Μήνυμα εβδομάδας

30-03-2025

Δ΄ Κυριακή Νηστειών 2025 

Η προηγιασμένη Θεία Λειτουργία 

Η Εκκλησία για την Τετάρτη και την Παρασκευή στη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ορίζει τέλεια αποχή από το φαγητό ως το ηλιοβασίλεμα. Αυτές οι μέρες διαλέχτηκαν σαν οι πιο κατάλληλες για τη θεία Κοινωνία που είναι ένα από τα ουσιαστικότερα μέσα, ένα «όπλο» στον πνευματικό σωματικό αγώνα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Οι μέρες με τον έντονο πνευματικό και σωματικό αγώνα φωτίζονται από την προσδοκία της επερχόμενης Κοινωνίας με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, και αυτή η αναμονή μας στηρίζει στον αγώνα πνευματικά και σωματικά. Κάνει τον αγώνα μας να αποβλέπει στη χαρά της εσπερινής Θείας Κοινωνίας. «Ήρα τους οφθαλμούς μου εις τα όρη όθεν ήξει η βοήθειά μου». Και τότε, μέσα στο φως της επερχόμενης συνάντησης με το Χριστό, η μέρα που πρέπει να την περάσω με τη συνηθισμένη απασχόληση γίνεται πολύ σπουδαία και σημαντική. Τα πιο ασήμαντα και αδιάφορα μικροπράγματα, που γεμίζουν την καθημερινή μου ύπαρξη και που τόσο πολύ έχω συνηθίσει ώστε δεν τα προσέχω καθόλου, τώρα αποκτούν ένα καινούργιο ενδιαφέρον. Κάθε λόγος που λέω, κάθε πράξη που κάνω, κάθε σκέψη που περνάει από το μυαλό μου γίνεται σπουδαία, μοναδική, ανεπανάληπτη είτε είναι σύμφωνη με την προσδοκία για το Χριστό είτε είναι αντίθετη. Ο ίδιος ο χρόνος, που συνήθως «σπαταλούμε» τόσο εύκολα, αποκαλύπτεται με το αληθινό του όνομα σαν χρόνος σωτηρίας ή καταδίκης. Η όλη ζωή γίνεται αυτό που την έκανε ο Χριστός με τον ερχομό Του σ’ αυτόν τον κόσμο- άνοδος σ’ Αυτόν ή φυγή μακριά Του στο σκοτάδι και την καταστροφή. 

Πουθενά αλλού, πραγματικά, δεν υπάρχει το αληθινό νόημα της νηστείας και πουθενά η Σαρακοστή δεν αποκαλύπτεται καλύτερα ή πληρέστερα παρά μόνο κατά τις ημέρες εκείνες που τελείται η εσπερινή Θεία Κοινωνία (Λειτουργία των προηγιασμένων). Και αποκαλύπτεται όχι μόνο το νόημα της Σαρακοστής αλλά και της Εκκλησίας και της χριστιανικής ζωής στην ολότητά τους. «Εν Χριστώ» όλη η ζωή, ολόκληρος ο χρόνος η ιστορία, ο ίδιος ο κόσμος έχει γίνει προσδοκία, προετοιμασία, ελπίδα, ανάληψη. Ο Χριστός έχει έλθει, η Βασιλεία του Θεού «ήγγικεν»! 

Στον «κόσμο τούτο» μπορούμε μόνο να προγευόμαστε τη δόξα και τη χαρά της Βασιλείας του Θεού, αλλά σαν Εκκλησία αφήνουμε αυτόν τον κόσμο «εν πνεύματι» και συναντιόμαστε στο τραπέζι του Κυρίου όπου, στα βάθη της καρδιάς μας, ατενίζουμε το άκτιστο φως και τη λαμπρότητα. Αυτή η πρόγευση μας δίνεται για να μπορούμε να επιθυμούμε και να αγαπάμε τη Βασιλεία του Θεού και να νοσταλγούμε μια τελειότερη κοινωνία με το Θεό στην επερχόμενη «ανέσπερη μέρα». Και κάθε φορά, έχοντας γευθεί «την ειρήνη και τη χαρά της Βασιλείας του Θεού», γυρίζουμε στον κόσμο αυτό και βρισκόμαστε και πάλι στο μακρύ στενό και δύσκολο δρόμο, πάλι στη νηστεία, στην προπαρασκευή και στην αναμονή. Περιμένουμε «το εσπέρας» αυτού του κόσμου που θα μας κάνει μετόχους της μακάριας ακτινοβολίας της αγίας δόξας του Θεού, της «αρχής» που δεν έχει τέλος.

