομεν Θεοτόκε∙ τας ημών ικεσίας μη παρίδεις εν περιστάσει, αλλ’ εκ κινδύνων λύτρωσαι ημάς, μόνη αγνή, μόνη ευλογημένη».
«Ελπίς του κόσμου αγαθή, Θεοτόκε Παρθένε, την σην και μόνην κραταιάν προστασίαν αιτούμεν. Σπλαχνίσθητι, εις απροστάτευτον λαόν, δυσώπησον τον ελεήμονα Θεόν, ρυσθήναι τας ψυχάς ημών, εκ πάσης απειλής, μόνη ευλογημένη».
Από το βιβλίο του π. Μιχαήλ Καρδαμάκη, Στην Παναγία, λόγοι και σκέψεις με αφορμή τη Θεοτόκο.
12-03-2023
Β΄ Κυριακή Νηστειών 2023
Σκοτάδι και Φως
Αναφερόμενοι σε αυτή την «ένωση κατά την ενέργεια», που κείται πολύ πέραν όλων όσων ο άνθρωπος μπορεί να φανταστεί ή να περιγράψει, οι άγιοι καταφεύγουν αναγκαστικά στη γλώσσα του παράδοξου και του συμβολικού. Διότι ο ανθρώπινος λόγος έχει μάθει να περιγράφει αυτό που υπάρχει εντός του χώρου και του χρόνου, και, ακόμα κι έτσι, αυτή η περιγραφή ουδέποτε μπορεί να είναι εξαντλητική. Ενώπιον του απείρου και του αιωνίου, ο ανθρώπινος λόγος δεν μπορεί να εκφράσει τίποτα παραπάνω από νύξεις ή υπαινιγμούς.
Τα δύο βασικά «σημεία» που χρησιμοποιούν οι Πατέρες είναι αυτά του σκότους και του φωτός. Φυσικά ο Θεός δεν είναι αφ΄εαυτού ούτε σκοτάδι ούτε φως: μιλάμε με παραβολές ή αναλογίες. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χρησιμοποιεί κυρίως το «σημείο» του φωτός.
Η γλώσσα του «σκότους», όταν αφορά στον Θεό προέρχεται κυρίως από τη βιβλική περιγραφή του Μωυσή στο Όρος Σινά, όταν εισήλθε στον «γνόφο» όπου ήταν ο Θεός (Έξ. 20:21). Είναι ενδεικτικό ότι στο συγκεκριμένο χωρίο δεν αναφέρεται ότι ο Θεός είναι σκοτάδι, αλλά ότι κατοικεί στο σκοτάδι: το σκότος υποδηλώνει, όχι την απουσία ή την ανυπαρξία του Θεού αλλά την αδυναμία του ανθρώπινου νου να συλλάβει την εσωτερική φύση του Θεού. Το σκότος είναι εντός μας, όχι εντός του Θεού.
Η «γλώσσα» του φωτός θεμελιώνεται βασικά στην πρόταση του Ευαγγελιστή Ιωάννη, «ο Θεός είναι φως, και δεν υπάρχει σ’ αυτόν καθόλου σκοτάδι» (Α΄Ιω. 1:5). Ο Θεός αποκαλύπτεται ως φως πάνω απ’ όλα κατά τη Μεταμόρφωση του Χριστού στο όρος Θαβώρ, όταν «έλαμψε το πρόσωπό του σαν τον ήλιο και τα ενδύματά του έγιναν άσπρα σαν το φως» (Ματθ. 17:2). Αυτό το θείο φως που αντίκρυσαν οι τρεις μαθητές επί του όρους –και το οποίο έχουν δει πολλοί άγιοι κατά την ώρα της προσευχής τους- δεν είναι τίποτε άλλο από τις άκτιστες ενέργειες του Θεού. Με άλλα λόγια, το Θαβώρειο φως δεν είναι ούτε φυσικό ή κτιστό φως αλλά και ούτε ένα καθαρώς μεταφορικό «φως του νοός». Παρόλο που δεν είναι υλικό, δεν παύει ωστόσο να είναι μία αντικειμενικά υπαρκτή πραγματικότητα. Οι άκτιστες ενέργειες, όντας θείες, υπερβαίνουν τις ανθρώπινες περιγραφικές δυνάμεις∙ συνεπώς, ονομάζοντας «φως» τις ενέργειες αυτές, καταφεύγουμε αναπόφευκτα στη γλώσσα του «σημείου» και του συμβόλου. Αυτό δεν σημαίνει πως καθαυτές οι ενέργειες είναι απλώς συμβολικές. Υπάρχουν όντως αλλά δεν μπορούν να περιγραφούν με λόγια∙ αναφερόμενοι σε αυτές με όρους «φωτός», χρησιμοποιούμε τον λιγότερο παραπλανητικό όρο, αλλά η φρασεολογία μας δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται κατά κυριολεξία.
Το θείο φως, αν και δεν είναι φυσικό, μπορεί να γίνει ορατό με τα σωματικά μας μάτια, υπό την προϋπόθεση ότι οι αισθήσεις μας έχουν μεταμορφωθεί από τη θεία χάρη. Τα μάτια μας δεν ατενίζουν το φως με τις σωματικές αντιληπτικές ικανότητες αλλά με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος που ενεργεί εντός μας.
«Το σώμα θεώνεται μαζί με την ψυχή». Εκείνος που ατενίζει το θείο φως κατακλύζεται από αυτό πέρα ως πέρα, και το σώμα του διαπερνά η λαμπρότητα της δόξας του Θεού∙ γίνεται ο ίδιος φως. Ο Βλαδίμηρος Λόσσκυ δεν μιλούσε απλώς μεταφορικά όταν έγραφε: «Το πυρ της χάριτος, που το Άγιο Πνεύμα έχει ανάψει στις καρδιές των χριστιανών, τους κάνει να λάμπουν σαν λαμπάδες ενώπιον του Υιού του Θεού». Οι ομιλίες του Αγίου Μακαρίου βεβαιώνουν τα ακόλουθα σχετικά με τη μεταμόρφωση του ανθρώπινου σώματος:
Όπως ακριβώς δοξάστηκε το σώμα του Κυρίου
όταν ήταν στο όρος, και μεταμορφώθηκε στη
δόξα του Θεού και σε άπειρο φως, έτσι και τα
σώματα των αγίων δοξάζονται και λάμπουν
σαν αστραπή… «Την δόξα που μου έδωσες την
έδωσα σε αυτούς» (Ιω. 17:22): όπως από την
ίδια φωτιά ανάβουν πολλές λυχνίες, έτσι και
στα σώματα των αγίων, μέλη Χριστού όντα,
είναι ανάγκη να συμβεί ό,τι και στον Χριστό,
και τίποτε άλλο… Η ανθρώπινη φύση μας
μεταμορφώνεται σε δύναμη Θεού, και γίνεται
φως και φωτιά.
Στους βίους των Αγίων Ανατολής και Δύσης, υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα αυτής της σωματικής δόξας. Όταν ο Μωυσής κατέβηκε από το σκότος του όρους Σινά, το πρόσωπό του έλαμπε με τέτοια λάμψη ώστε κανείς δεν μπορούσε να το ατενίσει, και έτσι έπρεπε να το σκεπάζει με ένα κάλυμμα όταν μιλούσε με τους άλλους (Έξ.34:29-35). Στα Αποφθέγματα των Αγίων Γερόντων, υπάρχει η ιστορία ενός υποτακτικού που κοίταξε από το παράθυρο του κελιού του Αββά Αρσενίου, και είδε το πρόσωπο του Γέροντα να λάμπει «όλον ως πυρ». Για τον αββά Παμβώ, λέγεται πως, «τόσο τον δόξασε ο Θεός ώστε κανείς δεν μπορούσε να ατενίσει το πρόσωπό του, από τη δόξα που είχε η όψη του». δεκατέσσερις αιώνες αργότερα, ο Νικόλαος Μοτοβίλοφ χρησιμοποιεί αυτά τα λόγια για να περιγράψει μία συνομιλία του με τον στάρετς του, τον άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ: «Φαντάσου, στο κέντρο του ήλιου, στην εκτυφλωτική λαμπρότητα των μεσημεριανών του ακτίνων, το πρόσωπο ενός ανθρώπου που σου μιλά».
05-03-2023
Κυριακή της Ορθοδοξίας
Από τις δύο πρώτες Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η μία είναι αφιερωμένη στην αποκατάσταση της προσκύνησης των αγίων εικόνων, μετά τον μακρό εικονοκλαστικό διωγμό που σφράγισε τον όγδοο αιώνα και μέρος του ενάτου· η δεύτερη τιμά τη μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Ίσως μπούμε στον πειρασμό να αναρωτηθούμε τί σχέση έχουν μεταξύ τους οι ιερές εικόνες, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Μεγάλη Τεσσαρακοστή η οποία είναι προπαρασκευή για το Πάσχα. Για να το καταλάβουμε καλύτερα, πρέπει να σκεφθούμε τί σημαίνουν τα τρία αυτά . Και στις τρεις περιπτώσεις, το θέμα είναι να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα κάποιες θεμελιώδεις πτυχές της πίστεώς μας. Διότι θεμέλιο ολόκληρης της πνευματικής μας ζωής είναι η πίστη, και το εννοώ.
Η χριστιανική ζωή δεν είναι απλώς ένα σύνολο αρχών και κανόνων προς τήρηση, πραγμάτων που πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε, βασιζόμενοι στις δικές μας δυνάμεις και στο δικό μας θέλημα. Πυρήνας της πνευματικής ζωής, της χριστιανικής ζωής, είναι ότι ο ίδιος ο Θεός παρενέβη ελεύθερα στη σωτηρία των ανθρώπων, ώστε να τους συμφιλιώσει με τον Εαυτό του εν Χριστώ και πάλι εν Χριστώ να τον οδηγήσει στην ενότητα, κάνοντάς τους μετόχους της θείας ζωής. Με την αμαρτία ήδη από τις απαρχές της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος χωρίστηκε από τον Θεό. Ήταν ανάγκη να αποκατασταθεί η μεταξύ τους ενότητα. Την πρωτοβουλία αυτή μόνον ο Θεός μπορούσε να την αναλάβει. Έπρεπε εξάλλου να παρέμβει στην ιστορία των ανθρώπων για να τους συνάξει, να οδηγήσει στην ενότητα αυτούς που η αμαρτία είχε διαιρέσει και διασκορπίσει. Όλα αυτά κατορθώθηκαν με την ενσάρκωση του Χριστού, την οποία ο Θεός προετοίμασε, ανήγγειλε και υποσχέθηκε με όλες τις παρεμβάσεις Του στην ανθρώπινη ιστορία, παρεμβάσεις που αποτελούν το πλαίσιο ολόκληρης της Παλαιάς Διαθήκης, ενέργειες δηλαδή με τις οποίες ο Θεός προετοίμασε την επιτυχία του έργου του Υιού Του.
Σήμερα γιορτάζουμε τις άγιες εικόνες. Αυτό που επέτρεψε, αυτό που θεμελίωσε την προσκύνηση των εικόνων μέσα στην Εκκλησία, είναι το ίδιο το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως. Μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, προτού ο Θεός φανερωθεί δια του Υιού Του, κατά τρόπο που να μπορούμε να δούμε το πρόσωπο του Πατρός στο πρόσωπο του Χριστού, ο Θεός ήταν αόρατος, ασύλληπτος, απερινόητος. Καμία εικόνα δεν μπορούσε να τον αναπαραστήσει, γι’ αυτό και, όταν ο Θεός παρέδωσε στον Μωυσή τις Δέκα Εντολές, διέταξε να μην επιχειρήσουν ποτέ να τον απεικονίσουν. Διότι ο Θεός είναι καθαρό πνεύμα που δεν απεικονίζεται. Κάθε τέτοια απόπειρα θα οδηγούσε αναγκαστικά σε ειδωλολατρία. Μέσα όμως από την Παλαιά Διαθήκη, ο Θεός προετοίμαζε τη φανέρωσή Του προς εμάς, να μας αποκαλύψει δηλαδή το πρόσωπό Του στο πρόσωπο του Υιού Του. Μόνο λοιπόν με την Ενσάρκωση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος έγινε ο Θεός πραγματικά προσιτός, και μπορούμε εμείς να βλέπουμε στον Χριστό εικονιζόμενο το πρόσωπο του Πατρός: «Ο εωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέρα»(Ιω.14,9), θα πει ο Ιησούς.
Έτσι λοιπόν, αν μπορούμε να κάνουμε, να ιστορούμε εικόνες, αυτό οφείλεται στο ότι ο Θεός σαρκώθηκε, στο ότι δια του προσώπου του Θεανθρώπου μπορούμε πλέον να βλέπουμε το αόρατο πρόσωπο του Πατέρα· οφείλεται στο ότι εν Χριστώ γη και ουρανός συναντήθηκαν – το ακούσαμε και στο σημερινό ευαγγέλιο, στον κάπως μυστηριώδη λόγο του Χριστού με το οποίο τελειώνει η περικοπή που μόλις διαβάσαμε: «Απ’ άρτι όψεσθε τον ουρανόν ανεωγότα και τους αγγέλους του Θεού αναβαίνοντας και καταβαίνοντας επί τον Υιόν του ανθρώπου» (Ιω. 1,52). Ο Χριστός με τους λόγους Του υπαινίσσεται το όραμα του Ιακώβ, τη μυστηριώδη εκείνη σκάλα που ένωνε τον ουρανό με τη γη.. Διότι αν οι άγγελοι ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, αυτό σημαίνει ότι ο ουρανός και η γη ενώθηκαν. Με το όραμα αυτό ήδη αναγγέλλεται και προτυπώνεται στον Ιακώβ η ένωση αυτή ουρανού και γης που έμελλε να πραγματοποιηθεί εν Χριστώ. Επειδή δε ο Χριστός είναι Θεός και άνθρωπος, έγινε πράγματι ο τόπος, αν μας επιτρέπεται η έκφραση, ο αληθινός βωμός όπου συναντώνται η γη και ο ουρανός, και όπου η γη, ο άνθρωπος μπορεί και πάλι να έχει πρόσβαση στο Θεό. Αυτό σήμαινε το όραμα του Ιακώβ και αυτό σήμαινε ο λόγος του Χριστού στο σημερινό ευαγγέλιο.
Αν λοιπόν μπορούμε να αγιογραφούμε εικόνες, αν μπορούμε και οφείλουμε να τις τιμούμε, αυτό οφείλεται στο ότι ο Θεός φανερώθηκε στο πρόσωπο του Υιού του, αλλά και στο πρόσωπο όλων των αγίων που είναι μέλη του Υιού Του.
26-02-2023
Κυριακή της Τυρινής 2023
Το σημερινό ευαγγέλιο ολοκληρώνει τα μαθήματα των προηγουμένων Κυριακών του Τριωδίου, επιμένοντας και πάλι στο θέμα της ταπεινοφροσύνης. Πράγματι δεν πρέπει να προβάλουμε επιδεικτικά τη νηστεία μας, τις σαρακοστιανές πρακτικές μας, το θέμα δεν είναι να περιφερόμαστε με ύφος δήθεν ασκητού, αλλά να αναπνέουμε τη χαρά, να αναπνέουμε την ειρήνη. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι «έαρ των ψυχών», όπως έλεγε η ακολουθία. Και το συναίσθημα που πρέπει να κυριαρχεί στην προσπάθεια που θα καταβάλουμε τη Σαρακοστή, είναι η ανοιξιάτικη χαρά που πρέπει να προκαλεί μέσα μας η ψυχική ανανέωση, η οποία απορρέει από τη μετάνοιά μας αλλά και από τη δωρεά του ελέους του Θεού, που θα κορυφωθεί με τον εορτασμό της Αναστάσεως την ημέρα του Πάσχα.
Ναι η χαρά είναι ένας τρόπος άσκησης της ταπεινοφροσύνης χωρίς επίδειξη της νηστείας μας , αλλά είναι και κάτι που αναβλύζει από μέσα μας, όταν συναισθανόμαστε το άπειρο έλεος του οποίου γινόμαστε αποδέκτες. Και πάλι εδώ εμφανίζεται η αδελφική αγάπη, εκφράζεται όμως με τρόπο πολύ πρακτικό, με την εντολή της συγγνώμης, από την οποία θα ευχόμασταν να επωφεληθούμε και εμείς. Την ίδια εντολή μας δίνουν και πολλά άλλα ευαγγελικά κείμενα, όπως η παραβολή των δύο οφειλετών. Μαθαίνουμε να συγχωρούμε επειδή συγχωρεθήκαμε και επειδή έχουμε αδιάκοπα ανάγκη της θείας συγγνώμης.
Και μία από τις μεγάλες εκδηλώσεις αγάπης προς τους άλλους, θα είναι η συγγνώμη που γνωρίζει να καλύπτει όλα τα λάθη, όλα τα κακά. Είναι τόσο εύκολο να διατηρούμε στα βάθη της καρδιάς μας μία μικρή μνησικακία, μία δυσαρέσκεια, μία μικρή εχθρότητα προς κάποιον. Πρέπει να αδειάσουμε την καρδιά μας από όλα αυτά, αν θέλουμε η προσφορά του αγώνα της Σαρακοστής να γίνει όντως δεκτή.
Και έπειτα, στο τέλος του ευαγγελίου αυτού, ο Κύριος συνιστά να θησαυρίζουμε θησαυρούς στον ουρανό. Μας δείχνει έτσι πού πρέπει να τοποθετούμε την καρδιά μας, όχι στα υλικά αγαθά, όχι στον πλούτο, αυτό που συνιστά το ίδιον θέλημά μας. Πρέπει και αυτό να μάθουμε να το εγκαταλείπουμε, να εγκαταλείπουμε κάθε απόκτημα, προκειμένου αυτό να γίνει μέσον κοινωνίας, να προσφέρουμε ακόμη και την ύπαρξή μας στους άλλους. Ό, τι είναι πλούτος , είτε υλικός είτε πνευματικός, δεν πρέπει να είναι για μάς παρά ένα εργαλείο κοινωνίας εν Χριστώ. Μέσον ακριβώς για να φανερώνεται ότι είμαστε όλοι μέλη ενός σώματος, ένα σώμα, το Σώμα του Χριστού.
Θέτοντας σε εφαρμογή όλες αυτές τις εντολές της Εκκλησίας θα μπορέσουμε να καταστήσουμε γόνιμη την προσπάθειά μας κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, να την ολοκληρώσουμε μέσα στο πνεύμα αυτό της ανοιξιάτικης χαράς. Και τότε θα μπορέσουμε να συναναστηθούμε αληθινά με τον Χριστό, κατά την αγία ημέρα του Πάσχα.
Αυτώ η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.
ΚΥΡΙΑΚΗ 19-02-2023
Κυριακή των Απόκρεω 2023
Το ευαγγέλιο της προηγούμενης Κυριακής ήταν προγραμματικής σημασίας για την περίοδο αυτή της Τεσσαρακοστής: μας έδειχνε ότι το πνεύμα που πρέπει να μας διαπνέει καθ’ όλη αυτή τη λειτουργική περίοδο, είναι πνεύμα μετανοίας. Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι, για να μας εισαγάγει ακόμη περισσότερο στο πνεύμα αυτό της μετανοίας, η Εκκλησία, στο κατώφλι της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, μας προβάλλει το ευαγγελικό αυτό κείμενο που φέρνει ενώπιόν μας τον επίσημο θρόνο της τελικής κρίσεως. Θέλει έτσι να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία του διακυβεύματος της ζωής μας και να μας οδηγήσει στη μετάνοια· αν διατηρούμε τη σκέψη της Κρίσεως του Κυρίου, αυτής της Κρίσεως που μας περιμένει, νιώθουμε απογυμνωμένοι και με τα χέρια αδειανά, ίσως μάλιστα και βαρύτατα αμαρτωλοί.
Η Εκκλησία θέλει έτσι να μας υπενθυμίσει ότι όλη η σημασία της ζωής μας είναι να προετοιμαστούμε για την αιώνια ζωή. Ζούμε σε έναν κόσμο που έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την αίσθηση των αληθινών πραγματικοτήτων, σ’ έναν κόσμο όπου όλα είναι οργανωμένα γύρω από τον εαυτό μας, σαν να είναι μόνον αυτή η ζωή που μετρά, σαν όλος κι όλος ο προορισμός του ανθρώπου να αφορά την εξασφάλιση ευτυχίας και ευημερίας κατά την επίγεια ζωή, η οποία όμως έχει υπόσταση ονείρου, που γρήγορα θα διαλυθεί. Όλος ο πολιτισμός μας στρέφει τον άνθρωπο στα επίγεια, αντί να τον προετοιμάζει για την αιώνια ζωή του. Η μέριμνα για μία καθαρά εγκόσμια ευτυχία αντικατέστησε την ευαγγελική μέριμνα της προετοιμασίας για το μέγιστο δώρο του Θεού που είναι η αιώνια ζωή.