(σύνδεσμος μηνύματος)

22-03-2025

Σταυροπροσκύνηση 2025

Ας ίδωμεν τώρα πως απαντά ο Θεός εις τας καθημερινάς μας σταυρώσεις. 

Εν πρώτοις ο Κύριος μας παρέχει δύναμιν εις την καταφυγήν μας προς αυτόν. Εις τας θλίψεις μας και τας σταυρώσεις μας βοηθεί και γενόμεθα λέοντες ισχυροί, ικανοί να αίρωμεν συν τω Χριστώ σταυρόν σωτηρίας. Και όχι μόνον αυτό, αλλά η θεία χάρις μας εξάγει «εις αναψυχήν» και χαρίζει μακαρίαν παράκλησιν εις τας καρδίας μας. 

Κατανύσσει επίσης ο Κύριος τας ψυχάς μας και την λύπην την μετατρέπει εις χαρμολύπην, η οποία ως οίνος γλυκύς ευφραίνει την ζωήν μας. η χαρμολύπη, η οποία δι’ ένα άγιον είναι κάτι το εκλεκτόν, κάτι το θεοδώρητον, εις ημάς παρέχεται πολύ προσωπικά, εν τω μέτρω της ιδικής μας ανάγκης, και καθ’ όν τρόπον δυνάμεθα ημείς να την ζήσωμεν εις την Εκκλησίαν. Ούτω ζώμεν προγευόμενοι εκείνο το οποίον υπεσχέθη ο Κύριος∙ «Χαίρετε και αγαλλιάσθε, ότι ο μισθός υμών πολύς εν τοις ουρανοίς». Όντως, δεν υπάρχει άνθρωπος θλιβόμενος και στρέφων το βλέμμα εις τον σταυρόν του Κυρίου και μη αποκτών αυτήν την αγαλλίασην. Εν τη θλίψει πλατύνει την καρδίαν μας, ώστε να ετοιμάζεται διά θείας επισκέψεις. Υπάρχουν βαθύταται επισκέψεις και μυστικώταται, υπάρχουν και εκείναι τας οποίας κάμνει και εις τον πλέον πτωχόν και αμαρτωλόν και εις τον ευρισκόμενον εις λάκκον λεόντων και κάμινον φλεγομένην υπό της αμαρτίας. 

Διέρχεσαι, λέγει η αγία Συγκλητική, πειρασμούς, δυσκολίας; Είσαι ωσάν να δοκιμάζεσαι με πυρετόν; Μην ανησυχείς. Αι θλίψεις είναι ο προθάλαμος του άλλου δωματίου. Ποιο είναι αυτό; «Το αναψυκτήριον». Όπως πηγαίνεις εις το αναψυκτήριον, δια να ξεχάσεις την κόπωσίν σου και να ημπορέσεις να συνεχίσεις, ούτω και ο Κύριος πρώτα ετοιμάζει το αναψυκτήριον, τον προθάλαμον της επουρανίου αναψυχής, και κατόπιν μας επιτρέπει να άρωμεν τον σταυρόν μας. 

Τίποτε δεν είναι τυχαίον εις τον κόσμον. Την ζωήν μας και όλα τα της ζωής μας τα διοικεί ο Δεσπότης Χριστός. Εις τον πόνον μας και τας πικρίας μας έρχεται εις συνάντησιν το Άγιον Πνεύμα και εξάγει χαράν θεοδώρητον. Δεν αντιλαμβανόμεθα πολλάκις την παρουσίαν του, διότι είμεθα απορροφημένοι εις την καθημερινότητα των μεριμνών μας. όμως αυτό, πνέον όπου θέλει, πνέει και εις την καρδίαν μας και την δροσίζει. Ως βάλσαμον χύνεται επάνω μας η θεία παράκλησις. Το έλεος του Θεού κατέρχεται από τον ουρανόν και πλημμυρίζει την ζωήν μας. όσον πιο πολλαί είναι αι οδύναι μας, τόσον περισσότεραι αι επισκέψεις του Θεού, λέγει ο λόγος του Θεού, τον οποίον διαβάζομεν συνεχώς εις την Εκκλησίαν.