Με το σημερινό ανάγνωσμα, η Εκκλησία μας δίνει επίσης, με τα ίδια τα λόγια του Κυρίου, τη θεμελιώδη διδασκαλία Του σχετικά με την προς τον πλησίον αγάπη.
Πριν από λίγο καιρό διαβάσαμε το ευαγγέλιο του Τελώνου και του Φαρισαίου – και πάλι στην προπαρασκευαστική για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή περίοδο – και με εκείνο η Εκκλησία ήθελε να μας δείξει ότι, αν η νηστεία, αν τα έργα της μετανοίας είναι σημαντικά, η ταπεινοφροσύνη του Τελώνου είναι ακόμη σημαντικότερη απ’ όλα τα υπόλοιπα, τα οποία δεν έχουν αξία στα μάτια του Θεού, αν δεν συνοδεύονται από αυτήν την ταπείνωση, αν δεν αποτελούν, κατά κάποιον τρόπο, έκφρασή της.
Σήμερα, κάνοντας την αγάπη προς τον συνάνθρωπο ουσιαστικό κριτήριο αυτής της Κρίσεως, ο ίδιος ο Κύριος μας διδάσκει ότι η νηστεία μας, η μετάνοια της περιόδου αυτής, δεν έχει κανένα νόημα, αν πρωτίστως δεν είναι προσπάθεια αγάπης προς τον πλησίον. Πάνω σ’ αυτή την αγάπη θα κριθούμε.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Μυστική Άνοδος
ΚΥΡΙΑΚΗ 12-02-2023
Κυριακή του Ασώτου
Ας τη σκεφθούμε αυτή την ευαγγελική διήγηση, την παραβολή του ασώτου υιού. Θα μας δώσει αληθινή αίσθηση του πως πρέπει να είναι η χριστιανική ζωή. Όσο στη χριστιανική ζωή βλέπουμε μόνο την εκπλήρωση κάποιου αριθμού εντολών, τον σεβασμό κάποιων απαγορεύσεων, όσο θεωρούμε τον Θεό φοβερό Κύριο, θα μοιάζουμε με τον αμελή εκείνον υπηρέτη που κατηγορούσε τον κύριό του, στην παραβολή των ταλάντων, εκείνον που αρκέστηκε να θάψει το τάλαντο που πήρε από αυτόν, και του το επέστρεψε λέγοντας: «ξέρω ότι είσαι σκληρό και απαιτητικό αφεντικό, γι’ αυτό και έθαψα το τάλαντο που μου είχες εμπιστευθεί και στο επιστρέφω όπως μου το έδωσες». Και εξ αιτίας αυτού καταδικάστηκε, επειδή δεν πίστεψε στο έλεος, στη χωρίς όρια αγάπη του Πατρός, και το μόνο που σκέφτηκε ήταν να είναι τυπικά εντάξει με τον κύριο αυτό, τον οποίο έκρινε σκληρό και άδικο.
Ας έχουμε τη βεβαιότητα για το έλεος του Θεού, για το άπειρο αυτό έλεος, για το οποίο ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος έλεγε ότι μέσα του μπορούν να ριχτούν όλες οι αμαρτίες μας, όλες οι αμαρτίες του κόσμου και να εξαφανιστούν όπως μία χούφτα άμμου στον ωκεανό. Μόνον αν αυτό το συνειδητοποιήσουμε, θα αποκτήσει σημασία όλη η προσπάθεια που θα καταβάλουμε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Ασφαλώς την περίοδο αυτή πρέπει να νηστέψουμε, πρέπει να προσευχηθούμε εντατικότερα από όσο συνήθως, με τις μακρές ακολουθίες, πρέπει να κλέψουμε από τον ύπνο μας, για να επιμηκύνουμε τη νυκτερινή προσευχή μας. Πρέπει να κάνουμε ελεημοσύνη, αποτελεσματική προσφορά αγάπης προς τον πλησίον. Αλλά όλα αυτά δεν έχουν νόημα παρά μόνον αν τα βλέπουμε όχι απλώς ως μία εξωτερική υποχρέωση, αλλά ως τον τρόπο με τον οποίο θα βιώσουμε στη ζωή μας την επιστροφή στον Πατέρα, στο άπειρο έλεος, από το οποίο μόνο η αγάπη προς το εγώ, η φιλαυτία, μπορεί να μας χωρίσει. Ο Θεός δεν είναι αυστηρός προς τον αμαρτωλό. Αλλά στο βαθμό που ο αμαρτωλός παραμένει προσκολλημένος στον παλαιό εαυτό του, στον βαθμό που δεν συναινεί να ρίξει το τείχος που τον χωρίζει από τον Θεό, και που είναι η πρόσδεση στο θέλημά του, ε…τότε ο Θεός γίνεται μακρινός, ακόμη και απρόσιτος γι’ αυτόν.
Μακάρι η παραβολή αυτή να μας δώσει και την αίσθηση του απείρου ελέους του Θεού· αυτό είναι ο πυρήνας του Χριστιανισμού, αυτό βρίσκεται στην καρδιά της Χριστιανικής ζωής, αυτό αποδίδει τη βαθύτερη αίσθηση όλων των μυστηρίων της πίστεώς μας.. Και τότε θα εισέλθουμε στη χαρά, τη χαρά του Ασώτου, στην χαρά αυτής της αιώνιας γιορτής και της απείρως γλυκιάς συνάντησης με τον ουράνιο Πατέρα μας.
Αυτώ η δόξα, συν τω Υιώ Του τω αγαπητώ και τω Παναγίω Πνεύματι εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Μυστική άνοδος.
ΚΥΡΙΑΚΗ 04/02/2023
Του Τελώνου και Φαρισαίου
Τί λέει ο Κύριος τώρα, πώς απαντάει σ’ αυτού του είδους την προσευχή; «Λέγω υμίν, ότι κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ή γαρ εκείνος». Σε ποιόν απευθύνει τα λόγια αυτά ο Κύριος; Σε όλους εμάς που νομίζουμε ότι είμαστε δίκαιοι. Ο τελώνης είναι αυτός που γύρισε σπίτι του δικαιωμένος, όχι ο Φαρισαίος. Ο άνθρωπος που ομολογεί με ταπείνωση τις αμαρτίες του γυρίζει στο σπίτι του δικαιωμένος, όχι ο άδικος και αλαζόνας. Ο ταπεινός και μετανιωμένος άνθρωπος δικαιώνεται, όχι ο αυθάδης, ο ματαιόδοξος και υπερήφανος. Ο γιατρός ελεεί και θεραπεύει τον άρρωστο που ομολογεί την αρρώστια του και αναζητά θεραπεία, ενώ στέλνει άδειο στο σπίτι του εκείνον που επισκέπτεται το γιατρό για να κομπάσει ότι είναι υγιής.
Ο Κύριος τελειώνει τη θαυμάσια παραβολή Του με την εξής διδαχή: «ότι πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». Ποιός είναι ο υψών εαυτόν και ποιός ο ταπεινών; Κανένας δεν μπορεί να υψωθεί ούτε όσο το φάρδος μιας τρίχας, αν ο Θεός δεν τον σηκώσει. Εδώ όμως εννοεί εκείνον που νομίζει πως υψώνεται με το να σπεύδει να καταλάβει την πρώτη θέση, μπροστά σε Θεό και ανθρώπους. Εκείνον που κομπάζει για τα καλά του έργα· εκείνον που υπερηφανεύεται ακόμα και μπροστά στον Θεό· αυτόν που ταπεινώνει και περιφρονεί τους άλλους, ώστε ο ίδιος να φαίνεται ανώτερος. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, εκείνοι που πιστεύουν πως υψώνονται, στην ουσία ταπεινώνονται. Όσο ανώτεροι φαντάζουν στα δικά τους τα μάτια ή και στα μάτια των άλλων, τόσο μικρότεροι φαίνονται στα μάτια του Θεού. Τέτοιους ανθρώπους θα τους ταπεινώσει ο Θεός. Κάποια μέρα θα τους κάνει να νιώσουν την ταπείνωση αυτή.
«Ωσότου ο άνθρωπος αποκτήσει ταπείνωση, δε θα λάβει την ανταπόδοση των έργων του. Η ανταπόδοση δεν δίνεται για τα έργα αλλά για την ταπείνωση», λέει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος.
Ποιός είναι αυτός που ταπεινώνει τον εαυτό του; Όχι βέβαια εκείνος που προσπαθεί να φαίνεται ταπεινότερος, μα εκείνος που βλέπει την ταπεινότητά του επειδή είναι αμαρτωλός. Ο Θεός δεν απαιτεί άλλη ταπείνωση από εμάς, παρά μόνον την αίσθηση και την ομολογία της αμαρτωλότητάς μας. Ο άνθρωπος που αισθάνεται και ομολογεί το βάθος όπου τον βύθισε η αμαρτία, είναι αδύνατον να βυθιστεί περισσότερο. Η αμαρτία μας τραβάει πάντα χαμηλά, στο βάθος της καταστροφής, πιο βαθιά από ότι μπορούμε να φανταστούμε. Λέγει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος: «Ο ταπεινός άνθρωπος δεν πέφτει ποτέ. Πού μπορεί να πέσει, αφού βρίσκεται πιο χαμηλά από όλους; Η ματαιότητα είναι μεγάλη αισχύνη, ενώ η ταπείνωση είναι ύψος μεγάλο, τιμή και αξία».
Με λίγα λόγια: Εκείνος που ενεργεί όπως ο τελώνης, τιμάται. Ο πρώτος (ο Φαρισαίος) δεν μπορεί να θεραπευτεί, γιατί δε βλέπει πως είναι άρρωστος. Ο δεύτερος (ο τελώνης) είναι άρρωστος αλλά βρίσκεται στο στάδιο της θεραπείας επειδή γνωρίζει την αρρώστια του, παρακολουθείται από τον γιατρό και κάνει τη θεραπεία του. Ο πρώτος είναι σαν το λείο και ψηλό δένδρο που μέσα του όμως είναι σάπιο και γι’ αυτό άχρηστο στον οικοδεσπότη. Ο δεύτερος είναι σαν το δένδρο που έχει ανώμαλη επιφάνεια και ο κορμός του είναι στραβός, μα ο οικοδεσπότης το κατεργάζεται, φτιάχνει δοκάρια και τα χρησιμοποιεί για το σπίτι του.
Ο Θεός να ελεήσει όλους τους αμαρτωλούς που μετανοούν, να θεραπεύσει από την αρρώστια της αμαρτίας όλους αυτούς που προσεύχονται με φόβο και δοξάζουν τον πανεύσπλαχνο Πατέρα, τον μονογενή Του Υιό και το Πανάγιο Πνεύμα, την ομοούσια και αδιαίρετη Τριάδα, τώρα και πάντα και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Κυριακή 29/01/2023
ιέ Λουκά (Της Χαναναίας)
Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας στην ιστορία της σωτηρίας και ποια θέση κατέχει μέσα στη Θεία Οικονομία; Πως παρουσιάζεται στην Εκκλησία σήμερα; Υπαγορεύουν καθόλου οι νέες συνθήκες του σύγχρονου κόσμου την λήψη μέτρων και τον καθορισμό αλλαγών για να επιτευχθεί κάποια ισορροπία και ισότητα; Πως και πότε δύναται να τεθούν; Αυτά και άλλα ερωτήματα αναφορικά με τη γυναίκα και τον ρόλο της αναδεικνύονται πολυάριθμα σήμερα, των οποίων η ένταση όλο και περισσότερο αυξάνει καθημερινά.
…Εξετάζοντας την πατερική γραμματολογία, είναι δύσκολο να βρεθούν πολλά συγγράμματα που να αναφέρονται αποκλειστικά στο θέμα της γυναίκας. Ίσως αυτός ο προβληματισμός είναι τόσο σύγχρονος ώστε δεν απασχόλησε τους Πατέρες παλαιότερα. Εντούτοις, η θεολογική σκέψη περί γυναίκας είναι σαφής στα κείμενα των Πατέρων, όπως και στην εκκλησιαστική πράξη. Γενικά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι Πατέρες πιστεύουν πολύ στο ρόλο της γυναίκας στην Εκκλησία, κάτι το οποίο συνάγεται εύκολα από τις αναφορές τους στα σχετικά βιβλικά κείμενα ή σε ονόματα της γυναικών της Παλαιάς Διαθήκης ή σε διάφορα θέματα, κοινωνικά και ηθικά, σχετικά με την διαπαιδαγώγηση και την ανατροφή των τέκνων. Στη συνάφεια (στην εξέταση του πνεύματος των Πατέρων), «επόμενοι τοις αγίοις Πατράσι» σημαίνει να αποκτήσουμε τις αρχές και τα κριτήρια της πατερικής θεολογίας και να τα συνδυάσουμε δημιουργικά με τις συνθήκες του σημερινού κόσμου.
Ο ρόλος της γυναίκας εξαρτάται βαθύτατα από την παιδεία και την κοινωνία. Τα κινήματα του Διαφωτισμού κατάλαβαν γρήγορα αυτήν την αλήθεια και πολλές κοινωνίες προχώρησαν στην απελευθέρωση της γυναίκας από τις κοινωνικές δεσμεύσεις, ενώ το κίνημα του φεμινισμού κατόρθωσε να της εξασφαλίσει ισότιμες ευκαιρίες εργασίας και ίσους πολιτικούς ρόλους με τον άνδρα. Φτάσαμε στο σημείο να αναθέτουμε στη γυναίκα οποιονδήποτε ρόλο κατείχε ο άνδρας σε όλα τα επίπεδα της ζωής, γεγονός το οποίο αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, μία αντίδραση και όχι μία αληθινή λύση. Πιστεύουμε ότι η απελευθέρωση της γυναίκας από τις κοινωνικές δεσμεύσεις, από τις οποίες αρκετές αναφέρονται στις παύλειες Επιστολές, πρέπει να γίνει μετά την απελευθέρωση της κοινωνίας από τα φαινόμενα της αμαρτίας του πεπτωκότος κόσμου, γιατί αυτές οι δεσμεύσεις επιβλήθηκαν όχι από την πίστη αλλά από την κοινωνία. Όσο η κοινωνία απομακρύνεται από την Εκκλησία τόσο περισσότερο απαιτούνται τα μέτρα, και όσο ταυτίζεται η κοινωνία με την Εκκλησία τόσο λιγότερο αναγκαίες γίνονται οι επιφυλάξεις του αποστόλου Παύλου.
Δυστυχώς, η σημερινή κοινωνία του σύγχρονου πολιτισμού προχώρησε προς τη μία κατεύθυνση αγνοώντας την άλλη. Προσπαθεί να λύσει την υπόθεση ανεξάρτητα από τις απαραίτητες προϋποθέσεις που συνδέονται άρρηκτα με αυτήν. Έτσι πέσαμε σε νέες αντιπαραθέσεις πιο επικίνδυνες, ώστε να παρατηρούμε: 1) Την τραγωδία της εκμεταλλεύσεως της γυναίκας, κυρίως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και 2) την αυξανόμενη υποταγή της γυναίκας στον άνδρα σε μία κατ’ εξοχήν καταναλωτική κοινωνία. Πιστεύουμε ότι η κατάσταση της γυναίκας με αυτές τις προϋποθέσεις κατευθύνεται σε ένα αδιέξοδο. Η ελευθερία της γυναίκας δεν εξαρτάται από την ισοτιμία στις ευκαιρίες εργασίας, αλλά από την απελευθέρωση της κοινωνίας από τα φαινόμενα της πτώσεως και του πλατωνικού τρόπου κατανοήσεως του σώματος. Το πρόβλημα έγκειται στη χριστοποίηση της κοινωνίας και όχι στην εγκοσμιοποίηση (εκκοσμίκευση) της Εκκλησίας. Η καταναλωτική και ειδωλολατρική κοινωνία δεν θα φθάσει ποτέ στην απελευθέρωση της γυναίκας Πιστεύουμε ότι η γυναίκα πρέπει να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στις μέρες μας, αλλά αρχίζοντας από τη διόρθωση της κοινωνίας και όχι συζητώντας την διαφορά των δύο φύλων. Το πρόβλημα έγκειται στην αποπνευματοποιημένη χριστιανική κοινωνία και όχι στις πεποιθήσεις μας περί του ρόλου της γυναίκας. Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία εξαρτάται πρωτίστως από τον τρόπο με τον οποίο βλέπει ο άνδρας τις έννοιες του σώματος, της ομορφιάς , της ηδονής κ.ο.κ.
Σε μία καταναλωτική κοινωνία όπως η σημερινή δεν αρκεί να δώσουμε τις ίδιες ευκαιρίες εργασίας. Το κοινωνικό πρόβλημα είναι το βασικότερο. Εδώ γεννάται το ερώτημα: όταν ήταν η γυναίκα πιο σεβαστή ως μητέρα και αδελφή, χωρίς ευκαιρίες εργασίας, δεν απολάμβανε μεγαλύτερη εκτίμηση και περισσότερο σεβασμό, ενώ ήταν λιγότερο εκτεθειμένη ως καταναλωτικό προϊόν; Ένα ακόμα ερώτημα επιβάλλεται: τα ΜΜΕ αποδίδουν καθόλου την ίδια εκτίμηση και παρέχουν την ίδια θέση στην γυναίκα και στον άνδρα; Μήπως η ισοτιμία της γυναίκας σημαίνει ευκαιρία εργασίας και όχι σεβασμό και εκτίμηση; Μήπως, για να χαρίσουμε στη γυναίκα μία ψευδαίσθηση εκτιμήσεως, πρέπει να στερήσουμε από την Εύα, την Μητέρα της ζωής, το χαρακτηριστικό της χάρισμα, δηλαδή την μητρότητα; Μήπως η τεκνοποιία και η ανατροφή των τέκνων δεν είναι σεπτή εργασία; Μπορούμε να έχουμε την ελπίδα ότι κάποτε η κοινωνία θα εκτιμήσει δεόντως αυτά τα χαρίσματά της, ώστε η ανατροφή των τέκνων να θεωρείται η υψηλότερη εργασία και η αναγκαιότερη για την κοινωνία; Ή θα είμαστε μάρτυρες της ίδιας τάσεως του σημερινού κόσμου, ο οποίος αποφεύγει την προσφάτως έγγαμη γυναίκα, που θα αποτελούσε οικονομικό βάρος εάν ασχολούνταν με την μητρότητα και την ανατροφή των τέκνων;
Η απελευθέρωση της γυναίκας δεν μπορεί να εξασφαλισθεί από μία καταναλωτική κοινωνία, αλλά από τον αγιασμό της γυναίκας και του άνδρα. Η γυναίκα θα είναι ισότιμη με τον άνδρα μόνον όταν θα γίνουν οι δύο ένα εν Χριστώ. Αν ο Χριστιανισμός δημιούργησε τον πολιτισμό των πιο προηγμένων χωρών του κόσμου, αυτό δεν εμπόδισε την διακίνηση ιδεών και την ανάπτυξη κινημάτων ασχέτων προς τον Χριστιανισμό. Ο Χριστιανισμός πρέπει να είναι ο πολιτισμός της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας του μέλλοντος. Η χριστιανοποίηση του κόσμου είναι η οδός προς την απελευθέρωση της γυναίκας, όπου πράγματι θα ισχύσει η επιθυμία του Αποστόλου Παύλου: «ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού».
Πιστεύουμε ότι ο προβληματισμός σχετικά με τον ρόλο της γυναίκας στην ζωή είναι ένα μέρος από ένα γενικότερο σύνολο, το οποίο σχετίζεται με την ευθύνη των Χριστιανών να συντελέσουν στη μεταμόρφωση του κόσμου στην Βασιλεία του Θεού. Η ελευθερία ενυπάρχει μόνο όπου είναι το Πνεύμα. Οι σημερινές κινήσεις του Διαφωτισμού και του φεμινισμού έχουν ανάγκη από μια πιο βαθιά χριστιανική λύση, η μελέτη της οποίας πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο μιας κοινωνικής προοπτικής και όχι στον εντοπισμό της μόνο μέσα από το πρίσμα της διακρίσεως των φύλων.
Ο πεπτωκώς κόσμος δεν χαρίζει ελευθερία ούτε στον άνδρα ούτε στην γυναίκα. Η Βασιλεία του Θεού είναι ο κόσμος της ελευθερίας. Μία μη ολοκληρωμένη λύση ποτέ δεν θα φέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Η Χριστιανική Πατερική παράδοση και εμπειρία, πιστεύει στην ελευθερία της γυναίκας και στην ισοτιμία της με τον άνδρα, αλλά στενάζει κάτω από την πεπτωκυία κοινωνία και αναμένει την φανέρωση της ελευθερίας των τέκνων του Θεού.
Κυριακή 22-1-2023
Περί του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Ο άγιος Γρηγόριος άνδρας με ουράνια ψυχή και στόμα καθαγιασμένο από το πύρ του Αγίου Πνεύματος, διείσδυσε τόσο βαθιά στα μυστήρια του Θεού, ώστε ανάμεσα σε όλους τους αγίους Πατέρες μόνος αυτός εκρίθη άξιος της προσωνυμίας «Θεολόγος», όπως ο Ιωάννης ο αγαπημένος μαθητής του Κυρίου: όχι με την έννοια εκείνου ο οποίος κατ’ επάγγελμα διδάσκει τα θεία δόγματα, αλλά εκείνου ο οποίος κεκαθαρμένος ενώθηκε με τον Θεό δια της χάριτος και στρέφεται προς τον λαό, όπως ο Μωυσής, για να του μεταδώσει τα θεία ρήματα και να του μεταλαμπαδεύσει το θείο φως. Όπως συμβαίνει με τον Μέγα Βασίλειο και τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, η βιοτή του υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια μίας απλής βιογραφίας, και παρουσιάζεται μάλλον ως πρότυπο χριστιανικής αγιότητος, ενώ τα αθάνατα έργα του, ανυπέρβλητα σε κάλλος και βάθος, συνιστούν το πλέον αντάξιο κόσμημα της Νύμφης του Λόγου του Θεού.
Μόλις γεννήθηκε ο Γρηγόριος (330), η μητέρα του μερίμνησε να καλλιεργήσει μέσα του τα σπέρματα των αγίων αρετών, ώστε το παιδί γρήγορα έδωσε δείγματα γεροντικής σοφίας, μεγάλη έλξη για τη μελέτη και ακατανίκητη έφεση για τη θεωρία και την προσευχή. Μία νύχτα, είδε σε ενύπνιο να παρουσιάζονται δύο νεαρές αγνές παρθένες, ντυμένες στα λευκά, με το πρόσωπο καλυμμένο με πέπλο. Τον χάιδεψαν τρυφερά, λέγοντάς του ότι η μία ήταν η αγνότητα και η άλλη η σωφροσύνη, συνοδοί του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και φίλες όσων αναζητούν να ζήσουν ουράνια βιοτή. «Με προέτρεψαν να ενώσω την καρδιά μου και το πνεύμα μου με το δικό τους, έτσι ώστε αφού με γεμίσουν με τη λαμπρότητα της αγιότητάς τους, να μπορούν να με παρουσιάσουν μπροστά στο φως της Αγίας Τριάδος», γράφει σε ένα αυτοβιογραφικό του ποίημα. Αποφάσισε τότε ο Γρηγόριος να αφιερωθεί στον Θεό εν παρθενία και απέφευγε κάθε ηδονή και διασκέδαση του κόσμου τούτου. ……
Ο Γρηγόριος συνδέθηκε με υπέροχη πνευματική φιλία με τον Μέγα Βασίλειο. Συμμερίζονταν τα πάντα: την αγάπη για τη γνώση, το ρητορικό τάλαντο, το βάθος του στοχασμού, και προπαντός την καθαρότητα του ήθους, την αναζήτηση της τελειότητας και την στροφή ολόκληρου του είναι προς τον Θεό, αρετές που τους έκαναν να υπερβαίνουν τους συμμαθητές τους, ακόμη και τους διδασκάλους τους, τους καθιστούσαν αγαπητούς σε όλους και ασκούσαν ακαταμάχητη έλξη σε εκείνους οι οποίοι αναζητούσαν με ειλικρίνεια την αλήθεια, σε βαθμό ώστε όταν ο Βασίλειος αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του κρίνοντας ότι είχε αποκτήσει επαρκείς γνώσεις, οι συμμαθητές τους κατάφεραν να κρατήσουν τον Γρηγόριο για αρκετό καιρό ώστε να τον έχουν διδάσκαλό τους. ….
Παρόλο το δέος και το σεβασμό του προς την ιερωσύνη και τον πόθο της ησυχίας, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, παρά τη θέλησή του, από τον πατέρα του, ο οποίος ήλπιζε με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει το κήρυγμα του Ευαγγελικού λόγου και να τον ετοιμάσει για την διαδοχή. Η χειροτονία αιφνιδίασε τον Γρηγόριο όπως μια «τυραννίδα»· έφυγε και πήγε στον Πόντο, για να μετριάσει τον πόνο του κοντά στον αγαπημένο του Βασίλειο. Πολλοί κατέκριναν και κατακρίνουν ακόμη τον άγιο, κατηγορώντας τον για δειλία και αδυναμία χαρακτήρος. Πώς όμως να αμφιβάλλει κανείς για την ισορροπία και το σθένος ψυχής ενός πνεύματος τόσο δυνατού, ο οποίος είχε κατακτήσει ήδη από την νεότητά του την μακάρια απάθεια και την πλήρη ψυχική αυτοκυριαρχία; Πρέπει μάλλον να διαβλέψουμε στον άγιο Γρηγόριο ένα παράδειγμα της άκρας λεπτότητας και ευαισθησίας που αποκτούν οι άγιοι όσο πλησιάζουν τον Θεό. Όπως εξηγεί ο ίδιος στον απολογητικό λόγο, δεν απέφυγε τότε την ιερωσύνη από φόβο αλλά από αυξημένη ευσυνειδησία για την ευθύνη του ποιμένα ψυχών και προπαντός επειδή προτιμούσε να ενωθεί με τον Θεό, και δι’ αυτού με τους ανθρώπους στην προσευχή. «Τίποτα δεν ποθούσα περισσότερο από το να κλείσω τη θύρα των αισθήσεων, να εξέλθω της σαρκός και του κόσμου, να συγκεντρωθώ εις εαυτόν, διακόπτοντας κάθε δεσμό με τα ανθρώπινα πέρα από τα απολύτως αναγκαία, να συνδιαλεχθώ με τον εαυτόν μου και μετά του Θεού, ώστε να ζήσω υπεράνω των ορατών, με τρόπο ώστε να φέρω πάνω μου τις θεϊκές εμφάσεις χωρίς αλλοίωση ή ανάμιξη με τις παγιωμένες μορφές των ενθάδε. Να καταστώ αληθινά και συνεχώς να καθίσταμαι αληθής ακηλίδωτος καθρέπτης του Θεού και των ουρανίων, προσθέτοντας φως στο φως, υποκαθιστώντας την ασάφεια με ευκρίνεια, απολαμβάνοντας ήδη από τον παρόντα βίο την ελπίδα των αγαθών της μέλλουσας ζωής, ώστε να συνοδοιπορήσω μετά των αγγέλων, παραμένοντας στην γη, την οποία προηγουμένως άφησα και ανήλθα εις τα άνω δια του Πνεύματος. Αν κάποιος από σας κατέχεται από αυτόν τον πόθο, γνωρίζει τι θέλω να πω και θα μου συγχωρήσει αυτό που ένοιωσα τότε».
Από τον Νέο Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Κυριακή ΙΒ΄Λουκά
Απόψεις για την ελευθερία
Ένα κλασικό ερώτημα που απασχολεί όλους είναι η ελευθερία μας. Και τούτο γιατί θεωρούμε τη λέξη «ελευθερία» σαν τη δυνατότητά μας να κάνουμε ό,τι θέλουμε και νιώθουμε ότι κάποιος μας δεσμεύει. Μέσα στην Αγία Γραφή όμως βλέπουμε ότι το κριτήριο της ελευθερίας είναι η αλήθεια και η πληροφορία ότι πρέπει να γνωρίσουμε την αλήθεια γιατί αυτή θα μας ελευθερώσει. Διότι διαφορετικά ένας άνθρωπος με πολλά πάθη, με πολλές κακίες, ένας άνθρωπος που έχει ταυτίσει την ελευθερία του με το να κάνει ό,τι θέλει, θα μπορούσε να ήταν κι ένας δολοφόνος ή ένας καταχραστής. Ελευθερία λοιπόν δεν σημαίνει «κάνω ό,τι θέλω». Τη δυνατότητα του να κάνουμε ό,τι θέλουμε την έχουμε, αλλά αυτό δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία λοιπόν μας αποκαλύπτεται ως αλήθεια και όταν ο άνθρωπος βιώνει και ζει την αλήθεια, τότε πραγματικά μπορεί να ελευθερωθεί. Αυτό το ξέρουμε από την πείρα μας. Βλέπουμε ότι μερικές φορές, ένας άνθρωπος γίνεται αλκοολικός. Αυτό το πάθος που τον ρεζιλεύει, ξεκίνησε από ελεύθερη επιλογή του. Κάποια στιγμή όμως κάνει την προσπάθεια και καταφέρνει και ελευθερώνεται. Βλέπετε τι είπα; Ελευθερώνεται. Τότε, όταν ξεφύγει από αυτό που κάποτε διάλεξε ελεύθερα, λέμε ότι είναι πλέον ελεύθερος.
Και κάτι ακόμα. Η ελευθερία είναι συνυφασμένη με την αρετή. Ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν αγωνίζεται για να είναι ενάρετος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος. Και σήμερα ακριβώς, βλέπουμε μία πραγματικότητα: Είμαστε πρώτοι εμείς που δεν σεβόμαστε ο ένας την ελευθερία του άλλου. Μέσα στο σπίτι μας το ίδιο, μέσα στο χώρο της οικογένειάς μας, μέσα στο χώρο γενικά της κοινωνίας, στην οποία ζούμε, ο καθένας διεκδικεί την ελευθερία σαν ατομικό του δικαίωμα. Η ελευθερία είναι αποτέλεσμα του ανθρώπινου προσώπου. Υπάρχει διάκριση: Άλλο το να διεκδικώ την ατομική μου ελευθερία εις βάρος όλων σας και άλλο να την διεκδικώ ως συνελευθερία. Δεν μπορεί να είναι ελευθερία κάτι που δεν ελευθερώνει τον άλλον, αλλά ταπεινώνει τον άλλον. Άρα λοιπόν ελευθερία είναι κάτι που μας ελευθερώνει όλους και αυτό που είναι το κοινό στοιχείο είναι ότι όλοι μας αναζητάμε την αλήθεια. Και αν πραγματικά δύο άνθρωποι που διαφωνούν αναζητήσουν την αλήθεια θα δούμε ότι στο τέλος θα συμπέσουν ή, τουλάχιστον, θα αποδεχτούν τον άλλο και την άποψή του και τη γνώμη του.
Από το βιβλίο «Άκουσε καλό μου παιδί». Απαντήσεις σε νέους από έναν επίσκοπο αγάπης (Μητροπολίτης Σιατίστης Παύλος)+
Κυριακή μετά τα Φώτα 08-01-2022
Πως ακούμε τον λόγο του Θεού
Τις βδομάδες που πέρασαν ξαναζήσαμε τη Γέννηση του Κυρίου μας Ιησού στη Βηθλεέμ, την προσκύνηση των Μάγων, τη φυγή στην Αίγυπτο, την αφανή ζωή Του στη Ναζαρέτ, το βάπτισμα στον Ιορδάνη. Σήμερα το ευαγγελικό ανάγνωσμα μας εισάγει στο κήρυγμα του Χριστού στη Γαλιλαία, το οποίο θα αποτελέσει το πρώτο μέρος της δημόσιας δράσης Του. Δράση η οποία θα ξεκινήσει με το βάπτισμα στον Ιορδάνη, και μετά από τρία χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων θα έχει σπείρει τον λόγο του και θα έχει θαυματουργήσει, θα τελειώσει με αυτό που ο Ίδιος θα ονομάσει «το βάπτισμα ό εγώ βαπτίζομαι»(μάρκ. ι´38), δηλαδή το πασχάλιο μυστήριό Του, που το βάπτισμά Του προεικόνιζε.
Και σήμερα αυτό που γιορτάζουμε και τιμούμε δεν είναι απλώς ένα γεγονός του παρελθόντος· και σήμερα κηρύττει ο Κύριος και αναγγέλλει τη βασιλεία του Θεού. Την αναγγέλλει καθημερινά στη Γαλιλαία της καρδιάς μας κάθε φορά που στη Θεία Λειτουργία ακούμε τον Λόγο Του, κάθε φορά που εν ησυχία ανοίγουμε την Αγία μας Γραφή, κάθε φορά που ακούμε μέσα μας τον τάδε καλό λογισμό, την τάδε αγαθή έμπνευση που ο Κύριος εισηγείται. Όποτε ακούμε τον λόγο του Θεού, είναι πράγματι ο Κύριος που μιλά στην καρδιά μας. Πώς υποδεχόμαστε τον λόγο αυτό; Διάβαζα τις τελευταίες μέρες ένα πολύ ωραίο κείμενο ενός πολύ πνευματικού ανθρώπου, ο οποίος περιέγραφε τη συνομιλία του με ένα γενναίο άνθρωπο. Αυτός πλησίασε και του είπε: «Αναζητώ εδώ και πολύ καιρό τον Θεό, Τον αναζητώ αληθινά, ειλικρινά, με όλη την ευθύτητα της καρδιάς μου και δεν καταφέρνω να τον βρω. Διαβάζω την Αγία Γραφή, και αυτό με καλύπτει διανοητικά, αλλά δεν εγγίζει την καρδιά μου. Γιατί μου συμβαίνει αυτό;». Ο σοφός φίλος του απάντησε: «Είναι επειδή δεν προσεγγίζουμε τον λόγο του Θεού εν μετανοία».
Μα σήμερα ο ίδιος ο λόγος του Θεού μας λέει: «μετανοείτε, διότι πλησιάζει η βασιλεία του Θεού». Ναι, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον λόγο του Θεού, για να μας αγγίξει κατά κάποιο τρόπο, να μπορέσει πραγματικά να συγκινήσει την καρδιά μας, πρέπει πρώτα να τον ακούμε, να τον προσεγγίζουμε με το πνεύμα αυτό της μετάνοιας, με την παραδοχή ότι είμαστε αμαρτωλοί. Αυτή είναι η βάση, το θεμέλιο κάθε απόπειρας για πνευματική ζωή.
Αυτό το συναίσθημα πρέπει να συνέχει την καρδιά μας προ παντός άλλου, αν θέλουμε να προχωρήσουμε. Είναι η προϋπόθεση για να μπορέσουμε πραγματικά να αναγνωρίσουμε την Αγία Γραφή ως λόγο του Θεού, να τον κατανοήσουμε και να μας αγγίξει με όλη τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Και επέμεινε ο σοφός φίλος μας: «το κλειδί για την κατανόηση του λόγου του Θεού είναι η υπακοή», επειδή η υπακοή είναι συχνά η συγκεκριμένη μορφή την οποία πρέπει να παίρνει η μετάνοια στη ζωή μας. Η υπακοή, δηλαδή η παραίτηση από κάθε μορφή ιδίου θελήματος, από όλες τις υπερβολικά προσωπικές ιδέες, από κάθε μορφή φαντασίας, από τις επιθυμίες μας, από τις προτιμήσεις και τα γούστα μας, όλα αυτά τα οποία αποτελούν εν τέλει το εγώ μας, το μη μεταμορφωμένο από τη θεία χάρη εγώ.
Ναι η υπακοή είναι το κλειδί που ανοίγει το πνεύμα μας στον λόγο του Θεού. Πιστεύω ότι αυτό είναι το μεγάλο μάθημα που πρέπει να πάρουμε από το σημερινό ευαγγέλιο. Κάθε μέρα ο Χριστός μας μιλά, μας αναγγέλλει ότι η Βασιλεία «ήγγικεν», κάθε μέρα ο λόγος του Θεού φτάνει στα αυτιά μας, μπορεί πραγματικά να μεταμορφώσει τις καρδιές μας, υπό την προϋπόθεση όμως ότι διαθέτουμε τις δύο αυτές προϋποθέσεις που αποτελούν όψεις του ιδίου νομίσματος: την μετάνοια και την υπακοή.
Ναι η υπακοή είναι το κλειδί του Ευαγγελίου, είναι το κλειδί του λόγου του Θεού, είναι ο καλύτερος σχολιασμός του, θα τολμούσα να πω. Και στο βαθμό που έχουμε τη διάθεση να απαρνηθούμε τον εαυτό μας, για να θέσουμε σε εφαρμογή τον λόγο του Θεού, με όποια μορφή κι αν μας παρουσιάζεται, θα μπορέσουμε πραγματικά να τον κατανοήσουμε, και θα μπορέσει να γίνει μέσα μας φως και δύναμη, το λαμπρό αυτό φως το οποίο ο προφητικός λόγος ανήγγειλε σήμερα στο ευαγγελικό ανάγνωσμα: «οι κατοικούντες εν χώρα και σκιά θανάτου, φως λάμψει εφ᾽ ημάς» (Ης. Θ᾽2) . Είναι δε τα σκότη αυτά, η σκιά αυτή του θανάτου στην οποία συχνά βυθιζόμαστε, αναλόγως του βαθμού στον οποίο η αμαρτία εξακολουθεί να βαραίνει πάνω μας και να ρίχνει τη σκιά της στη ζωή μας.
Είθε το φως αυτό του Χριστού να λάμπει στις καρδιές μας! Αυτώ η δόξα, συν τω αϊδίω Πατρί και τω Παναγίω Πνεύματι, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα (Deseille), Είσοδος στο Μυστήριο των Μυστηρίων.
ΣΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 2022
Από σήμερα μπαίνουμε αληθινά στο μυστήριο των Χριστουγέννων. Όλα τα
γεγονότα της παιδικής ηλικίας του Χριστού, όπως μας τα διηγούνται οι
Ευαγγελιστές Ματθαίος και Λουκάς – ο μεν άγιος Λουκάς με περισσή φροντίδα για
την ακρίβεια, ασφαλώς θα πληροφορήθηκε πολλά από τη Θεοτόκο και άλλους
μάρτυρες των παιδικών χρόνων του Κυρίου, ο δε άγιος Ματθαίος θα πήρε πολλές
πληροφορίες κυρίως από την οικογένεια του Ιωσήφ – όλα λοιπόν τα γεγονότα αυτά,
που επίσης μας στρέφουν προς το μυστήριο του θανάτου και της Αναστάσεώς Του,
τα διατρέχουμε το ένα μετά το άλλο στην διάρκεια των ημερών που έρχονται. Η
γέννηση στη φάτνη, όπως εύγλωτα το περιγράφει, το παρουσιάζει η εικόνα της
Αναστάσεως, μας παραπέμπει στον Χριστό εντός του τάφου, στον Χριστό
περιτυλιγμένο όχι πιά στα σπάργανα, αλλά στα οθόνια της ταφής. Οι μάγοι
θυμίζουν όλα τα ειδωλολατρικά έθνη που θα κληθούν μία ημέρα να ενωθούν με
τον Ισραήλ, με το μικρό «κατάλειμμα» το υπόλοιπο του λαού αυτού που
συμβολίζεται από τους ποιμένες, ώστε να συγκροτηθεί η Εκκλησία, ο νέος Ισραήλ, ο
οποίος τοποθετείται ως συνέχεια ολοκλήρου του αρχαίου Ισραήλ, όλης της τόσο
θαυμαστής ιστορίας της σωτηρίας.
Θα πρέπει να μένουμε έκπληκτοι με τον τρόπο που κύλησε το σχέδιο του
Θεού, ένα σχέδιο που φανερώνει μια εκπληκτική ενότητα δια μέσου των αιώνων.
Μαζί με το θάμβος μπροστά στο όλο έργο του Κυρίου που ολοκληρώθηκε εν
χρόνω οφείλουμε να σκεφθούμε ότι τιμώντας το μέσα στη θεία λατρεία καθίσταται
αληθινά επίκαιρο για εμάς. Η Γέννηση του Χριστού αυτές τις ημέρες των
Χριστουγέννων ξαναγίνεται όσο ποτέ άλλοτε κάτι που συμβαίνει μέσα μας· πρέπει
να υποδεχτούμε τον Χριστό στην καρδιά μας, για να μεταμορφωθούμε εν Αυτώ, για
να εξαφανίζεται όλο και περισσότερο το εγώ μας, ο παλαιός εαυτός μας, για να ζει
όλο και περισσότερο ο Χριστός μέσα μας. Καλούμαστε να γίνουμε ένα μαζί Του και
να ξαναζήσουμε στην πνευματική μας ζωή το μυστήριο του Χριστού, όπως το
θεωρούμε στα Ευαγγέλια.
Οφείλουμε να ανοίξουμε την καρδιά μας, για να Τον δεχθεί μέσα, να
υποδεχθούμε τη χάρη, τις άκτιστες ενέργειες του αναστημένου Χριστού, ο οποίος
έρχεται να ανανεώσει μέσα μας το μυστήριο της Γεννήσεώς Του, ώστε όλη μας η
ζωή να είναι μετοχή στο μυστήριο του θανάτου και της Αναστάσεώς Του.
Τις μέρες αυτές των Χριστουγέννων ας μελετήσουμε όλα τα γεγονότα της
Γεννήσεως του Χριστού και της παιδικής Του ηλικίας· όλα αυτά δεν μπορεί παρά να
μας οδηγήσουν στο να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα πως πρέπει να
προσπαθούμε να τα βιώνουμε μέσα μας. Αν ο Χριστός φανερώνεται ως παιδί, το
γεγονός αυτό έχει βαθύτερη σημασία. Δεν σημαίνει μόνο ότι έπρεπε απλά να
γεννηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, ως παιδί, για να μπορέσει μετά να μεγαλώσει, να
γίνει ενήλικας, να ζήσει, να πεθάνει, να αναστηθεί για χάρη μας.