(σύνδεσμος μηνύματος)

09-03-2025

Κυριακή της Ορθοδοξίας 2025 

ΚΑΙΡΟΣ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΟΣ 

Η νηστεία λοιπόν ας είναι το δυνατό και το καθημερινό μας γεγονός. Το οποίον θα το ζούμε όπως το θέλει η Εκκλησία: με την αίσθηση της γύμνιας μας∙ με την αίσθηση του ότι είμαστε οι υπόδουλοι, οι κατάδικοι, οι ετοιμοθάνατοι, που θα πρέπει διά μέσου αυτής να λυτρωθώμεν και να αναχθώμεν εις τον Θεόν. Όπως ακριβώς μας ανεβάζει εις Αυτόν και η προσευχή, το έτερον στοιχείο που συνυπάρχει με την νηστεία, και που είναι ευπρόσδεκτον θυμίαμα, που μπορούμε να ανεβάσουμε σ’ Αυτόν, για να αναχθούν οι ίδιες μας οι υπάρξεις. 

Ένα δίπτυχο λοιπόν που μας υποδεικνύει αρχικώς αυτή μας η Τράπεζα είναι η νηστεία, η συνδυασμένη με την προσευχή. Η νηστεία, που σημαίνει μία απαλλαγή από τον ίδιο τον εαυτό μας∙ ένα άφημα του εαυτού μας, και επομένως ένα ανέβασμά του επάνω εις τον Θεόν, το οποίο δεν είναι κάτι το διανοητικό, κάτι το λογικό, αλλά είναι κάτι το πραγματικό, κάτι το πολύ βαθιά αισθητό. 

Ένα τρίτο στοιχείο που μας τονίζει η αποψινή μας Τράπεζα, είναι η στροφή της σκέψεώς μας εις εκείνα που είπε ο Θεός∙ ή μάλλον περισσότερο, εις εκείνα, τα οποία έκανε ο Θεός. Ξέρουμε εκ της πείρας μας πόσο οι ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ποικίλλονται, διότι είναι γεμάτες από αναγνώσματα. Αναγνώσεις και από την Αγία Γραφή, ιδιαίτερα από την Παλαιά Διαθήκη, αλλά και από τα βιβλία τα πατερικά, τα οποία διαρκώς ζυμώνουν τη σκέψη μας και τη μνήμη μας με την ζωή του Θεού. Και μάλιστα με την επίγειο ζωή του Χριστού, την οποία τυπούν τα αναγνώσματα της Παλαιάς Διαθήκης, και ζωηρεύουν οι αναγνώσεις οι ποικίλες των Οσίων Πατέρων που διαβάζουμε. 

Πως αρχίζουν τα τροπάριά μας και πως αρχίζει η νηστεία; «Νηστεύσας, λέγει, ο Κύριος τεσσαράκοντα ημέρας…» Μας βάζει τον Κύριο μπροστά, και στρέφει την σκέψη μας εις την τεσσαρακονθήμερο νηστεία Του. δηλαδή μας μεταφέρει κατά κάποιον τρόπο, θέλοντας και μη, εις τον τόπον που ήταν ο ίδιος ο Κύριος, και ζούσε τις έκτακτες εκείνες στιγμές της ζωής Του∙ που ήταν οι στιγμές επικοινωνίας με τον ουράνιο Πατέρα Του. 

Αυτές οι αναγνώσεις της Παλαιάς Διαθήκης, από την Γένεση, τις Παροιμίες και τους Προφήτες, μας κάνουν να θυμόμαστε ότι όντως εξέλαμψεν η χάρις, ότι έλαμψεν ο φωτισμός του προσώπου του Θεού. Πας τις μπορεί να πληρωθεί από αυτά. Δεν μένει κανένας ξένος, παρά μονάχα αν θα θελήσει σκυθρωπάζων να ζήσει. Εάν η καρδιά του, ωσάν λίθινη, δεν θα πάρει χαμπάρι καν ότι κάτι ιδιαίτερο συνέβη την ημέρα εκείνη, που φάγαμε το τελευταίο αρτύσιμο φαγητό και εισήλθαμε στην πρώτη νηστήσιμη ημέρα. 