Ήδη ο Χριστός και ως παιδί, μας φανερώνει το πρόσωπο του Πατρός. Υπάρχει
εδώ μυστήριο ανεξιχνίαστο. Ο Θεός μας αποκαλύπτεται με την ταπεινή αυτή
μορφή, για να μας δείξει ότι ο ίδιος ο αιώνιος Πατήρ δεν κατέχει δύναμη
συνθλιπτική, δεν είναι ο Θεός που πλάθει την ανθρώπινη φαντασία, αλλά είναι
προπάντων τέλεια ταπείνωση, επειδή είναι το απόλυτο αγαθό, επειδή είναι αφ’
εαυτού τέλεια ταπεινός. « Ο Θεός αγάπη εστί», μας λέγει ο ευαγγελιστής· και αυτό
σημαίνει ότι το μυστήριο αυτό της παιδικής ηλικίας πραγματοποιείται κατά μυστικό
τρόπο εν τω Πατρί, ότι το πνεύμα της παιδικότητας που ο Χριστός έρχεται να μας
διδάξει, γεννώμενος στη φάτνη της Βηθλεέμ, είναι κάτι δια του οποίου μιμούμαστε
τον ίδιο τον ουράνιο Πατέρα μας.
Μπορούμε ήδη, βλέποντας το παιδίον Ιησούν εντός της φάτνης, να βλέπουμε
τον Πατέρα. Ναι όποιος βλέπει τον Χριστό, ταπεινό βρέφος στη φάτνη, βλέπει ήδη
τον Πατέρα!
Είθε, λοιπόν, κατά την περίοδο αυτή των Χριστουγέννων να αντηχούν στην
καρδιά μας όλα αυτά τα θαυμαστά κείμενα των Ευαγγελίων και να μας
μεταμορφώσουν με το φως που εκπέμπουν.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα, Η Είσοδος στο Μυστήριο των Μυστηρίων.
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
Σε όλους με Αγάπη, Ειρήνη, Υγεία και Ελπίδα
Π. Αθανάσιος
Οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης 18-12-2022
Στην Κυριακή προ των Χριστουγέννων
Οι δύο Κυριακές που προηγούνται της Γεννήσεως του Κυρίου αποτελούν λαμπρό πρόλογο της εορτής. Πράγματι, τις δύο αυτές Κυριακές τιμούμε όλους τους προγόνους του Κυρίου και τους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτό μας φανερώνει πόσο το μυστήριο της σωτηρίας μας είναι ριζωμένο μέσα στην ιστορία, την ιστορία ενός λαού. Ενός λαού που ξεκινά ως επίγειος, ως η πραγματικότητα εκείνη η καλά ριζωμένη στην ιστορία αυτού του κόσμου, στην ιστορία του λαού του Ισραήλ. Ενός λαού που προήλθε από τον Αβραάμ και τους Πατριάρχες, και όλη του η ιστορία μέχρι τον Χριστό είναι διανθισμένη από θείες παρεμβάσεις. Όλη όμως αυτή η ιστορία του στην Παλαιά Διαθήκη ήταν ακριβώς μία προετοιμασία για την έλευση του Χριστού.
Αν ο Θεός θέλησε να προηγηθεί της ελεύσεως του Σωτήρος αυτή η αγία ιστορία, η ιστορία ενός λαού, είναι επειδή κατά το σχέδιό Του η σωτηρία του ανθρώπου δεν είναι ατομική υπόθεση, κάτι που διαμείβεται απλώς μεταξύ του κάθε ανθρώπου και του Θεού. Ο άνθρωπος δεν είναι ον μοναχικό. Το απολωλός πρόβατο που ο Καλός Ποιμήν βγήκε να αναζητήσει είναι η ανθρωπότητα ολόκληρη.
Όταν διαβάζουμε τα πρώτα κεφάλαια της Γενέσεως μέχρι την κλήση του Αβραάμ, βλέπουμε ότι, μετά το σφάλμα των πρώτων φονέων, η ιστορία αυτή διηγείται την αποδιοργάνωση της ανθρωπότητας που οφείλεται στην αμαρτία. Από τη στιγμή που παρήκουσαν τον Θεό και αποκόπηκαν από Αυτόν, οι άνθρωποι χωρίστηκαν και μεταξύ τους. Εισήλθαν στην ανθρωπότητα οι διαιρέσεις, οι αντιπαλότητες, οι μάχες, το μίσος, τα εγκλήματα και αυτά κατέληξαν στον κατακλυσμό και στον πύργο της Βαβέλ. Ολόκληρη η ανθρωπότητα βρέθηκε κατακερματισμένη. Το επεισόδιο με τον πύργο της Βαβέλ δείχνει πόσο αυτή η διαίρεση της ανθρωπότητας είναι προϊόν αμαρτίας, καρπός υπερηφανείας, παρακολούθημα της επανάστασης του ανθρώπου κατά του Θεού.
Μαζί όμως με την κλήση του Αβραάμ αρχίζει και κάτι εντελώς καινούργιο: ο Θεός σιγά - σιγά θα επισυνάξει την ανθρωπότητα . Βεβαίως αυτό δεν θα γίνει στην πληρότητά του παρά μόνο δια του Χριστού. Αλλά, αν ο Θεός θέλησε να εγγραφεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η σωτηρία μέσα στην ιστορία ενός επίγειου λαού, το θέλησε , διότι ακριβώς αυτό που επρόκειτο να επιτελέσει ο Χριστός είναι η σωτηρία ενός άλλου λαού, αρχαίου και νέου, που δεν ανήκει αποκλειστικά σε μία φυλή, σε ένα επίγειο έθνος: του λαού της Εκκλησίας. Της Εκκλησίας που είναι το σώμα του Χριστού, η ανθρωπότητα επισυναγμένη , ανασυγκροτημένη εν Χριστώ δια του πυρός του Αγίου Πνεύματος, το οποίο εκχύθηκε κατά την Πεντηκοστή για να συγκεντρώσει όλους εν Χριστώ.
Ο νέος όμως αυτός λαός δεν είναι ασύνδετος με τον παλαιό. Αποτελεί τη συνέχειά του, είναι η κατάληξή του. Η μεγάλη αυτή ιστορική πορεία, που είναι, θα λέγαμε, η ιστορία του επίγειου σαρκικού Ισραήλ, προετοίμασε την Εκκλησία. Ολόκληρη η ιστορία του Ισραήλ της Παλαιάς Διαθήκης υπήρξε μία υπόσχεση, μία προεικόνιση και προτύπωση αυτού που ο Χριστός επρόκειτο να εκπληρώσει, και όλη αυτή η ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης αποτελεί μέρος της ιστορίας της Εκκλησίας. Ήταν ήδη, θα μπορούσαμε να πούμε, η Εκκλησία προ της Εκκλησίας.
Όλα τα επεισόδια της ιστορίας του Ισραήλ αποτελούν προτυπώσεις, όπως ο ίδιος ο Χριστός μας το είπε και όπως διδάσκει ο απόστολος Παύλος. Ολόκληρη η Παλαιά Διαθήκη μιλά για τον Χριστό και για το λυτρωτικό του έργο: ο νόμος, οι προφήτες, οι ψαλμοί, όλα μιλούν ήδη για το Χριστό με τρόπο ακόμη συνεσκιασμένο, κάπως θαμπό, ωστόσο όμως βαθύτατα αληθινό. Όλο το μυστήριο αυτής της ιστορίας αποκαλύφτηκε, φωτίστηκε με τον ερχομό του Χριστού, με το θάνατο και την Ανάστασή Του, και με τη σύναξη όλων των μελών του Σώματός Του δι’ Αγίου Πνεύματος. Υπάρχει μία βαθύτατη ενότητα μέσα σε όλη αυτή την ιστορία από τον Αβραάμ μέχρι την Πεντηκοστή και μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία.
Γι’ αυτό και πρέπει να έχουμε επίγνωση της θέσης που κατέχει η Παλαιά Διαθήκη στη χριστιανική και πνευματική μας ζωή. Όλοι οι Πατέρες, όλοι οι άγιοι διέτρεξαν και μελέτησαν την Παλαιά Διαθήκη με αγάπη και όλοι αναγνώρισαν αυτούς τους δικαίους, όλους τους αγίους της , ως πραγματικούς πατέρες και αδελφούς τους εν Χριστώ, τον Οποίο προσδοκούσαν και τον Οποίο εμείς σήμερα γνωρίζουμε. Όπως έλεγε ένας μεγάλος Γάλλος συγγραφέας στον οποίο μου αρέσει να αναφέρομαι, ο Charles Peguy, αυτό που κάνει τον Χριστιανό δεν είναι η αγιότητα της ζωής του, δεν είναι η ηθική του τελειότητα, αλλά το να ανήκει σε ένα λαό, σ’ αυτόν το λαό που είναι το Σώμα του Χριστού. Και ο λαός αυτός αποτελείται από αγίους, δικαίους και αμαρτωλούς. Εμάς τους αμαρτωλούς παίρνουν λες από το χέρι οι άγιοι και μας οδηγούν να ακολουθούμε μαζί τους τον Χριστό προς τον παράδεισο και την αιώνια ζωή. Στο πλήθος αυτό των αγίων ανήκουν και οι άγιοι και οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης, και μας συνεπαίρνουν μαζί τους. Για μας η αιώνια ζωή αρχίζει ήδη από εδώ κάτω, όταν είμαστε αληθινά μέλη του λαού αυτού, όντως ενσωματωμένα σ’ αυτόν.
Ένας ερμηνευτής ο οποίος είχε κατανοήσει την αλήθεια αυτή έφθασε να πει: «Η Παλαιά Διαθήκη έλεγε τι θα ήταν ο Χριστός, η Καινή Διαθήκη μας αποκαλύπτει ποιος είναι ο Χριστός». Στο φως της Παλαιάς Διαθήκης ακριβώς μπορούμε πράγματι να καταλάβουμε τι πέτυχε ο Χριστός για μας με τον θάνατο και την ανάστασή Του.
Ας παρακαλέσουμε το Άγιο Πνεύμα να μας φωτίσει, να μας διδάξει να αγαπούμε να μελετούμε με ευφροσύνη την Παλαιά Διαθήκη.
Από το βιβλίο του π. Πλακίδα Deseille(+), Είσοδος στο Μυστήριο των Μυστηρίων. Εόρτιοι Λόγοι.
Η πρόσκληση στο Δείπνο 11-12-2022
Στην Κυριακή των Αγίων Προπατόρων
Με το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, την παραβολή των προσκεκλημένων που βρήκαν δικαιολογίες για να μην παρευρεθούν (Λουκ. Ιδ’ [14] 16-24), η Εκκλησία επιθυμεί, δύο εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα, να μας θέσει ενώπιον του δράματος που συνέβη με τον ερχομό του Κυρίου μας στη γη, την ανάμνηση του οποίου θα εορτάσουμε σε λίγες μέρες: «εις τα ίδια ήλθε και οι ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον» (Ιω. Α’ 11).
Επί αιώνες ο Θεός προετοίμαζε την έλευση του Κυρίου με όλες τις παρεμβάσεις Του υπέρ του λαού του Ισραήλ. Επί αιώνες οι άνθρωποι του Θεού, οι προφήτες του Ισραήλ, είχαν αναγγείλει ότι θα έρθουν οι μεσσιανικές αυτές ημέρες, ο Μεσσίας που θα εγκαθιστούσε τη Βασιλεία του Θεού μέσα στις καρδιές. Εν συνεχεία, ο χρόνος της έλευσής Του ήρθε, και εκείνοι που μέσα στο λαό του Ισραήλ έπρεπε πρώτοι να Τον υποδεχθούν υπαναχώρησαν.. απέμειναν οι πτωχοί, αυτό το «κατάλειμμα», το υπόλοιπο του Ισραήλ που οι προφήτες είχαν προαναγγείλει, διότι ήδη από τότε οι πλούσιοι και όλοι εκείνοι που νόμιζαν ότι κατείχαν το κλειδί της γνώσεως του νόμου, όλοι εκείνοι αποδείχτηκαν άπιστοι. Γι’ αυτό και οι προφήτες είχαν αναγγείλει ότι τελικά ο πραγματικός Ισραήλ θα ήταν το μικρό εκείνο υπόλοιπο που θα αποτελούνταν από τους πτωχούς, όλους εκείνους που είχαν ψυχή πτωχού και θα ήταν άρα ικανοί να υποδεχθούν τον Μεσσία, ο Οποίος δεν θα ερχόταν ως θριαμβευτής βασιλιάς, αλλά μέσα στην ταπείνωση και τη φτώχεια. Και οι Φαρισαίοι, οι διδάσκαλοι του νόμου, όλοι αυτοί οι οποίοι, έχοντας μελετήσει το νόμο, όφειλαν να έχουν διαποτιστεί από αυτόν και να έχουν κατανοήσει το βαθύτερο νόημά του, ήταν προσκολλημένοι στην προσμονή ενός ένδοξου Μεσσία, ενός επίγειου θριάμβου, και όταν ο Χριστός ήρθε, αυτοί έκαναν πίσω. Τον Κύριο υποδέχθηκαν η ταπεινή Παρθένος Μαρία, οι ποιμένες της Φάτνης, ο Ιωσήφ, ο Συμεών και η Άννα, και μετά, σε όλη τη διάρκεια της διακονίας Του, οι πτωχοί.
Αλλά η αίθουσα του δείπνου δεν γέμισε∙ γι’ αυτό και οι απόστολοι –και πρώτος απ’ όλους ο απόστολος Παύλος- στράφηκαν προς τα ειδωλολατρικά έθνη και μάζεψαν όλους εκείνους τους εθνικούς που διψούσαν για την αλήθεια –όπως ο εκατόνταρχος Κορνήλιος- και συχνά είχαν καρδιά πτωχού, ικανή να δεχθεί το μήνυμα του Ευαγγελίου. Ναι, αυτό είναι το μεγάλο δράμα που παίχθηκε κατά την έλευση του Κυρίου μας στη γη: αυτή η άρνηση των προσκεκλημένων, η άρνηση αυτών που θα όφειλαν πρώτοι να υποδεχθούν τη βασιλεία του Θεού, οι οποίοι, όμως, δεν είχαν την απαραίτητη εσωτερική προδιάθεση, για να διεισδύσουν βαθιά στο λόγο του Θεού. Ασφαλώς, χρειαζόταν εσωτερική διαύγεια, απλότητα ψυχής, πτωχεία του πνεύματος, για να μπορέσουν να περάσουν από εκείνες τις μεσσιανικές ελπίδες, τις προφανώς μεγαλειώδεις, αλλά μόνο συμβολικές από τις οποίες ήταν γεμάτη η Παλαιά Διαθήκη, στην υποδοχή αυτού του ταπεινού και πτωχού Μεσσία. Εκείνοι όμως οι οποίοι είχαν κάνει το πέρασμα αυτό και είχαν καταφέρει να αποκτήσουν μια ψυχή ταπεινή, εκείνοι μπόρεσαν να Τον αναγνωρίσουν και να Τον υποδεχθούν.
Κλήθηκαν λοιπόν όλα τα ειδωλολατρικά έθνη να μπουν στην Εκκλησία, διότι η σωτηρία δεν αφορούσε ένα συγκεκριμένο επίγειο έθνος, αλλά ο Θεός ήθελε να συνάξει έναν αληθινά παγκόσμιο λαό: την Εκκλησία. Ασφαλώς, αν ο Σωτήρας στην Παλαιά Διαθήκη είχε επιλέξει για τον εαυτό Του ένα λαό, το έκανε για να υπογραμμίσει καλύτερα ότι το σχέδιό Του δεν ήταν απλώς να απευθυνθεί στον άνθρωπο ατομικά, αφήνοντάς τον στη μοναξιά του∙ ήθελε να μαζέψει όλους εκείνους που η αμαρτία είχε διασκορπίσει, διότι η αμαρτία, ουσιαστικά, κάνει έργο διαιρετικό και διασπαστικό. Τούτος όμως ο λαός, σε αντίθεση με άλλους, δεν ήταν απλώς ένας επίγειος λαός∙ ήταν ο λαός όλων αυτών των ταπεινών, όλων αυτών των πτωχών που μπόρεσαν να δεχθούν το μήνυμα του Θεού στις καρδιές τους και να το κάνουν να καρποφορήσει.
Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα προφανώς δεν έχει μόνον ιστορική και θεολογική σημασία, αλλά αφορά τον καθένα μας, αφού καθένας μας καλείται να εισέλθει στη Βασιλεία. Η Γέννηση του Χριστού, που θα εορτάσουμε σε λίγες μέρες, πρέπει να συντελεστεί στην καρδιά όλων μας και το σημαντικό είναι να μη μας απομακρύνουν από αυτό οι πολλές επίγειες ασχολίες μας.
Το εντυπωσιακό σ’ αυτή την παραβολή, είναι ότι αυτοί που αρνούνται να προσέλθουν, να ανταποκριθούν στην πρόσκληση στο δείπνο αυτό, δεν το κάνουν από κακή πρόθεση: αυτό που τους κάνει να απορρίπτουν την πρόσκληση είναι βέβαια κάποιοι επίγειοι λόγοι, που όμως δεν είναι κακοί αφ’ εαυτών, δεν είναι αμαρτίες. Αλλά ακριβώς το σημαντικό για μας είναι να κάνουμε καλή επιλογή, να δώσουμε προτεραιότητα στη Βασιλεία του Θεού, στην υποδοχή του Σωτήρα στη ζωή μας. και όμως κινδυνεύουμε συνεχώς από τις έγνοιες και τις μέριμνες να λοξοδρομούμε, διότι αυτές, χωρίς να είναι κακές, μας αποσπούν από τη μοναδική αυτή προσοχή, δεν μας αφήνουν να δώσουμε νόημα στη ζωή μας διά της σχέσεως με τον Χριστό.
Όλο κι όλο το διακύβευμα της ζωής μας εδώ κάτω είναι να γνωρίζουμε προς τα πού κλίνει η καρδιά μας. άραγε, αυτό που νοηματοδοτεί τη ζωή μας είναι πράγματι οι αξίες της Βασιλείας του Θεού; Είναι η βαθιά ένωση με τον Θεό, τον Οποίο ο Χριστός ήρθε να μας γνωρίσει; Ή μήπως είμαστε υπερβολικά απασχολημένοι με τις επίγειες πραγματικότητες, οι οποίες δεν είναι εκ φύσεως κακές, γίνονται όμως τέτοιες από τη στιγμή που αποτελούν τον κύριο λόγο για τον οποίο ζούμε, από τη στιγμή που γίνονται η πρωταρχική μας έγνοια, ενώ η μέριμνα για τη Βασιλεία παίρνει δευτερεύουσα θέση στην καρδιά μας; επιθυμούμε να μετέχουμε σε κάποιες τελετές, να εκπληρώνουμε ορισμένες θρησκευτικές υποχρεώσεις∙ αλλά μήπως εν τέλει το ουσιώδες για μας είναι η επιτυχία στην επίγεια ζωή; Μήπως όλα αυτά τελικά παίρνουν στην καρδιά μας προτεραιότητα έναντι της αιώνιας Βασιλείας, της αιώνιας ζωής, την οποία ο Χριστός ήρθε για να μας προσφέρει;
Δεν είναι μόνον οι μεγάλοι αμαρτωλοί που θα χάσουν τη Βασιλεία, δεν είναι μόνον αυτοί που διακινδυνεύουν να μην κερδίσουν την αιώνια ζωή. Είναι όλοι εκείνοι οι οποίοι εκτίμησαν ότι κατά βάθος το ουσιώδες είναι η παρούσα ζωή, και όλα τα υπόλοιπα, δηλαδή η μέριμνα να εκπληρώνουμε το θέλημα του Θεού, να προτιμούμε αυτό αντί για οτιδήποτε άλλο, η μέριμνα προπάντων να ζούμε εν προσευχή, ενωμένοι με τον Χριστό, έχουν μικρότερη σημασία έναντι της επιτυχίας μας στην επαγγελματική μας ζωή ή μιας καλής σύνταξης. Στον βαθμό που οι επίγειες μέριμνές μας προηγούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μέσα μας έναντι της μέριμνας για τη Βασιλεία, είμαστε κι εμείς σαν τους αγενείς προσκεκλημένους οι οποίοι δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Κυρίου. Να, γιατί αυτό το ευαγγελικό ανάγνωσμα πρέπει να μας συγκλονίσει βαθιά. Ποιο είναι για μας το αληθινό νόημα της ζωής; Τι είναι για μας το καίριο και θεμελιώδες; Εδώ βρίσκεται η ουσία. Και αυτό θα καθορίσει την αιώνια σωτηρία μας. ναι, μακάρι, προσδοκώντας τα Χριστούγεννα, να μπορέσουμε με την προετοιμασία που ορίζει η Εκκλησία –τα αναγνώσματα, όλων των ειδών τα θεόπνευστα κείμενα που εμπλουτίζουν τις ακολουθίες μας- να ετοιμαστούμε γι’ αυτή την εορτή, να μπορέσουμε να ανοίξουμε την καρδιά μας, ώστε να υποδεχθεί χωρίς διάσπαση το δώρο αυτό του Θεού που θα μας προσφερθεί. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να γιορτάσουμε αληθινά Χριστούγεννα, μόνο τότε δεν θα πρόκειται για κάτι απλώς εξωτερικό, μία απλή τυπικότητα ανάμεσα σε άλλες, αλλά θα αφορά ολόκληρη τη ζωή μας, τον ίδιο τον αιώνιο προορισμό μας.
Aς είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε την πρόσκληση στο δείπνο που μας απευθύνει ο Κύριος. Ας γίνουμε συνδαιτημόνες της γαμήλιας αυτής τράπεζας των γάμων μας με τον Υιό του Θεού. Τα Χριστούγεννα άλλη μια φορά στη ζωή μας μας θυμίζουν το θαυμαστό σχέδιο του Θεού για μας: «Αυτός γαρ ενηνθρώπησεν, ίνα ημείς θεοποιηθώμεν» (Μ. Αθανασίου, Περί της ενανθρωπήσεως του Λόγου, 54, P.G. 25, 192), «Άνθρωπος γαρ εγένετο ο Θεός και Θεός ο άνθρωπος» (Ι. Χρυσοστόμου, Ομιλία ΙΑ΄εις την Α’ Τιμ., α’, P.G. 62, 555). Αυτή είναι η πρόσκληση που μας απευθύνεται. Δεχόμαστε να ανταποκριθούμε; Δεχόμαστε την πρόσκληση να θεωθούμε; Θα είναι αυτό από εδώ και μπρος το ουσιώδες, αυτό που θα δίνει νόημα σε όλη τη ζωή μας; Βεβαίως, αυτό πρέπει να μεταφερθεί στη συγκεκριμένη πραγματικότητα του καθενός και από αυτή την άποψη η καθημερινότητά μας είτε στο μοναστήρι, είτε στην οικογένεια και στο επάγγελμα είναι σημαντική και απαιτεί να της αφιερώνουμε τις προσπάθειές μας. όμως την ίδια στιγμή ο όλος μας προσανατολισμός οφείλει να έχει ως προτεραιότητα τη Βασιλεία του Θεού τόσο εδώ κάτω, όσο και αιωνίως.
Αυτώ η δόξα, συν τω ανάρχω αυτού Πατρί και τω Παναγίω Πνεύματι, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Κυριακή Ι Λουκά 4-12-2022
Προεόρτια Χριστουγένων
Ταυτόχρονα όμως η εορτή αυτή (τα εισόδια της Παναγίας) μας επιτρέπει να εισέλθουμε κι εμείς οι ίδιοι στο μυστήριο αυτό της Θεοτόκου, να μετάσχουμε σ ’αυτό, και έτσι να προετοιμαστούμε μαζί της για τα Χριστούγεννα, για τη Γέννηση του Χριστού. Οφείλουμε να κάνουμε ακριβώς όπως κι αυτή, να εισέλθουμε στον ναό, μέσα σ’ αυτή την ιερή έρημο των Γραφών, μακριά από όλες τις μέριμνες και όλες τις έγνοιες του κόσμου.
Ασφαλώς δεν γίνεται να μην σκεπτόμαστε τα γήινα∙ πρέπει να ασχοληθούμε και με αυτά σε κάποιο βαθμό, αναλόγως των καθηκόντων και των ρόλων που οφείλουμε να ασκούμε μέσα στην κοινότητά μας, δεν πρέπει, όμως, η σκέψη μας να είναι ανήσυχη και ταραγμένη. Όλα αυτά, η μέριμνα, η ανησυχία, ο πανικός, είναι που εμποδίζουν την εσωτερική προσοχή η οποία μας προετοιμάζει για την έλευση του Χριστού. Οι ασχολίες μας δεν αποτελούν εμπόδιο, με την προϋπόθεση όμως ότι δεν μεταβάλλονται σε αγωνιώδεις μέριμνες.
Όλες τις σκέψεις μας, όλες τις εσωτερικές μας στάσεις πρέπει να τις ζωογονεί η πίστη και η εμπιστοσύνη στον Θεό∙ αυτή θα μας επιτρέψει και να ασχολούμαστε με τα καθήκοντα στα οποία πρέπει να αφιερώσουμε χρόνο, τα απαραίτητα έργα μας, και ταυτόχρονα να τα επιτελούμε χωρίς ανησυχία, χωρίς ταραχή, χωρίς αυτό να μας αναστατώνει, χωρίς να γίνεται εμπόδιο στην εσωτερική αυτή προσοχή, η οποία είναι το ουσιώδες της πνευματικής μας ζωής.
Ναι, έτσι οφείλουμε να εισερχόμαστε στον ναό της καρδιάς μας, για να γίνεται αυτή όλο και περισσότερο ναός του Κυρίου. Εισέρχομαι στο ναό της καρδιάς δεν σημαίνει μόνο να αποφεύγω την εσωτερική ανησυχία, αλλά –και από αυτό πρέπει να αρχίσουμε- να αποφεύγω ό,τι είναι περιέργεια, ό,τι είναι περισπασμός, ό,τι χαρακτηρίζεται από απληστία να δω, να αγγίξω, να ακούσω και να γευθώ τα εξωτερικά πράγματα. Να τα αποφεύγω, για να μπορώ να είμαι προσεκτικός στην εσωτερική παρουσία του Κυρίου, στην κίνηση αυτή της καρδιάς μου που με φέρνει προς Αυτόν ο Οποίος βρίσκεται στα βάθη της, επειδή το Άγιο Πνεύμα Τον έχει εγγράψει εκεί. Και ο Οποίος μας διαφεύγει, στον βαθμό που γινόμαστε υπερβολικά εξωστρεφείς.
Ναι, στη διάρκεια της προπαρασκευαστικής αυτής περιόδου για τα Χριστούγεννα, το σημαντικό δεν είναι η νηστεία∙ πρέπει ασφαλώς να συνδυάζεται, αλλά μόνο για να βοηθά να μετέχει και το σώμα μας, ολόκληρο το είναι μας, στην εσωτερική αυτή στάση, η οποία είναι και το ουσιώδες.
Ναι, αυτές τις ευλογημένες μέρες ας είμαστε προσεκτικοί στο να μπαίνουμε έτσι στο ναό αυτόν της καρδιάς μας, στην ιερή αυτή έρημο, θα μπορούσα να πω, χωριζόμενοι από όλα όσα είναι του κόσμου, με την κακή έννοια της λέξης. Με τον τρόπο αυτό θα καθοδηγούμαστε πράγματι από το εσωτερικό φως του Κυρίου προς συνάντησή Του, την οποία θα εορτάσουμε τα Χριστούγεννα. «Εν τω φωτί σου οψόμεθα φως» (Ψαλμ. λέ [35] 10).
Αυτώ η δόξα, συν τω αϊδίω Αυτού Πατρί και τω Παναγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
27 Νοεμβρίου 2022
Άσκηση και άθληση.
(Με αφορμή τη νηστεία)
Όλος ο αρχαίος πολιτισμός είναι ένας θεολογικός πολιτισμός. Το αγωνιώδες ερώτημα στη φιλοσοφία είναι το ερώτημα περί του ποιος είναι το «όντως Όν». Τα περισσότερα θέματα των αρχαίων τραγωδιών είναι θρησκευτικά θέματα και περιλαμβάνουν καίρια θεολογικά ερωτήματα και προβλήματα.
Η Ενανθρώπηση του Θεού είναι η απάντηση στη θρησκευτική και φιλοσοφική αγωνία του ανθρώπου, το Πάθος και η Ανάστασή Του νοηματίζουν τη ζωή και όλες τις πτυχές της.
Η Εκκλησία επιθυμεί να αναγάγει τον άνθρωπο από τη σωματική άθληση στην κατά Θεόν άθληση. Να τον καλέσει από το αθλητικό στάδιο, στο στάδιο των αρετών, προκειμένου τελικά πολύ πιο πέρα από μια εγκόσμια νίκη να κερδίσει τη νίκη απέναντι στον θάνατο.
Η αντίληψη ότι η Εκκλησία δεν ενδιαφέρεται για το σώμα αλλά μόνο για την ψυχή του ανθρώπου είναι λανθασμένη. Η Ορθόδοξη πίστη μας δεν αποδέχεται τον πλατωνικό διχασμό σύμφωνα με τον οποίο το σώμα είναι ο τάφος της ψυχής. Αποβλέπει στη θέωση όλου του ανθρώπου που αποτελείται από ψυχή και σώμα και βέβαια ενδιαφέρεται για την ανακαίνιση ολόκληρης της κτίσης.
Στην Αγία Γραφή αλλά και στην πατερική παράδοση πολλές φορές γίνεται αναγωγή από τη σωματική άθληση στην πνευματική άθληση. Ο λόγος του αποστόλου Παύλου στον Τιμόθεο «εάν δε και αθλεί τις ου στεφανούται, εάν μη νομίμως αθλήσει» (Β΄ Τιμ. 2,5) είναι χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της θεωρήσεως των πραγμάτων.
Ο αθλητής δεν παίζει με το άθλημα, δεν διασκεδάζει παρά το ότι θέλει ο ίδιος να αγωνίζεται και χαίρεται αγωνιζόμενος. Ο αθλητής ζει ζωή πειθαρχημένη και μαθητεύει σκληρά. Πίσω από ένα χρυσό μετάλλιο ή μια διάκριση κρύβεται πολύς αγώνας, πολύς μόχθος, κρύβεται σκληρή προπόνηση (η λέξη προπόνηση προέρχεται από το ρήμα πονώ με την έννοια του μοχθώ, κοπιάζω). Με την προπόνηση μαθαίνει πρωτίστως τα όρια των δυνάμεων και των ικανοτήτων του αλλά και την ανάγκη και τους τρόπους να τα υπερβαίνει διαρκώς. Σε πολλά επίσης από τα αθλήματα μαθαίνει τη συλλογικότητα, την επιτυχία ως συνεργασία.
Ο αθλητής είναι αποφασισμένος να υποστεί πολλά για να κερδίσει το στεφάνι της νίκης, από την άλλη πλευρά όμως, γνωρίζει αυτό που σημειώνει και ο απόστολος Παύλος προς τον Τιμόθεο, το ότι δηλαδή «εάν δε και αθλεί τις, ου στεφανούται, εάν μη νομίμως αθλήσει».
Αυτό το «νομίμως αθλήσει» δεν αρχίζει και δεν τελειώνει μόνο μέσα στον στίβο, αλλά περιλαμβάνει και τον τρόπο προετοιμασίας του. περιλαμβάνει την εγκράτειά του, την άσκησή του, την πειθαρχία του και την επιμονή του, την υπακοή του στους κανόνες και τον δάσκαλό του, τον προπονητή του.
Στο σημείο αυτό θέλω με έμφαση να σημειώσω ότι η προπόνηση προϋποθέτει προπονητή στον οποίο ο αθλητής εμπιστεύεται την προετοιμασία του και γνωρίζει ότι του οφείλει τη νίκη του. Η ύπαρξη του προπονητή έχει μεγάλη σημασία για την άθληση. Ο προπονητής γνωρίζει τη μέθοδο για να κάνει τον αθλητή να αποδώσει στον καλύτερο βαθμό. Έχει σαφή γνώση της άθλησης, γνωρίζει καλά τη φυσική κατάσταση του αθλητή και με την ειδική μέθοδο που γνωρίζει και χρησιμοποιεί προσπαθεί σταδιακά να ανεβάσει τον αθλητή στο επίπεδο που μπορεί να αποδώσει και να επιτύχει τον σκοπό του. χωρίς προπονητή είναι αδύνατο να γίνει κανείς καλός αθλητής. Ένας σωστός αθλητής υπακούει και σέβεται τον προπονητή του, αποδέχεται και τηρεί –με ευλάβεια πολλές φορές- τις υποδείξεις του, πειθαρχεί στις εντολές του.
Ανάλογη είναι η εμπειρία των πνευματικών αθλητών. «Δώσε αίμα και λάβε πνεύμα», λέει κάποιος από αυτούς, ενώ έτερος θα παρατηρήσει ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό «εν αναπαύσει και πλατυσμώ». Όλη η ζωή της Εκκλησίας είτε αφορά τους μοναχούς είτε τους αγωνιζόμενους στον κόσμο χριστιανούς έχει ασκητικό χαρακτήρα, είναι μια διαρκής άθληση. Η άσκηση είναι το καλύτερο εργαλείο για την ανόρθωση της ψυχής και τη σωστή σχέση της με το σώμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η άσκηση είναι ο σκοπός της πνευματικής ζωής. Είναι το μέσο για την επίτευξη του σκοπού που είναι η θέωση του ανθρώπου.
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης τονίζει ότι: «στάδιον ο κοινός των ανθρώπων βίος εστί, οίς αντίπαλος εστίν η κακία, πολυτρόπως τοις δολεροίς παλαίσμασι καταγωνιζομένη τους προσπαλαίοντας».
Ο χριστιανός σε πολλά χωρία της Καινής Διαθήκης θεωρείται ως αθλητής, αγωνιστής, παλαιστής που αγωνίζεται τον καλόν αγώνα της πίστης. Σε όλη τη λατρευτική πράξη οι άγιοι είναι οι αθλοφόροι Κυρίου που πότισαν τη γη με το αίμα τους και το μαρτύριό τους χαρακτηρίζεται σαν άθληση.
Όπως στα σωματικά όμως, η ύπαρξη του προπονητή παίζει καίριο ρόλο. Το ίδιο συμβαίνει και στα πνευματικά. Ο χριστιανός χρειάζεται έναν πνευματικό προπονητή, μύστη των μυστικών όλων των πνευματικών αθλημάτων για να μαθαίνει στην υπακοή και να αποκτήσει την πνευματική γνώση. Πνευματική ζωή χωρίς πνευματικό πατέρα και καθοδηγητή και μάλιστα έμπειρο, δεν είναι δυνατόν να κατορθωθεί και ο ασκούμενος στα πνευματικά παλαίσματα χριστιανός είναι πολύ εύκολο να πέσει σε πλάνη.
Να τονίσουμε επίσης ότι η άσκηση είναι δίχως νόημα, ευλογία και αγιασμό αν είναι απομακρυσμένη από την υπακοή στην Εκκλησία. Η δίαιτα δεν έχει καμία σχέση με τη νηστεία, η αγρυπνία με την αϋπνία, η μοιρολατρική στάση απέναντι στη φτώχεια με τη συνειδητή απόρριψη του περιττού και την εντρύφηση στην απλότητα. Συχνά ο νους μας είναι νοσηρός. Κάνουμε, λοιπόν, αυτό που λέει ο Κύριος στο Ευαγγέλιο, αυτό που οι θεοφόροι Πατέρες ορίζουν στους Ιερούς Κανόνες και αυτό που επιτρέπει ο πνευματικός μας πατέρας. Η αυθαιρεσία, η πρωτοτυπία, η ανυπακοή είναι άγνωστα για την Ορθόδοξη άσκηση.
Αλλά εάν ο αθλητής είναι παράδειγμα για τον πιστό και ο πιστός δείχνει στον αθλητή ποιος είναι ο αληθινός στίβος. Είναι στίβος που μπορούμε να νικήσουμε στον ίδιο αγώνα όλοι, στίβος που τέρμα του είναι η απέραντη αγάπη του Θεού και Πατέρα.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει στον άνθρωπο μια μοναδική πνευματική οδό, η οποία ολοκληρώνει τη σωματική γυμνασία και προετοιμασία του αθλητή, τον απεγκλωβίζει από την μονομέρεια, η οποία οδηγεί πολλές φορές σε μη αθλητικούς δρόμους (ντοπάρισμα κ.λπ.) και τελικώς πέρα από τις ανθρώπινες διακρίσεις και τα μετάλλια, τον οδηγεί στη νοηματοδότηση της ζωής του και στη μέγιστη νίκη, τη νίκη απέναντι στον θάνατο και στο μέγιστο έπαθλο, στη Βασιλεία του Θεού.
20 Νοεμβρίου 2022
Εισόδια της Θεοτόκου
Η Θεοτόκος είναι μυστήριο κρυμμένο στο μυστήριο του Χριστού. Μυστήριο, που λειτουργείται και προσκυνείται, που προσεγγίζεται και οικειοποιείται στην Εκκλησία και τη λατρεία της Εκκλησίας. Η Θεοτόκος, όπως ειπώθηκε, είναι μυστήριο λειτουργικό. Αν η Θεοτόκος είναι σκάνδαλο για την δυτικίζουσα ή προτεσταντίζουσα Θεολογία μας, είναι γιατί δεν μπόρεσε να ταπεινώσει ή να σταυρώσει την ανθρώπινη διάνοια ικετευτικώς ή λατρευτικώς ενώπιον του μυστηρίου της Χάριτος.
Και η Θεοτόκος είναι όλη, διά της ταπεινώσεως ή της ελευθερίας, δοχείο του πληρώματος της Χάριτος. «Εκάστω των εκλεκτών», διδάσκει ο ιερός Ιερώνυμος, «η χάρις κατά μέρος εδόθη, τη δε Μαρία όλον το της χάριτος πλήρωμα». Για τούτο και κατέχει μία τόσο δεσπόζουσα θέση στην όλη ζωή της ορθόδοξης Εκκλησίας, χωρίς εκείνες τις δυτικές υπερβολές που καταστρέφουν το θεομητορικό θαύμα. Για τούτο και σκελετώνει τη λειτουργική ευσέβεια και τη ζωή των προσευχών των ορθοδόξων πιστών, γεγονότα όπου καρποφορεί η χάρις.
Όπως η Θεοτόκος ίσταται εν απορία ενώπιον του μυστηρίου της Ενανθρωπήσεως του Θεού και Λόγου, υπομένει με σιωπή το μυστήριο του Πάθους του Υιού και Θεού Της, έτσι και εμείς δεν μπορούμε παρά να αρνηθούμε κάθε περιέργεια διανοητική και ερμηνεία ιστορική, που επιχειρεί να εξηγήσει και να κατανοήσει το δικό Της μυστήριο, μυστήριο ταπεινώσεως μέσα στην όλη οικονομία του Θεού για την ανθρωπότητα.
Αλλά ο Θεός μας ευλόγησε με μια άπειρη οικειότητα, με μια απύθμενη τρυφερότητα μαζί Της. Η «μακράν είναι τόσον εγγύς» μας. Είναι η ευσπλαχνιζομένη, η πάσχουσα, η συμπαθούσα, η ελεούσα, η σκέπουσα, η προστατεύουσα, η παραμυθούσα, η ελευθερώνουσα, η σώζουσα, η γαληνεύουσα, η στηρίζουσα, η οδηγούσα, η παιδαγωγούσα, η χαροποιούσα, η ειρηνεύουσα, η ιατρεύουσα, η δυσωπούσα, η πρεσβεύουσα, η δεομένη, η προσευχομένη, η μεσιτεύουσα , η θαυματουργούσα. «Ουκ έστιν αριθμήσασθαι δυνατόν μεγαλεία τα σα, Θεονύμφευτε, και τον βυθόν τον ανεξερεύνητον εξειπείν των υπέρ νουν θαυμάτων σου, των τετελεσμένων διηνεκώς τοις πόθω σε τιμώσι και πίστει προσκυνούσιν ως αληθή Θεού λοχεύτρια».
Για εμάς τους σημερινούς ανθρώπους, που ταρασσόμαστε από τα αυξανόμενα πάθη μας και κλυδωνιζόμαστε στην ταραγμένη θάλασσα του βίου μας, που βρισκόμαστε σε απορία και απόγνωση, εξαιτίας της συγχύσεως και της παραφροσύνης, της αντιφάσεως και της διαψεύσεως , της αδιαφορίας και της σκληρότητας του πολιτισμού μας, η Θεοτόκος παραμένει το αιώνιο θαύμα, η μόνη καταφυγή και ελπίδα μας. « Προς τίνα καταφύγω άλλην, Αγνή; που προσδράμω λοιπόν και σωθήσομαι; που πορευθώ; ποίαν δε εφεύρω καταφυγήν; ποίαν θερμήν αντίληψιν; ποίαν εν ταις θλίψεσι βοηθόν; Εις σε μόνην ελπίζω, εις σε μόνην καυχώμαι, και επί σε θαρρών κατέφυγον».