Και τέλος, το τέταρτο στοιχείο που μας τονίζει η αποψινή Τράπεζα, είναι το στοιχείο της μετανοίας, της σιωπής, της ιδιαιτάτης κοινωνίας με τη λατρεία και με τα μυστήρια, στην οποία κοινωνία μας εισάγει ο Θεός. Αυτή η μετάνοια είναι κάτι που δεν μπορώ να το κάνω εγώ, παρά μόνον μπορώ να σκύψω το κεφάλι μου για να μου το κάνει ο Θεός. Ποιος από μας παιδιά μου μπορεί να πει, «εγώ θα μετανοήσω»; Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι «θέλω να μετανοήσω»∙ αλλά δεν μπορώ να πω ότι «θα μετανοήσω». Είναι κάτι που το κάνει ο ίδιος ο Θεός. Ο Θεός, ο επιβλέπων επί την καρδίαν, ο κατονοών την ταπείνωσιν, ο Θεός, ο Οποίος εποπτεύων τα βάθη μου, αντιλαμβάνεται ότι μέσα μου το σκοτάδι μου το έχω μισήσει∙ τη σκληρότητά μου την έχω σιχαθεί∙ και μου δίνει μετάνοια. 

Γιατί είχε η Εκκλησία μας σήμερα αυτί το Μέγα Προκείμενον, που έλεγε «μη αποστρέψεις το πρόσωπόν Σου από του παιδός Σου, ότι θλίβομαι». Μήπως θλιβόμεθα για ασθένειες σωματικές; Μήπως δι’ άλλα ανθρώπινα γεγονότα; Θλίβομαι, διότι βλέπω την δυσώδη μου κατάσταση, την δυσώδη μου φθορά, μέσ’ στην οποία περιέπεσα. Την δυσώδη φθορά που είμαι εγώ ο ίδιος. Δεν είμαι απλώς εφθαρμένος, δεν έχω κάποια στοιχεία φθοράς∙ αλλά «ουκ έστιν ίασις εν τη σαρκί μου». Δεν υπάρχει γιατρεμένο μέλος∙ είμαι όλος μία φθορά. 

Όταν έτσι το νοιώσω ότι είμαι, τότε μου κατεβάζει πλέον ο Θεός το δώρημα της μετανοίας, και βγάζει το μάτι το δάκρυ του, και βγάζει τον ιδρώτα της η καρδιά, και έρχεται τότε η πλήρωσις του Αγίου Πνεύματος. Το μυστήριο το τελεσιουργούμενο ιδιαίτατα την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μέσα στο περιβάλλον της σιωπής, είναι αυτή η βαθιά συναίσθηση ότι δεν μπορώ να έχω τον Θεό, παρά μόνο να παρακαλέσω να ‘ρθει ο Θεός. Αυτό το νόημα έχει και η απαγόρευση της τελέσεως της Θείας Λειτουργίας την Σαρακοστή, και που το κενό της το επλήρωσε η Προηγιασμένη, λεγόμενη λειτουργία, αλλά που στην πραγματικότητα είναι μία προσμονή και μία μετάληψη του Χριστού. 

Πρέπει λοιπόν να το νοιώσουμε, να πνίγεται η ψυχή μας γιατί είμαστε τόσο φθαρμένοι και τόσο τιποτένιοι. Και τότε καταλαβαίνουμε αυτό που λέγει «ιδέτωσαν πτωχοί και ευφρανθήτωσαν». Οι πτωχοί, εμείς δηλαδή, που νοιώσαμε την εσχάτη μας πτωχεία. 

Η Αγία Τεσσαρακοστή μου φέρνει πάντοτε στο νου το χωρίο της Αγίας Γραφής, το οποίο τόσο όμορφα παρουσιάζει τα ταμιεία μας να εμπίπλανται παντός αγαθού. Παντός τελείου, παντός μυστικού, παντός τιμίου αγαθού. Και μάλιστα εμπίπλαται η ψυχή παντός αγαθού «μετ’ αισθήσεως», όπως τονίζει η Αγία Γραφή. Διότι είναι κάτι, το οποίο μέσα στην ψυχή καταλαμβάνει τόσον τόπο, ώστε το αισθάνομαι ολωσδιόλου. 

Τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή πληρώνει ο Θεός τα ταμεία μας, τας υπάρξεις μας, με παν αγαθόν, το οποίο το θέλουμε και το ζητάμε. Αυτό που θα ζητήσουμε, αυτό θα πάρουμε. Ό,τι δε θα το ζητήσουν οι καρδιές μας, και δεν το νοιώθουν σαν μία ανάγκη, σαν μία έλλειψη, δεν πρόκειται ποτέ να το πάρουν. Και δεν μπορούμε να ξέρουμε αν για μας θα υπάρξει άλλη πραγματική Σαρακοστή, έστω και αν θα ζήσουμε πολλά χρόνια, εάν χάσουμε την φετινή Τεσσαρακοστή. διότι λέγει «ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος»∙ τώρα δέχεται ο Θεός. Αν δεν προσέλθεις τώρα, δεν ξέρουμε αν θα σ’ ακούσει μεθαύριο. Έρχεται εποχή που σκληρύνει την καρδιά μας ο Θεός, όπως του Φαραώ την καρδιά, και εν συνεχεία δεν μας ακούει πλέον. 