Όλες οι παρακλήσεις μας στην «Παναγίαν, άχραντον, υπερευλογημένην, ένδοξον, Δέσποιναν Θεοτόκον και αειπάρθενον Μαρίαν», βρίσκουν την ανακεφαλαίωσή τους στον ύμνο της Εκκλησίας μας: « Την δέησίν μου δέξαι την πενιχράν, και κλαυθμόν μη παρίδης και δάκρυα και στεναγμόν· αλλ’ αντιλαβού μου ως αγαθή, και τας αιτήσεις πλήρωσον· δύνασαι γαρ πάντα ως πανσθενούς Δεσπότου Θεού Μήτηρ, ει νεύσεις έτι μόνον προς την εμήν οικτράν ταπείνωσιν». Ώ πόση μεγάλη είναι η ευλογία όταν οι ταπεινοί δέονται προς την Ταπεινή. Η ταπείνωση είναι η καρδιά της αγιότητας και η παντοδυναμία των Αγίων.
Επιθυμώ να ζητήσω την συμπάθεια της Υπεραγίας Θεοτόκου, της «θεομεγαλύντου και θεοχρηματίστου Παρθένου», επειδή τολμώ αυτή την δέησίν μου, εγώ ο πρώτος των αμαρτωλών και ακαθάρτων. Σύμφωνα με τους λόγους του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «ταύτην γαρ ουκ ανθρώπων γλώττα, ουκ αγγέλων νους υπερκοσμίων, κατ’ αξίαν ευφημήσαι δύναται, δι ής ημίν δέδοται την δόξαν Κυρίου τηλαυγώς ενοπτρίζεσθαι». Αλλ’ αν εγώ τόσο αναξίως σε ευλογώ, «σε αξίως πάσαι αι γενεαί μακαρίζουσιν, ως επίλεκτον δόξαν της ανθρωπότητος. Ώ ιερέων καύχημα. Χριστιανών ελπίς, παρθενίας πολυφόρου φύτευμα».
13 Νοεμβρίου 2022
Κυριακή Η΄ Λουκά
Ο «νηπτικός» άνθρωπος είναι εκείνος που κατανοεί το «μυστήριο της παρούσας στιγμής», και προσπαθεί να ζήσει σύμφωνα με τις επιταγές του. Είναι εκείνος που λέγει στον εαυτό του, με τα λόγια του Παύλου Ευδοκίμωφ:«Η ώρα που αυτή τη στιγμή διανύεις, ο άνθρωπος που εδώ και τώρα συναντάς, το έργο με το οποίο τούτη ακριβώς την ώρα καταπιάνεσαι- αυτές είναι πάντοτε οι πιο σημαντικές στιγμές σε ολόκληρη τη ζωή σου». Οικειοποιείται, ο άνθρωπος της νήψης, το σύνθημα που είναι γραμμένο στο οικόσημο της οικογένειας Ruskin: Σήμερα, σήμερα, σήμερα. «Υπάρχει μία φωνή εντός του ανθρώπου που κράζει ως την ύστατη αναπνοή του, και λέει: Άλλαξε σήμερα».
Ο ταξιδιώτης που πορεύεται στην Οδό, καθώς προοδεύει στη νήψη και την αυτογνωσία, αρχίζει να αποκτά την ικανότητα της διάκρισης. Πρόκειται για μία πνευματική αίσθηση αντίστοιχη προς αυτή της γεύσης: όπως η φυσική αίσθηση της γεύσης, εφόσον είναι υγιής, «ειδοποιεί» αμέσως τον άνθρωπο εάν το φαγητό είναι μουχλιασμένο ή όχι, έτσι και η πνευματική γεύση, εάν έχει αναπτυχθεί διά της ασκητικής προσπάθειας και της προσευχής, επιτρέπει στον άνθρωπο να διακρίνει μεταξύ των ποικίλων σκέψεων και ροπών που υπάρχουν μέσα του. Μαθαίνει την διαφορά μεταξύ του κακού και του καλού, μεταξύ του επιφανειακού και του ουσιαστικού, μεταξύ των φαντασιών που προκαλεί ο διάβολος και των εικόνων που έχουν εγχαράξει στη δημιουργική του φαντασία τα ουράνια αρχέτυπα.
Με τη διάκριση, λοιπόν, ο άνθρωπος αρχίζει να προσέχει περισσότερο τι συμβαίνει μέσα του, και έτσι μαθαίνει να φυλά την καρδιά, κλείνοντας την πόρτα σε πειρασμούς ή προκλήσεις του εχθρού. «Πάση φυλακή τήρει σην καρδίαν». Όταν τα ορθόδοξα πνευματικά κείμενα κάνουν λόγο για την καρδιά, η τελευταία εννοείται με την πλήρη βιβλική της σημασία. Η καρδιά συμβολίζει, όχι μόνον το όργανο της καρδιάς, όχι απλώς τα συναισθήματα και τα όσα αγαπούμε, αλλά το πνευματικό κέντρο του ανθρώπου, το ανθρώπινο πρόσωπο όπως πλάστηκε κατ’ εικόνα Θεού-τον βαθύτερο και αληθινότερο εαυτό, το έσω ιερό όπου εισέρχεται κανείς μόνο διά της θυσίας και του θανάτου. Η καρδιά λοιπόν, συνδέεται στενά με τον νου. Σε ορισμένα χωρία, οι δύο όροι (νους και καρδία) είναι σχεδόν ταυτόσημοι. Αλλά η καρδιά συχνά έχει πλατύτερη σημασιολογικά έννοια από τον νου. Η προσευχή της καρδιάς, στην ορθόδοξη παράδοση σημαίνει την προσευχή που προσφέρεται από ολόκληρο το πρόσωπο, περιλαμβανομένου του νου, της λογικής, της θέλησης, των συναισθημάτων, και επίσης του σώματος.
Μία καίρια πτυχή της φυλακής της καρδιάς είναι ο πόλεμος κατά των παθών. Με τη λέξη «πάθος», εδώ, σημαίνεται, όχι απλώς η σαρκική επιθυμία αλλά οποιαδήποτε διεστραμμένη όρεξη ή πόθος που καταλαμβάνει βίαια την ψυχή: η οργή, ο φθόνος, η λαιμαργία, η φιλαργυρία, η δίψα για εξουσία, η υπερηφάνεια και άλλα. Πολλοί Πατέρες εκλαμβάνουν τα πάθη ως κάτι εγγενώς κακό, δηλαδή ως μία εσωτερική ασθένεια ξένη προς την αληθινή φύση του ανθρώπου. Ορισμένοι από αυτούς, ωστόσο, υιοθετούν μία περισσότερο θετική άποψη, θεωρώντας πως τα πάθη συνιστούν δυναμικές ροπές που εξαρχής έχει τοποθετήσει μέσα μας ο Θεός, συνεπώς είναι βασικά κάτι καλό, αν και πλέον οι ροπές αυτές είναι διεστραμμένες από την αμαρτία Στα πλαίσια αυτής της δεύτερης και πιο λεπτής νοηματικά άποψης, σκοπός μας είναι όχι να εξαλείψουμε τα πάθη αλλά να ανακατευθύνουμε την ενέργεια που εκλύουν. Ο ανεξέλεγκτος θυμός πρέπει να μεταστραφεί σε δίκαιη αγανάκτηση, η μοχθηρή ζήλεια σε ζήλο για την αλήθεια, η σεξουαλική ορμή σε έρωτα που είναι καθαρός στη θέρμη του. Πρέπει ,συνεπώς, να καθαρθούμε από τα πάθη μας, όχι να τα σκοτώσουμε· να αποτελέσουν τα πάθη αιτία παίδευσης, όχι εξολόθρευσης· να διοχετευτούν προς θετική, όχι αρνητική κατεύθυνση.
Αυτό λοιπόν που λέμε, τόσο στον εαυτό μας όσο και στους άλλους είναι, όχι «Καταπίεσε», αλλά «Μεταμόρφωσε»!!!
Από το βιβλίο του Μητρ. Καλλίστου Wear, Ο Ορθόδοξος Δρόμος.
06 Νοεμβρίου 2022
Κυριακή Ζ΄Λουκά
Κυριακή Ζ΄Λουκά
Όπως το ευγενικό φυτό αγωνίζεται μέσα στα ζιζάνια για να βγει στο φως, έτσι αγωνίζεται και η ευγενής σκέψη να επιβιώσει, να ξεφύγει και να βγει πιο ψηλά από τα ζιζάνια των κακών σκέψεων, των χαμηλών και ακαθάρτων. Με τον ίδιο τρόπο αγωνίζεται μέσα μας και κάθε ευγενική καρδιακή κίνηση. Αγωνίζεται ενάντια στο πάθος που προσπαθεί να την βυθίσει μέσα στο αίμα, να την πνίξει. Και η πίστη, αδελφοί μου, τι άλλο είναι από μία ευγενική σκέψη, που αφυπνίζει τις ευγενικές και ανώτερες κινήσεις της καρδιάς;
Σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει σκέψη πιο ευγενική από εκείνην που ασχολείται με τον Θεό, ούτε και συναίσθημα πιο ευγενές από εκείνο που έχει ο άνθρωπος όταν σκέφτεται τον Θεό. Κι όσο πιο λεπτή και ευγενής είναι μία σκέψη, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο αγώνας της ενάντια στις τραχιές, τις μη ευγενικές σκέψεις.
Αυτό επιβεβαιώνεται και στον υλικό κόσμο, τον αισθητό. Ένα σώμα που είναι πολύ μαλθακό και περιποιημένο υποφέρει και βασανίζεται από τις σκληρές συνθήκες του βίου πολύ περισσότερο από ένα σκληραγωγημένο σώμα. Το τρυφερό άνθος μαραίνεται πολύ πιο γρήγορα από τον καύσωνα ή παγώνει από το ψύχος απ’ ότι ένα σκληρό και ανθεκτικό φυτό.
Οι καλύτερες και πιο υψηλές κινήσεις της ψυχής μας μοιάζουν με τα τρυφερά κι ευγενικά άνθη που αγωνίζονται να πλησιάσουν το φως, ν’ απομακρυνθούν από το σκοτάδι. Προσπαθούν να κυριαρχήσουν στις άτακτες ορμές. Όταν οι ψυχικές αυτές κινήσεις το κατορθώσουν αυτό, τότε η ψυχή μας αντιπροσωπεύει τον ουρανό και την αρμονία. Όταν δεν το κατορθώσουν, τότε η ψυχή μας μοιάζει με την κόλαση. Αν ο άνθρωπος μπορούσε να εισδύσει βαθιά στην ψυχή του, θα έβλεπε μέσα της τη σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και το κακό, όπως ακριβώς γίνεται καθημερινά στην κοινωνία των ανθρώπων.
Όταν η πίστη κυριαρχήσει επάνω σε όλα αυτά που την σφίγγουν και την πνίγουν, όπως τα ζιζάνια το τρυφερό άνθος, τότε γίνεται οδηγός και παρηγοριά όλης της ζωής μας. Τότε και εμείς, αν στρέψουμε τα βλέμματά μας ψηλά στον ουρανό, θα δούμε εκεί χαραγμένο με πύρινα γράμματα το όνομα: Θεός.
Κι όταν στραφούμε προς τη φύση γύρω μας κι εμβαθύνουμε στον ίδιο τον εαυτό μας, σε κάποιο νεογέννητο ή και σε κάποιον που μόλις πέθανε, θα δούμε παντού χαραγμένο και ιστορημένο συμβολικά το ίδιο αυτό όνομα: Θεός.
Τι είναι λοιπόν εκείνο που σκιάζει και συσκοτίζει το όνομα αυτό στα μάτια μας; Τι είναι αυτό που πολύ συχνά το κάνει αχνό και δυσανάγνωστο; Τί σόι σφουγγάρι είναι αυτό που το σβήνει; Ποιά είναι η σκιά αυτή που το επισκιάζει;
Εγώ βλέπω επτά αιτίες που κάνουν την πίστη μας να εξασθενεί και να πεθαίνει.
- Πρώτη αιτία είναι η εξοικείωσή μας με τον κόσμο και με τη ζωή μας.
- Δεύτερη αιτία αποδυνάμωσης και νέκρωσης της πίστης μέσα μας είναι ο υπερκορεσμός του πνεύματός μας από πολλές μικρές και ανούσιες γνώσεις, ενώ απουσιάζει η μοναδική γνώση, που υπερβαίνει όλες τις άλλες.
- Τρίτη αιτία που συντελεί στο να ψυχορραγεί και να μαράζει μέσα μας η πίστη , είναι τα έργα των ανθρώπων.
- Τέταρτη αιτία της τραγωδίας της πίστης πιστεύω πως για πολλούς είναι οι πλάνες των εκπροσώπων της πίστης.
- Πέμπτη αιτία της τραγωδίας της πίστης είναι η ψευδοεπιστήμη και η ψευδοθεολογία.
- Έκτη αιτία της έκπτωσης της πίστης στον άνθρωπο είναι η κοινωνική αδικία.
- Έβδομη αιτία του θανάτου της πίστης μέσα μας είναι η ευτυχία, η ευμάρεια.
Από το βιβλίο του αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Η τραγωδία της πίστεως.
30 Οκτωβρίου 2022
Κυριακή Ε΄Λουκά
Ο διωγμός των Αγίων
Διά πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού (Πραξ. Ιδ΄22).
Πάντες δε οι θέλοντες ευσεβώς ζειν εν Χριστώ Ιησού διωχθήσονται (Β΄Τιμ. Γ΄12).
Ο Κύριος Ιησούς όχι μόνο το προφήτεψε αυτό, αλλά και το απέδειξε με το παράδειγμά του. Το ίδιο έκαναν και οι απόστολοι. Προφήτεψαν το ίδιο πράγμα και το απέδειξαν με το παράδειγμά τους. όλοι οι θεοφόροι πατέρες της Εκκλησίας, οι ομολογητές και οι μάρτυρες τα ίδια είπαν και τα’ απέδειξαν έμπρακτα. Υπάρχει λόγος λοιπόν ν’ αμφιβάλλουμε πως ο δρόμος που μας οδηγεί στη βασιλεία του Θεού είναι ο στενός; Πρέπει έστω και για μια στιγμή να φανούμε διστακτικοί για την αλήθεια των λόγων, ότι διά πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού; Όχι, κάτι τέτοιο είναι αβάσιμο, δε δικαιολογείται με τίποτα.
Είναι δυνατό να κοιμηθείς ανάμεσα σε λύκους και να μη σε επιτεθούν; Γίνεται ν’ ανάψεις ένα καντήλι όπου υπάρχει ρεύμα αέρα κι η φλόγα του να μην τρεμοπαίζει; Μπορεί ένα δέντρο να καρποφορήσει στην άκρη κάποιου δρόμου κι οι διαβάτες να μη το ενοχλούν, να μην κόβουν τα φρούτα του; το ίδιο γίνεται και με την Εκκλησία. Από τη στιγμή που στους κόλπους της έχει ψυχές ευλαβικές, δε γίνεται να μην υφίσταται διωγμούς ξανά και ξανά από εθνικούς, ειδωλολάτρες, αιρετικούς, αποστάτες, από πάθη και κακίες, από αμαρτίες και ανομίες, από τον κόσμο κι από τον διάβολο. Δεν υπάρχει αφιερωμένη ψυχή που να μην έχει υποστεί διωγμούς, εξωτερικούς ή εσωτερικούς, ωσότου αποχωριστεί από το σώμα κι από τον κόσμο.
Ίσως κάποιος το αμφισβητήσει αυτό. Ίσως προσπαθήσει ν’ αποδείξει το αντίθετο ή κάτι άλλο, σύμφωνα με τη δική του εκτίμηση και λογική. Ούτε η λογική όμως ούτε ο νους του ανθρώπου ωφελούν σε κάτι εδώ. Χιλιάδες άνθρωποι που έχουν σταυρωθεί, ομολογούν το αντίθετο. Μυριάδες άλλοι που κάηκαν στη φωτιά ζωντανοί, βροντοφωνάζουν το αντίθετο. Και χιλιάδες άλλοι που πνίγηκαν στο νερό μαρτυρούν το αντίθετο.
Αδελφοί μου! Η χριστιανική πίστη δεν είναι δυνατή μόνο όταν συμφωνεί με τη λογική του αισθησιασμού, αλλά κι όταν (ιδιαίτερα τότε) αντιτίθεται στην αισθησιακή αυτή λογική.
Όσοι διάλεξαν να ζήσουν θεάρεστη ζωή, θα διωχτούν. Το προφήτεψαν αυτό οι απόστολοι από την αρχή του χριστιανισμού. Κι η ηχώ είκοσι αιώνων χριστιανικής ζωής επιβεβαιώνει την προφητεία τους.
Αναστημένε Κύριε! Φώτισέ μας, ώστε να παραμείνουμε άγιοι ως το τέλος. Δώσε μας τη δύναμη να υπομένουμε ως το τέλος τις δοκιμασίες και τους διωγμούς.
Σε Σένα πρέπει η δόξα κι ο ύμνος στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
23 Οκτωβρίου 2022
ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΝ ΤΟΝ ΜΥΡΟΒΛΥΤΗΝ (1980)
Στον εγκωμιαστικό λόγο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στον άγιο Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, που ακούσαμε, αναφέρεται πως ο άγιος Δημήτριος είχε γίνει κατά πάντα μιμητής του Δεσπότου Χριστού με τις άγιες αρετές που τον κοσμούσαν. Την αγάπη, την ταπείνωση, την πραότητα, την αγνότητα, την παρθενία του σώματος και της ψυχής. Ο άγιος Δημήτριος αγάπησε πολύ τον Θεό και τον άνθρωπο, γιατί προσφέρθηκε ολοκληρωτικά στον Θεό. Ακόμη και το μαρτύριο του αγίου Δημητρίου δια της λογχευθείσης του πλευράς τον κάνει μιμητή και σ’ αυτό του Πάθους του Κυρίου μας και έτσι δια των παθημάτων του αναπληρώνει «τα υστερήματα των θλίψεων του Χριστού». Όπως λέγει ο απόστολος Παύλος.
Ο άγιος Δημήτριος είχε όλα εκείνα τα χαρίσματα που προσιδιάζουν σε έναν άγιο. Ήταν σοφός και απόστολος και όσιος και δίκαιος και μάρτυς και προφήτης και παρθένος. Όντως αγνός και παρθένος. Ούτε ένα ψιλό λογισμό εμπαθή δεν είχε, που να μολύνει την ψυχή του. και έτσι προΐσταται της Εκκλησίας, και κυρίως της Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, την οποία πολλές φορές ηλευθέρωσε, όπως και την τελευταία φορά με τον πόλεμο του 1912. Προΐσταται όχι ως επίσκοπος αλλ’ ως χαρισματούχος ανήρ . διότι δια της διδασκαλίας του και του κηρύγματός του πόσες ψυχές δεν οδήγησε προς το άγιο Βάπτισμα και προς τον Χριστό! Και οδηγεί και σήμερα τόσες ψυχές προς τον Χριστό! Διότι οι Θεσσαλονικείς πνευματικά του παιδιά είναι.
Τι ήταν ο άγιος Δημήτριος; Ένας νέος ήταν. Και όμως αγάπησε πολύ τον Χριστό. Το ότι αγάπησε πολύ τον Χριστό φαίνεται εκ του ότι ο Κύριος τον αξίωσε της τιμής του μαρτυρίου, για να δοξασθεί και να λάμψει στην Βασιλεία του Θεού ακόμη περισσότερο. Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος που προσφέρεται ολοκληρωτικά στον Χριστό! Σκεφτείτε να έλειπε ο άγιος Δημήτριος από την Εκκλησία μας. πόσο φτωχότεροι θα είμασταν!
Εμείς ως αγιορείται ευλαβούμεθα ιδιαίτερα τον άγιο Δημήτριο, γιατί γειτονεύουμε με την πόλη του τη Θεσσαλονίκη και διότι έχουμε στενές σχέσεις με αυτήν. Άλλωστε πολλοί αγιορείται εχρημάτισαν επίσκοποι της Θεσσαλονίκης, όπως ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο άγιος Θεωνάς και πολλοί άλλοι.
Ευχαριστούμε τον άγιο Δημήτριο που αγάπησε πολύ τον Χριστό και που με τους κρουνούς των αιμάτων του επότισε την Εκκλησία του Χριστού. Τον ευχαριστούμε, τον ευγνωμονούμε και τον παρακαλούμε να πρεσβεύει στον Κύριο για μας.
Από το βιβλίο του αρχιμ. Γεωργίου (Καψάνη) +, Ομιλίες σε Εορτές Αγίων, Άγιον Όρος
16 Οκτωβρίου 2022
Κυριακή Δ΄Λουκά
(των αγίων Πατέρων της Ζ΄Οικ. Συνόδου)
Η πνευματική Οδός δεν είναι μόνο εκκλησιαστική και μυστηριακή∙ είναι επίσης ευαγγελική. Αυτή είναι η Τρίτη απαραίτητη προϋπόθεση για έναν ορθόδοξο χριστιανό. Σε κάθε βήμα μας, αναζητούμε την καθοδήγηση της φωνής του Θεού που μας μιλάει μέσα από την Αγία Γραφή. Σύμφωνα με το Γεροντικό, «οι γέροντες συνήθιζαν να λένε: ο Θεός δεν ζητά τίποτε από τους χριστιανούς παρά μόνο να ακούνε την Αγία Γραφή, και να εφαρμόζουν τα όσα λέγονται σε αυτή». (Σε άλλα σημεία όμως το Γεροντικό στέκεται στη σημασία της καθοδήγησης από έναν πνευματικό πατέρα που θα μας βοηθά να εφαρμόζουμε σωστά την Αγία Γραφή). Όταν ο Μέγας Αντώνιος της Αιγύπτου ρωτήθηκε: «ποιους κανόνες να τηρώ ώστε να ευαρεστήσω τον Θεό;», εκείνος απάντησε: «Όπου και αν πας, έχε πάντα προ οφθαλμών τον Θεό. Σε οτιδήποτε λες ή κάνεις, έχε ένα παράδειγμα από την Αγία Γραφή. Και σε όποιο μέρος και αν διαμένεις, μη βιαστείς να πας κάπου αλλού. Αυτά τα τρία φύλαξε, και θα ζήσεις». «Η μόνη καθαρή και υπέρ-επαρκής πηγή των δογμάτων της πίστης», γράφει ο Μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος, «είναι ο αποκαλυμμένος Λόγος του Θεού που περιέχεται στην Αγία Γραφή».
Ο άγιος Ιγνάτιος Μπρατσιανίνοφ δίνει τις ακόλουθες οδηγίες σε κάποιον που έγινε δόκιμος μοναχός – αλλά αυτές οι οδηγίες ισχύουν εξίσου και για τους λαϊκούς:
Ο μοναχός, από την απαρχή της εισόδου του
στο μοναστήρι, θα πρέπει να αφιερώνει κάθε
δυνατή φροντίδα και προσοχή στην ανάγνωση
του Ευαγγελίου. Θα πρέπει να μελετά το Ευαγγέλιο
τόσο προσεκτικά ώστε αυτό να είναι πάντοτε παρόν
στη μνήμη του. Για κάθε ηθική απόφαση που παίρνει,
για κάθε πράξη, για κάθε σκέψη, θα πρέπει πάντοτε
να διατηρεί με ενάργεια στη μνήμη του τη διδασκαλία
του Ευαγγελίου… Συνέχιζε να μελετάς το Ευαγγέλιο
ως το τέλος της ζωής σου. Μη σταματάς ποτέ. Μη
σκεφτείς ότι το ξέρεις αρκούντως καλά, ακόμη
και αν το γνωρίζεις όλο απέξω».
Ποια είναι, άραγε, η στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας όσον αφορά στην κριτική μελέτη της Βίβλου όπως λαμβάνει χώρα στη Δύση κατά τους δύο τελευταίους αιώνες; Αφ’ ης στιγμής η διανοητική μας λειτουργία είναι δώρο Θεού, η ακαδημαϊκή βιβλική έρευνα είναι αναμφίβολα κάτι θεμιτό. Ωστόσο, ενώ δεν απορρίπτουμε συλλήβδην την έρευνα, δεν μπορούμε να την δεχτούμε στο σύνολό της. Πρέπει πάντοτε να έχουμε κατά νου ότι η Βίβλος δεν είναι απλώς μία συλλογή ιστορικών κειμένων, αλλά είναι το βιβλίο της Εκκλησίας που περιέχει τον λόγο του Θεού. Αυτό σημαίνει πως δεν διαβάζουμε τη Βίβλο ως μεμονωμένα άτομα, ερμηνεύοντάς την αποκλειστικά και μόνον υπό το φως μιας ατομικής κατανόησης ή στα πλαίσια των τρεχουσών θεωριών περί πηγών, μορφής ή αναθεωρητικής κριτικής. Διαβάζουμε την Αγία Γραφή ως μέλη της Εκκλησίας, όντας σε κοινωνία με όλα τα άλλα μέλη της δια μέσου των αιώνων. Το απώτατο κριτήριο της βιβλικής μας ερμηνείας είναι το πνεύμα της Εκκλησίας. αυτό σημαίνει να έχουμε πάντα κατά νου το πώς το νόημα της Γραφής ερμηνεύεται και εφαρμόζεται στο πλαίσιο της Ιεράς Παράδοσης: δηλαδή, το πώς η Βίβλος κατανοείται από τους Πατέρες και τους αγίους, και το πώς χρησιμοποιείται στη λατρεία.
Καθώς διαβάζουμε την Αγία Γραφή, διαρκώς συλλέγουμε πληροφορίες, παλεύουμε με τις σημασίες δυσνόητων προτάσεων, συγκρίνοντας και αναλύοντας. Αλλά αυτό είναι κάτι δευτερεύον. Ο πραγματικός σκοπός της μελέτης της Βίβλου είναι κάτι πολύ σημαντικότερο από αυτό – είναι να θρέφει την αγάπη μας για τον Χριστό, να θερμαίνει προσευχητικά τις καρδιές μας, και να μας καθοδηγεί στην προσωπική μας ζωή. Η μελέτη των λέξεων θα πρέπει να δώσει τη θέση της σε έναν άμεσο διάλογο με τον ίδιο τον ζώντα Λόγο. «Όποτε διαβάζεις το Ευαγγέλιο», λέει ο άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ, «σου μιλά ο ίδιος ο Χριστός. Και, ενώ εσύ διαβάζεις, ταυτόχρονα προσεύχεσαι και συνομιλείς μαζί του».
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ορθόδοξη Εκκλησία μας προτρέπει να διαβάζουμε τη Βίβλο αργά και προσεκτικά, εις τρόπον ώστε αυτή μας η μελέτη να εκβάλλει άμεσα σε προσευχή, όπως συμβαίνει στη lectio divina των Βενεδικτίνων και των Σιστερσιανών μοναχών της Δύσης. Συνήθως βέβαια, δεν παρέχονται στους ορθοδόξους λεπτομερείς κανόνες ή μέθοδοι εν σχέσει προς την προσεκτική ανάγνωση για την οποία μιλούμε. Η Ορθόδοξη πνευματική παράδοση κάνει ελάχιστη χρήση μεθόδων διαλογισμού, όπως εκείνων που αναπτύχθηκαν στη Δύση με την Αντιμεταρρύθμιση, από τον Ιγνάτιο Λογιόλα ή τον Φραγκίσκο των Αγρών. Ένας λόγος για τον οποίο οι ορθόδοξοι δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη χρήσης αυτών των μεθόδων είναι ότι οι ακολουθίες της Εκκλησίας, ιδίως κατά τις Μεγάλες Εορτές και κατά την διάρκεια της Μ. Σαρακοστής, είναι πολύ μακρές και ενσωματώνουν συχνές επαναλήψεις κρίσιμων κειμένων και εικόνων. Όλα αυτά είναι αρκετά για να τροφοδοτήσουν την πνευματική φαντασία του πιστού ώστε να μην έχει ανάγκη, επιπροσθέτως, να ξανασκεφτεί και να εμβαθύνει στο μήνυμα των εκκλησιαστικών ακολουθιών μέσα από κάποιον επισήμως «ορισμένο» καθημερινό διαλογισμό.
Εάν προσεγγίσει κανείς τη Βίβλο με προσευχητική διάθεση, η τελευταία πάντα θα είναι επίκαιρη – όχι απλώς κείμενα που γράφτηκαν στο μακρινό παρελθόν αλλά ένα μήνυμα που απευθύνεται σε μένα, εδώ και τώρα. «Ο ταπεινόφρων και ο πνευματικά εργαζόμενος», γράφει ο άγιος Μάρκος ο Μοναχός, «όταν διαβάζει τις θείες Γραφές καταλαβαίνει πως όλα τα γραφόμενα αφορούν τον ίδιο και κανέναν άλλο». Η Βίβλος είναι βιβλίο θεόπνευστο, που απευθύνεται στον κάθε πιστό προσωπικά, και για το λόγο αυτό, κατέχει τη δύναμη που έχει ένα μυστήριο της Εκκλησίας , χαριτώνει τον αναγνώστη και τον χειραγωγεί σε μία αποφασιστικής σημασίας συνάντηση. Η κριτική έρευνα επ’ ουδενί απορρίπτεται, ωστόσο το αληθινό νόημα της Βίβλου φανερώνεται μόνο σε όσους τη μελετούν τόσο με τον πνευματικό τους νου όσο και με τη λογική.
Η Εκκλησία, τα Μυστήρια, η Γραφή – αυτές είναι οι προϋποθέσεις για το ταξίδι μας(στην πνευματική οδό).
Από το βιβλίο του καλλίστου Wear, Ο Ορθόδοξος Δρόμος
«Αδελφοί μου αγαπητοί και επιπόθητοι», παιδιά του αγίου Χαραλάμπους, «χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε• πάλιν ερώ χαίρετε»(Φιλιπ. 4,4).
Ο καιρός κυλάει και ο χρόνος προέρχεται με ένα ρυθμό αδιόρατο καθώς μας βρίσκει απορροφημένους στην καθημερινότητα, που υποκαθιστά την αίσθηση του παρόντος ως την μοναδική ευκαιρία της αληθινότητας της ζωής μας, και μας ξεγελάει με τρόπο που δεν έχει τη δυνατότητα αναίρεσης. Όπως λέμε: «μετά την απομάκρυνση από το ταμείο, ουδέν λάθος αναγνωρίζεται». Ευτυχώς βέβαια για εμάς γιατί υπάρχει η μετάνοια και το έλεος του Θεού μας.
Χάνουμε έτσι το παρόν γιατί είτε βυθιζόμαστε στην μελαγχολική ανασκαφή του παρελθόντος είτε στην φαντασιοπληξία του μέλλοντος με μία ποικιλία, η οποία μας αποπροσανατολίζει από την ευθύνη του: «ενός (του οποίου) έστι χρεία»(Λουκ. 10,42) ή του: «εξαγοραζόμενοι τον καιρόν ότι αι ημέραι πονηραί εισίν» (Εφες. 5,16).
Μετά τις τελευταίες εμπειρίες και τα βιώματα των προσφάτων δύσκολων ετών, που έχουν αφήσει νωπά τα σημάδια τους επάνω και μέσα μας, θεωρώ ότι είναι καιρός να αρχίσουμε έναν αναστοχασμό προς μία ανακατάταξη πολλών πραγμάτων προκειμένου να μας δημιουργήσουν ανανέωση, αναζωπύρωση και ελπίδα για να συνεχίσουμε: «δι’ υπομονής (τρέχομεν) τον προκείμενον ημίν αγώνα αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν» (Εβρ. 12,2). Να ξαναβρούμε τη χαρά μας, την κοινωνικότητά μας, τη ζεστασιά και την μυσταγωγία της λατρείας μας, την ομορφιά της ζωής μας με τη χάρι των μυστηρίων και εν τέλει την επανασυναναστροφή μας στο σώμα του Χριστού.
Στο πλαίσιο αυτό η διακονική διάθεση προς την «κοινότητά μας» και η αγαπητική σκέψη μου προς όλους σας, με οδηγεί να σας προσκαλέσω σε κάποιες τακτικές συναντήσεις/συνάξεις για να συμπνευματιστούμε μέσα από τα βιώματα και τις νουθεσίες των Πατέρων μας για την εμπέδωση της παραδόσεώς μας, ως τρόπου αγώνα κάθαρσης και αγιασμού. Θεωρώ ανάγκη επανακατήχησης και επανευαγγελισμού όλων μας για κατανόηση και μετοχή στο μυστήριο της σωτηρίας που χάρισε στον καθένα μας προσωπικά, η θυσία του Χριστού μας επάνω στο σταυρό και η Ανάστασή Του.
Σας προσκαλώ λοιπόν στον άγιο Χαράλαμπο στο Ναό μας το Σάββατο 15 Οκτωβρίου και ώρα 20.30 στην πρώτη μας Σύναξη και αναμένω με τιμή και χαρά να αντικρίσω τα πρόσωπά σας.
Με αγάπη Χριστού
π. Αθανάσιος
09 Οκτωβρίου 2022
Σφιγμένη Γροθιά ή Ολάνοιχτα Χέρια;
Στους τοίχους των κατακομβών της Ρώμης είναι ζωγραφισμένη η μορφή μίας προσευχόμενης γυναίκας, της Δεομένης. Το βλέμμα της είναι στραμμένο στον ουρανό, τα ανοιχτά της χέρια υψωμένα με τις παλάμες προς τα πάνω. Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες χριστιανικές εικόνες. Ποιον, τάχα, απεικονίζει – την Παναγία, την Εκκλησία, ή την προσευχομένη ψυχή; Ή μήπως και τα τρία μαζί; Όπως και αν ερμηνευθεί, αυτή η εικόνα εκφράζει μια θεμελιώδη χριστιανική στάση ζωής, αυτή της επίκλησης ή της προσμονής του Αγίου Πνεύματος.
Υπάρχουν τρεις βασικές διαθέσεις που μπορούμε να εκφράσουμε με τα χέρια μας, και καθεμιά έχει τη δική της συμβολική σημασία. Τα χέρια μας μπορεί να είναι κλειστά με τις γροθιές σφιγμένες, σαν μια κίνηση αφήγησης ή σαν μια προσπάθεια να μη χάσουμε τον έλεγχο – δηλαδή σαν μια έκφραση επιθετικότητας ή φόβου. Στο άλλο άκρο, τα χέρια μας μπορεί να κρέμονται άτονα, στάση που δεν υποδηλώνει ούτε αψήφηση ούτε δεκτικότητα. Ή αλλιώς, μια τρίτη δυνατότητα, τα χέρια μας μπορεί να είναι υψωμένα όπως αυτά της Δεομένης, με τις παλάμες όχι πια σφιγμένες αλλά ανοιχτές, με τα χέρια όχι πια κρεμασμένα άτονα, αλλά έτοιμα να δεχτούν τα δώρα του Πνεύματος. Ένα εξαιρετικά σημαντικό μάθημα στην πορεία της πνευματικής Οδού είναι το πως μπορούμε να ξεσφίξουμε τις γροθιές και να απλώσουμε τα χέρια μας. Κάθε ώρα και λεπτό, καλούμαστε να οικειοποιηθούμε την κίνηση της Δεομένης, υψώνοντας αοράτως στον ουρανό τα χέρια μας ολάνοιχτα, σαν να λέμε στο Πνεύμα, «Έλα».
Όλος ο σκοπός της χριστιανικής ζωής είναι να γίνουμε πνευματοφόροι, να ζούμε εν Πνεύματι Αγίω, να αναπνέουμε το Πνεύμα του Θεού.
Από το βιβλίο Μητρ. Διοκλείας Καλλίστου (Wear), Ο Ορθόδοξος δρόμος.
02 Οκτωβρίου 2022
Κυριακή B´Λουκά 02-10-2022
……Συνηθίζουμε να χωρίζουμε την πνευματική Οδό σε τρία στάδια. Για τον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη αυτά είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η ένωση, σχήμα το οποίο συχνά υιοθετήθηκε και στη Δύση. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, παίρνοντας τη ζωή του Μωυσή, κάνει λόγο για φως, νέφος και σκότος. Αλλά σε αυτό το κεφάλαιο εμείς θα ακολουθήσουμε το ελαφρώς διαφορετικό τρίπτυχο σχήμα που συνέλαβε ο Ωριγένης, παρουσίασε με μεγαλύτερη ακρίβεια ο Ευάγριος και ανέπτυξε πλήρως ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής. Εδώ το πρώτο στάδιο είναι η πρακτική φιλοσοφία ή η άσκηση των αρετών• το δεύτερο στάδιο είναι η φυσική θεωρία ή η θεωρία της φύσης• το τρίτο και τελικό στάδιο, το τέλος του ταξιδιού μας, είναι η θεολογία με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή, η θεωρία του ίδιου του Θεού.
Το πρώτο στάδιο, η άσκηση των αρετών, αρχίζει με τη μετάνοια. Ο βαπτισμένος χριστιανός ακούει τη συνείδησή του και ενεργεί κατά την ελεύθερη βούλησή του, αγωνιζόμενος με τη βοήθεια του Θεού, να δραπετεύσει από την υποδούλωσή του σε εμπαθείς ορμές. Μέσα από την τήρηση των εντολών, την αυξανόμενη επίγνωση περί του καλού και του κακού, και την καλλιέργεια της ηθικής ευθύνης, ο χριστιανός φτάνει προοδευτικά στην κατάσταση της καθαρότητας της καρδιάς – να τι συνιστά τον απώτερο σκοπό του πρώτου σταδίου.
Στο δεύτερο στάδιο, τη θεωρία της φύσης, ο χριστιανός οξύνει την αντίληψή του περί της οντολογικής αλήθειας των κτισμάτων, κι έτσι ανακαλύπτει ότι ο Κτίστης είναι παρών μέσα στο κάθε τι. Αυτό τον οδηγεί στο τρίτο στάδιο, την άμεση θεωρία του Θεού, ο οποίος δεν είναι μόνο μέσα στο κάθε τι αλλά πάνω και πέρα από το κάθε τι. Σε αυτό το τρίτο στάδιο, ο χριστιανός δεν έχει πιά εμπειρία του Θεού μόνο με τη μεσολάβηση της συνείδησης ή των κτισμάτων• συναντά τον Δημιουργό πρόσωπο με πρόσωπο, σε μία αδιαμεσολάβητη ένωση αγάπης. Η τέλεια θεωρία της θεϊκής δόξας προορίζεται για τον μέλλοντα Αιώνα, ωστόσο οι άγιοι, ήδη από αυτή τη ζωή, χαίρονται τη βεβαιότητα της υπόσχεσης που τους δόθηκε, αλλά και τους πρώτους καρπούς της επερχόμενης συγκομιδής.
Το πρώτο στάδιο συχνά ονομάζεται «πρακτικός βίος», ενώ το δεύτερο και τρίτο στάδιο καλούνται από κοινού «θεωρητικός βίος». Οι ορθόδοξοι συγγραφείς , όταν χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους, συνήθως αναφέρονται σε εσωτερικές πνευματικές καταστάσεις, όχι σε εξωτερικές συνθήκες. Ο «πρακτικός βίος» δεν αφορά μόνο στη ζωή κάποιου κοινωνικού λειτουργού ή ενός ιεραποστόλου• αφορά εξίσου και στη ζωή ενός ερημίτη ή ενός εγκλείστου, στον βαθμό που αυτός αγωνίζεται να ξεπεράσει τα πάθη και να προοδεύσει στις αρετές. Αντίστοιχα, ο «θεωρητικός βίος» δεν περιορίζεται στην έρημο ή στον περίβολο ενός μοναστηριού• ένα μεταλλωρύχος, μία δακτυλογράφος ή μία νοικοκυρά μπορούν επίσης να καλλιεργούν την εσωτερική σιωπή και την καρδιακή προσευχή, μπορούν συνεπώς να είναι «θεωρητικοί» με την αληθινή έννοια του όρου. Στο Γεροντικό διαβάζουμε την ακόλουθη ιστορία για τον Μέγα Αντώνιο, τον μέγιστο των μοναχών: «Να τι αποκαλύφθηκε στον αββά Αντώνιο, στην έρημο: ‘’Στην πόλη, ζει κάποιος που είναι όμοιος με εσένα, γιατρός στο επάγγελμα. Ό, τι μπορεί να διαθέσει, πηγαίνει σε όσους έχουν ανάγκη, και όλη την ημέρα ψέλνει τον Τρισάγιο ΄Υμνο μαζί με τους αγγέλους’’».
Η εικόνα των τριών σταδίων του ταξιδιού, αν και χρήσιμη, δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται κατ’ άκρα κυριολεξία. Η προσευχή είναι μία ζωντανή σχέση ανάμεσα σε πρόσωπα, και στις προσωπικές σχέσεις δεν υφίστανται όμορφα οριοθετημένες ταξινομήσεις. Θα πρέπει ιδίως να τονιστεί ότι δεν υφίσταται κάποια σχέση διαδοχής μεταξύ των σταδίων – το ένα το στάδιο να πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν ξεκινήσει το επόμενο. Κάποτε ο Θεός δωρίζει άμεσες ελλάμψεις της θείας δόξας ως ένα απροσδόκητο δώρο, πριν καν ο παραλήπτης του να έχει αρχίσει να μετανοεί, πριν να έχει δοθεί στον αγώνα του «πρακτικού βίου». Αντιστρόφως, όσο βαθιά και αν έχει μυηθεί ένας άνθρωπος από τον Θεό στα μυστήρια της θεωρίας, θα πρέπει να συνεχίσει να μάχεται κατά των πειρασμών μέχρι τέλους της ζωής του – η μαθητεία στη μετάνοια συνεχίζεται έως την ύστατη στιγμή της επίγειας ζωής μας.« Ο άνθρωπος θα πρέπει να αναμένει πειρασμούς μέχρι την τελευταία του αναπνοή, τονίζει ο άγιος Αντώνιος. Αλλού στο Γεροντικό, υπάρχει μία περιγραφή του θανάτου του αββά Σισώη, ενός από τους αγιώτερους και πλέον αγαπητούς αββάδες. Οι αδελφοί που στεκόταν γύρω από το κρεββάτι του είδαν τα χείλη του να κινούνται. «Σε ποιόν μιλάς πάτερ;», ρώτησαν. «Οι άγγελοι», απάντησε αυτός, «έχουν έρθει να με πάρουν», κι εγώ τους ζητώ περισσότερο χρόνο, περισσότερο καιρό για να μετανοήσω». Οι μαθητές του είπαν:, «Δεν έχεις ανάγκη μετάνοιας». Αλλά ο γέροντας είπε: «Στ’ αλήθεια, δεν είμαι σίγουρος αν καλά-καλά έχω βάλει αρχή στη μετάνοια». Έτσι τελείωσε η ζωή του. Στα μάτια των πνευματικών του παιδιών είχε ήδη φτάσει στην τελειότητα• αλλά στα δικά του μάτια, ήταν μόνο στις απαρχές.