Ας ανοίξουμε λοιπόν τα άδεια μας ταμεία εις τον Κύριο. Είναι η περίοδος της τελειότητος. Είναι η περίοδος του θρήνου που γεμίζει με φαιδρότητα την καρδιά. Είναι η περίοδος που τον φάρυγγά μας, την κοιλίαν μας, τα πάντα τα γεμίζει με γλυκύτητα. Όταν ομιλεί για πλησμονή άρτων, όταν ομιλεί για την εκ του μέλιτος ευφροσύνη και γλυκύτητα, δεν θέλει να πει τίποτε άλλο, παρά να μας δείξει πόσο ευχερέστατο πράγμα είναι, να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε με τον Θεό και να πληρωθώμεν του Θεού. 

Ας ευχηθούμε εις τον Κύριο, και ας σκεφθούμε μέσα μας, να είναι τέτοια η Μεγάλη φετινή Τεσσαρακοστή.

(σύνδεσμος μηνύματος)

02-03-2025

Α' Εβδομάδα Νηστειών 2024

ΚΑΙΡΟΣ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΟΣ 

Ο τρόπος που διευθετίζει η Εκκλησία μας τις ακολουθίες, και ο σημερινός τρόπος της μεταβάσεως από της μιας περιόδου εις την άλλην, από της περιόδου της κρεωφαγίας εις την περίοδο των Νηστειών, όλα αυτά είναι μέσα με τα οποία επιτυγχάνει τουλάχιστον, να μας κάνει να καταλάβουμε ότι μπαίνουμε σε κάτι το ιδιαίτερο. Μπαίνουμε εις ένα χώρον, ο οποίος ολωσδιόλου είναι μοναδικός. Εισερχόμεθα σε μία περίοδο που δεν έχει κάτι όμοιό της στον υπόλοιπο χρόνο.

Συνήθως λέμε ότι είναι «καιρός μετανοίας». Και αναμφιβόλως είναι καιρός μετανοίας. Αλλά μήπως άπας ο χρόνος του ανθρώπου, και άπας ακόμη ο λειτουργικός χρόνος επομένως, ολόκληρον το οικοδόμημα της πνευματικής μας ζωής, και όλα τα γεγονότα τα οποία περνάμε ημέρας και νυκτός, δεν αποβλέπουν εις την μετάνοιαν αυτήν; Και όμως η Εκκλησία όλως ιδιαιτέρως έχει ρυθμίσει τα πράγματα, ώστε αυτή η περίοδος των σαράντα ημερών, να μιλάει ιδιαίτατα μέσα στις ψυχές. 

Νομίζω το νιώθουμε, ότι η Σαρακοστή είναι κάτι που θα μπορούσαμε να πούμε, ότι δεν είναι δημιούργημα δικό μας. Δεν είναι μία περίοδος νηστείας που εμείς την τοποθετήσαμε μέσα στο χρόνο, αλλά είναι ένα θείο δώρημα. Ένα δώρημα του ίδιου του Θεού που από Αυτόν προέρχεται και γι’ αυτό ακριβώς, με κάποιαν ιδιαιτέρα αίσθησιν ο Κύριος το αναγνωρίζει το δώρημά Του. Προσβλέπει στην περίοδο αυτή και υποκινεί τας καρδίας των ανθρώπων, ώστε να αποκτήσουν την αίσθηση που θα τις οδηγεί εις Αυτόν. 

Αναμφιβόλως είναι μία περίοδος κλήσεως εις την τελειότητα. Είναι μία σύμμιξις μέσων, τρόπων, προτροπών, ακολουθιών, που συμφιλιώνουν πάλι τον αποδεσμευθέντα από την αγάπη του Θεού άνθρωπο με τον Θεόν, τον ξαναφέρνουν εις την αγάπην και εις την αγάπησίν Του, και έτσι μπορεί η Τεσσαρακοστή να συμβάλλει, ώστε ο άνθρωπος να θέλει καλύτερα να συνδιαλέγεται μετά του Θεού. 