Κανείς λοιπόν δεν μπορεί ποτέ σ’ αυτή τη ζωή να ισχυριστεί ότι έχει υπερβεί το πρώτο στάδιο. Δεν χαρακτηρίζει τα τρία στάδια τόσο η χρονική διαδοχή όσο η ταυτόχρονη συνύπαρξη. Καλούμαστε να δούμε την πνευματική ζωή ως τρία επίπεδα διαδοχικά βαθύτερα, συνυπάρχοντα και αλληλοεξαρτώμενα.
Από το βιβλίο του Μητροπολίτου Καλλίστου Ware(+), Ο Ορθόδοξος Δρόμος.
25 Σεπτεμβρίου 2022
Κυριακή Α´Λουκά 25-9-2022
Η ζωή της Εκκλησίας μας διδάσκει ότι «είναι ανεξερεύνητες οι κρίσεις του Θεού και ανεξιχνίαστοι οι τρόποι» (Ρωμ. 11,33), με τους οποίους ο Θεός προσελκύει προς τη σωτηρία το ανθρώπινο γένος. Το παράδειγμα όμως της κλήσεως των Αποστόλων, μπορεί να μας δώσει μια καινούργια οπτική γωνία του θέματος. Ούτε ο Ανδρέας, ούτε ο Πέτρος, ούτε οι άλλοι απόστολοι δεν έβαζαν στο νου τους τον τρόπο με τον οποίο θα αξιώνονταν να δεχτούν τη σωτηρία. Και να που ο Χριστός απροσδόκητα τους διάλεξε και τους καθοδήγησε με τη Χάρη του.
Ο Κύριος προσέλκυσε επίσης τον Παύλο, ο οποίος αντιστεκόταν και ήταν σοβαρή απειλή για τους χριστιανούς. Σε κάποιον άλλο νέο ο Χριστός σύστησε να συνδεθεί τόσο στενά μαζί Του, ώστε να εγκαταλείψει ακόμα και τη φυσική επιθυμία που έχει κάθε παιδί να θάψει τον πατέρα του (Ματθ. 8,21-22). Ο Κορνήλιος προσευχόταν αδιάκοπα και του χαρίστηκε ως αμοιβή η θύρα της σωτηρίας. Μια ημέρα καθώς προσευχόταν, τον επισκέφτηκε ένας άγγελος και του έφερε το μήνυμα. Του είπε να προσκαλέσει τον απόστολο Πέτρο στο σπίτι του, για να έρθει και να διδάξει σε αυτόν και στους δικούς του το δρόμο της σωτηρίας (Πράξ. 10)
Έτσι η «πολυποίκιλη σοφία του Θεού» φροντίζει για τη σωτηρία των ανθρώπων με τρυφερότητα, η οποία μπορεί να ποικίλει στους τρόπους, σε σημείο που να είναι πραγματικά ανεξερεύνητη. Ανάλογα με τη δυνατότητα που διαθέτει κανείς για να αντιμάχεται τον εχθρό, ο Θεός του παραχωρεί αντίστοιχα και την απαιτούμενη Χάρη. Ακόμα και τους τρόπους θεραπείας που χρησιμοποιεί ο Θεός, ποτέ δεν θέλει να τους ρυθμίζει σύμφωνα με τη δική του θεϊκή δύναμη- η οποία είναι ανεξάντλητη και αναλλοίωτη- αλλά σύμφωνα με την πίστη που βρίσκει στον καθένα από εμάς και την οποία βέβαια Εκείνος μας την έχει χαρίσει.
Ο Χριστός απλόχερα παρέχει σε όλους τις ευεργεσίες. Σε άλλους χαρίζει τη θεραπεία τους μετά από δική τους παράκληση. Σε άλλους προσφέρει ό, τι τους λείπει, ως αυθόρμητη δική Του δωρεά. Ορισμένους τους τους παροτρύνει να ελπίζουν. Άλλους τους βοηθάει, χωρίς αυτοί καν να το περιμένουν. Σε ορισμένους ανθρώπους ερευνά την επιθυμία τους πριν ικανοποιήσει το αίτημά τους. Σε εκείνον που δεν γνωρίζει τον τρόπο να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί, Εκείνος του τον υποδεικνύει με καλοσύνη και του λέει: «Εάν πιστέψεις, θα δεις τη δόξα του Θεού».
Από τα παραδείγματα που συναντάμε στα Ευαγγέλια, μπορούμε σαφώς να εννοήσουμε ότι είναι αναρίθμητοι οι τρόποι και απροσμέτρητες οι οδοί, από όπου ο Θεός παρέχει τη σωτηρία στο γένος των ανθρώπων. Αυτούς που έχουν καλή θέληση και τους κατατρώγει ο πόθος της βασιλείας των ουρανών, ο Θεός τους παρακινεί σε ακόμη μεγαλύτερο ζήλο. Άλλοι, αν και πορεύονται σύμφωνα με το θέλημά του, τους ωθεί να βιάσουν περισσότερο τον εαυτό τους στον αγώνα κατά των παθών. Άλλοτε μας βοηθάει να εκπληρώσουμε τους αγαθούς πόθους μας και άλλοτε μας εμπνέει τα πρώτα σκιρτήματα της καλής προαίρεσης. Μας χαρίζει την απαρχή των καλών έργων στην άσκηση του αγαθού και μας ενισχύει. Γι᾽ αυτό και εμείς στις προσευχές μας τον επικαλούμαστε, όχι μόνον ως προστάτη και σωτήρα, αλλά τον ζητάμε ως βοηθό και στήριγμα. Εφόσον έρχεται βοηθός στις προσπάθειές μας, ασφαλώς μας υποδέχεται και μας προστατεύει μόλις καταφύγουμε σ᾽ Αυτόν ζητώντας του βοήθεια. Και εμείς τότε δίκαια τον αποκαλούμε στήριγμα και καταφύγιο.
Από το βιβλίο του Αββά Κασσιανού, Συνομιλίες με τους Πατέρες της Ερήμου
18 Σεπτεμβρίου 2022
ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Θα ενθυμείσθε, ότι όταν ο Κύριος επορεύετο προς το σταυρικό πάθος, είπε τους λόγους: «νυν εδοξάσθη ο Υιός του ανθρώπου». Κατά το ανθρώπινο ο σταυρικός θάνατος ήταν ονειδισμός, ήταν η εσχάτη ταπείνωσις και εσχάτη καταφρόνησις του ανθρώπου. Αλλά κατά την θεία προοπτική ήταν η μεγαλυτέρα δόξα του ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού, η οποία δόξα προετοίμασε την άλλη δόξα της λαμπροφόρου Αναστάσεώς του. Επειδή λοιπόν πάσχει στο σταυρό ο Κύριος, αλλά και δοξάζεται πάσχων, γι’ αυτό και η Εκκλησία ακόμα και την Μεγάλη Παρασκευή, ακόμα και την σημερινή μέρα (της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού) μπορεί να εορτάζει τον Σταυρό του Κυρίου αναστάσιμα, χαρμόσυνα, με τη χαρμολύπη αυτή και το σταυροαναστάσιμο ήθος και φρόνημα που χαρακτηρίζει την ορθόδοξη πίστι και ευσέβειά μας, η οποία πηγάζει μέσα από το ευαγγέλιο του Χριστού μας.
Αλλά και ο δεύτερος λόγος, για τον οποίο έχουμε χαρά σήμερα, είναι ότι δια της μετοχής μας στον εορτασμό αυτό αξιούμεθα και εμείς, παρά την αμαρτωλότητα και αδυμαμία και νέκρωση των πνευματικών μας αισθητηρίων, να μεθέξωμε κάπως σ’ αυτό το μυστήριο του σταυρικού θανάτου και της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου μας. Διότι αυτή είναι η Χάρις του Θεού και της αγίας μας Εκκλησίας, ότι μέσα στην Εκκλησία μας την ορθόδοξη και αποστολική οι εορτές δεν είναι κάτι έξω από εμάς, δεν είναι μία ανάμνησις ιστορική ή ψυχολογική, αλλά είναι προ πάντων μέθεξις και μετοχή στα τελούμενα και εορταζόμενα γεγονότα και πρόσωπα.
Νομίζω ότι αισθανόμεθα πάντοτε , αλλά αισθανθήκαμε απόψε (στην αγρυπνία) ιδιαιτέρως, ότι ο Σταυρός του Χριστού είναι η βάσις της χριστιανικής μας υπάρξεως. Δεν είναι δυνατόν να είναι κανείς χριστιανός, εάν δεν ζει στην ύπαρξή του, εν εαυτώ, τον Σταυρό του Κυρίου, ο οποίος πάντοτε, βιούται στην Ορθοδοξία με την προοπτική της Αναστάσεως. ……..
Όπως μέσα στην αμαρτωλή ζωή που ζούμε, είμαστε ζυμωμένοι με τον εγωισμό, με τα πάθη, την φιλαυτία, που είναι το αντίθετο του σταυρού του Χριστού, έτσι σιγά σιγά αποβάλλοντες τον παλαιό αυτόν άνθρωπο, το ίδιον θέλημα, τον εγωισμό, τα πάθη που μας κυριεύουν, την ακηδία , την ψυχρότητα, την αδυναμία να έχουμε συνεχή ταπείνωση και συνεχή ένωση με τον Θεό, την δυσκολία μας να κρατάμε συνεχώς την Χάρι του Θεού στην καρδιά μας και να διατηρούμε την προσευχή και την μνήμη του Θεού και την μνήμη του θανάτου, να ενδυθούμε το του Θεού θέλημα, την αγάπη, την ταπείνωση, την προσφορά, την εκκοπή του θελήματος, την θυσία, την υπομονή, τον Χριστό και τον Σταυρό του Χριστού. Και έτσι να γίνουμε όλοι σχήμα σταυρικό, σχήμα του αχράντου πάθους του Κυρίου μας, σπόρος ο οποίος πέφτει στην γη και σαπίζει, για να αναστηθεί «εν καινότητι ζωής».
Από το βιβλίο του Αρχιμ. Γεωργίου Καψάνη +, Ομιλίες σε ακίνητες Δεσποτικές και Θεομητορικές Εορτές.
11 Σεπτεμβρίου 2022
'Υψωσις του Τιμίου Σταυρού 2022
Είναι αλήθεια ότι ο Σταυρός του Κυρίου σημαδεύει τα πάντα στην Εκκλησία του Χριστού και στην ζωή των Χριστιανών. Δεν υπάρχει κάτι που να γίνεται στην αγία μας Εκκλησία είτε στην ζωή την ευσεβή, το οποίο να μην σφραγίζεται με τον Τίμιο Σταυρό του Χριστού. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας τελεσιουργείται με την σφραγίδα του Τιμίου Σταυρού. Σταυρικές είναι όλες οι ευλογίες των ιερέων της Εκκλησίας. Το πρώτο μυστήριο της σωτηρίας, το Άγιον Βάπτισμα, διά του Τιμίου Σταυρού και αυτό φέρεται εις πέρας. Και στην ζωή μας την καθημερινή, από την ώρα που θα ξυπνήσουμε ως την ώρα που θα κατακλισθούμε, και από την ώρα που θα γεννηθούμε ως την ώρα που θα παραδώσουμε την ψυχή μας στον Θεό και άλλοι θα παραδώσουν το φθαρτό σώμα μας στο μνήμα πάλι ο Σταυρός τα σφραγίζει όλα.
Τούτο βέβαια δεν είναι τυχαίο, ούτε γίνεται απλώς για να έχουμε κάποια θεία δύναμη ή κάποια θεία προστασία, ή κάποια θεία ευλογία. Βεβαίως γίνεται και γι’ αυτό, αλλά εάν δούμε βαθύτερα τα πράγματα, θα δούμε ότι ο Σταυρός είναι αναφαίρετος σύντροφος της ζωής του Χριστιανού και της ζωής της Εκκλησίας. Διότι ο Σταυρός είναι η ουσία της Ορθοδόξου πίστεως και της χριστιανικής ζωής. Είτε λέμε ζωή εν Χριστώ είτε λέμε ζωή εν τω Σταυρώ του Χριστού, το ίδιο λέμε. Δεν νοείται το έργο του Χριστού χωρίς το Σταυρό Του. Δεν νοείται η ζωή του Χριστιανού χωρίς τη συμμετοχή του στο Σταυρό του Χριστού. Γι’ αυτό ό,τι κάνει ο Χριστιανός και το κάνει με το πνεύμα του Σταυρού του Χριστού, είναι χριστιανικό. Ό,τι κάνει και δεν το κάνει με το πνεύμα του Σταυρού του Χριστού, είναι σαρκικό, είναι εγωιστικό, είναι της φιλαυτίας, είναι αντίθεο, είναι έξω από τη Χάρη του Θεού. Άρα δύο τρόποι ζωής υπάρχουν, ο τρόπος ο μη σταυρικός και ο τρόπος ο σταυρικός. Και ο μη σταυρικός είναι ο τρόπος του εγωισμού, είναι ο τρόπος ο κοσμικός, είναι ο τρόπος του ανθρωποκεντρισμού, είναι ο τρόπος κατά τον οποίο ο άνθρωπος ζει με τον εαυτό του και όχι με τον Θεό και τον αδερφό του. Ενώ ο τρόπος του Σταυρού του Χριστού είναι ο τρόπος κατά τον οποίο ο άνθρωπος προσπαθεί να νικά το σαρκικό φρόνημα, να νικά τον παλαιό άνθρωπο, να νικά τον εγωισμό του και να ζει προσφερόμενος στον Θεό και προσφερόμενος στον αδερφό του.
Εάν ο Σταυρός του Χριστού έχει τόσο μεγάλη δύναμη και ο σταυρικός θάνατος του Χριστού έχει τόση δύναμη, την έχει διότι επάνω στο Σταυρό Του ο Χριστός επανέφερε τον άνθρωπο στην πραγματική του τροχιά και φύση. Διόρθωσε διά της τελείας υπακοής Του, της μέχρι Σταυρού και θανάτου, την ανυπακοή του Αδάμ, την επανάσταση του Αδάμ, με την οποία ο άνθρωπος χωρίστηκε από τον Θεό. Όλη η τραγωδία του ανθρώπου ήταν η αμαρτία, ο εγωισμός του Αδάμ, που τον χώρισε από τον Θεό. Όλη η διόρθωση αυτής της μεγάλης τραγωδίας του Αδάμ έγινε με την άφατο κένωση του Υιού του Θεού, το αποκορύφωμα της οποίας ήταν ο Σταυρός Του. Και επειδή επάνω στο Σταυρό του Χριστού διορθώθηκε όλο το λάθος του Αδάμ και της Εύας και των ανθρώπων των προ Χριστού, γι’ αυτό και ο Σταυρός του Χριστού είναι νίκη μεγάλη του Χριστού κατά του διαβόλου και της αμαρτίας και του θανάτου. Γι’ αυτό και ο διάβολος φοβάται τόσο πολύ τον Σταυρό του Χριστού, διότι επάνω στον Σταυρό Του ο Χριστός του ανέτρεψε όλο του το έργο, όλα τα μηχανήματα που είχε κάνει, όλες τις πονηρίες που είχε κάνει, με τις οποίες κρατούσε αιχμάλωτο το γένος των ανθρώπων. Αλλά ο Κύριος εκεί επάνω στον Σταυρό τον νίκησε και τον κατατρόπωσε με την άκρα ταπείνωσή Του και με την τελεία υπακοή Του στο άγιο θέλημα του Θεού Πατρός Του.
Έτσι λοιπόν και εμείς οι χριστιανοί δεν έχουμε άλλον τρόπο να ζήσουμε παρά μόνο τον του Σταυρού του Χριστού τρόπο. Συμμεριζόμενοι δηλαδή κάθε λεπτό την ταπείνωση του Χριστού, την θυσία του Χριστού, την νίκη κατά των παθών μας και του εγωισμού μας και του ιδίου μας νοσηρού και αμαρτωλού θελήματος. Κάθε φορά που κάνουμε μία αμαρτία, ένα εγωισμό, μία υπερηφάνεια, μία ανυπακοή, ένα ίδιον θέλημα, δεχόμαστε έναν κακό λογισμό, κάθε φορά που βλέπουμε τον άλλον άνθρωπο εγωιστικά, σαρκικά, θέλουμε να τον εκμεταλλευτούμε, σε κάθε τέτοια στιγμή προδίδουμε τον Σταυρό του Χριστού και ζούμε κατά τον τρόπο του παλαιού Αδάμ, που είναι μη σταυρικός και είναι εγωκεντρικός.
Αλλά δόξα τω Θεώ που υπάρχει η μετάνοια, κάθε φορά που ο διάβολος μας παρασύρει…..Δόξα τω Θεώ που υπάρχει η μεγάλη αγάπη του Θεού, αυτή που φανερώθηκε επάνω στο Σταυρό, και εμείς μπορούμε με την μετάνοιά μας να ζητήσουμε την συγχώρεση του Κυρίου και αμέσως να ξαναβρούμε τον σωστό τρόπο, να ξαναζήσουμε σταυρικά την ζωή μας.
01/09/2022
Αρχή της Ινδίκτου 2022
Αγαπητοί μου αδελφοί, «χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε».
«Η χριστιανική θεολογία περί χρόνου συνίσταται σε μία ανυπέβλητη αντινομία μεταξύ της Σωτηρίας, η οποία έχει ήδη επιτευχθεί από τον Κύριο και που είναι ήδη παρούσα «εν μυστηρίω», και της προσμονής της μέλλουσας φανερώσεώς της, όταν ολοκληρωθεί ο «αριθμός» της ανθρωπότητος και έρθει το «πλήρωμα του χρόνου». Ο λειτουργικός χρόνος εμφανίζεται ως εφαρμογή της αντινομίας αυτής μεταξύ του «ιδού νυν» και του «ούπω». Είναι η χρονική έκφραση της θεανδρικής ενεργείας, η οποία πραγματοποιείται σε όλες τις πράξεις της Εκκλησίας».
«Ο άνθρωπος που ζει εν χρόνω και υφίσταται τις τροπές του χρόνου δέχεται εντολές και καλείται σε εφαρμογές που ανήκουν στο επίπεδο της ατέρμονης και ασάλευτης αιωνιότητας. Αυτό το έζησε πρώτος ο Χριστός ως άνθρωπος και το πραγματοποίησε με την τέλεια υπακοή στον Πατέρα. Το «πλην ουχ ως εγώ θέλω αλλ’ ως συ», που εκφράζει την πλήρη αυταπάρνηση και υπακοή του, κορυφώθηκε στον Σταυρό. Έτσι και ο χριστιανός καλείται να καλλιεργήσει στην ζωή του την υπακοή και την υπομονή, που νικούν τους περιορισμούς του χρόνου με τη δύναμη του σταυρού».
Κάποιοι πνευματικοί αδελφοί μας εξέφρασαν με τα λόγια αυτά, τη σκέψη τους για τον χρόνο και τη σημασία του στη ζωή του χριστιανού. Θεωρώ μεγάλη ευεργεσία το γεγονός ότι ο Θεός μας χαρίζει άλλη μία ευκαιρία για αγώνα πνευματικό προς καρποφορία, αξιοποιώντας τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος που λάβαμε κατά το μυστήριο του Χρίσματος καθώς βγαίναμε από την κολυμβήθρα αναγεννημένοι με την εν Χριστώ υιοθεσία. Ο απόστολος Παύλος επισημαίνει τους καρπούς αυτούς γράφοντας στους Γαλάτες: «Ο δε καρπός του Πνεύματος εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια».
Εύχομαι η νέα εκκλησιαστική χρονιά να μας βρει όλους στις επάλξεις του αγώνα, με ενθουσιασμό, με πίστη, με αποφασιστικότητα και ελπίδα για μία πορεία προς την «καινήν κτίσιν» που μας χαρίζει η αγάπη του Θεού.
Καλή δύναμη σε όλους με τις μεσιτείες των Αγίων μας
Ο Οικονόμος του Μετοχίου
π. Αθανάσιος