Λέγει ο Μέγας Βασίλειος ότι αυτές τις ημέρες «εις πάσαν την οικουμένην περιαγγέλεται το κήρυγμα της νηστείας». Η Τεσσαρακοστή δηλαδή είναι τρόπον τινά ένα κήρυγμα, το οποίο αποστέλλει ο Κύριος, και που δεν λέγει τίποτε άλλο, παρά «δεύτε διαλεχθώμεν». Ελάτε να κουβεντιάσετε μαζί μου, ελάτε να συνεξηγηθούμε, ελάτε να δείτε πού σας καλώ. 

…… 

Η τεσσαρακοστή είναι ο χρόνος που τον αναγνωρίζει, που τον ξεύρει, γιατί τον εθέσπισε ο Ίδιος, και επομένως προσκλίνει τας καρδίας, γίνεται τόσο πολύ ίλεως, όσον ποτέ άλλοτε. Είναι τόσον μεγάλη η φωτοβολία αυτής της περιόδου, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος με λίγον κόπο να αποκτήσει πολλά εξ αυτής. 

Και γι’ αυτό λέγει, φαιδρώς να υποδεχθούμε και να εορτάσουμε την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Φαιδρώς να αρχίσουμε την εγκράτεια, φαιδρώς την νηστεία, φαιδρώς όλα. Φαιδρώς για να μας δείξει το αποτέλεσμα που θα έχουμε, την αισιοδοξία της ψυχής μας, την προσμονή της, που την κάνει να χαμογελά ολόκληρη, γιατί στην πραγματικότητα δεν σημαίνουν τίποτε άλλο αυτά, παρά μία συνδιάλεξη με τον Θεόν. 

Όταν ομιλούμε περί της Σαρακοστής, νομίζομε ότι είναι η περίοδος που καλούνται οι αμαρτωλοί να μετανοήσουν. Στην πραγματικότητα καλούμαστε εμείς να μετανοήσουμε, καλούμαστε να πληροφορηθούμε αισθητώς, ότι εμείς είμαστε οι αμαρτωλοί. Για τους οποίους έκανε η Εκκλησία μας και κάθε χρόνο ξαναφέρνει τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Επομένως, όταν αισθανθούμε αυτό το γεγονός, τότε αλλάζει όλο το μοτίβο της ζωής μας, αλλοιούται η αντίληψή μας, τα κριτήριά μας και ο τρόπος της ζωής μας γίνεται εντελώς διαφορετικός. Το νιώθω, ότι εγώ είμαι ο κατηγορούμενος, εγώ είμαι αυτός, για τον οποίο ο Θεός θέσπισε τον ανώτατο αυτό θεσμό, που στους αγγέλους προσιδιάζει, και στους ανθρώπους καταβιβάζεται, για να μπορέσουν να τον χαρούν και να επιτύχουν τα μέγιστα. 

Γέροντας Αιμιλιανός (+)

(σύνδεσμος μηνύματος)

15-02-2025

Σήμερα, αγαπητοί μου, είναι Ψυχοσάββατο. Τί θα πει Ψυχοσάββατο; Σάββατο των ψυχών. Επ᾽ αυτού ας πούμε λίγες λέξεις. 

Κατ᾽ αρχήν η λέξη Σάββατον δεν είναι ελληνική, είναι εβραϊκή· Σάββατον στα ελληνικά σημαίνει ανάπαυσις ή «κατάπαυσις» (βλ. Ἑβρ. 4,4 κ.ά.). 

Όσοι διαβάζετε την αγία Γραφή, θα γνωρί¬ζετε ότι ὁ Θεός δημιούργησε το υλικό σύμ¬παν σε έξι ημέρες (βλ. Γεν. κεφ. 1). 

Όταν λέει ἡ αγία Γραφή έξι ημέρες, εννοεί μακρές χρονικές περιόδους, στις οποίες συνέβησαν γεγονότα κοσμογονικά. Ἡ γη, ὁ ήλιος, τα αστέρια, όλο το σύμπαν από τις παμμέγιστες σφαίρες μέχρι το μικρό άτομο, που κι αυτό είναι μια μικρογραφία του σύμπαντος, δημιουργήθηκαν σε έξι ημέρες. 

Μετά, λέει ἡ αγία Γραφή, την έβδομη ημέρα ὁ Θεός αναπαύθηκε, «κατέπαυσε από πάντων των έργων» της δημιουργίας (βλ. Γεν. 2,2). 

Δεν λέει ότι σταμάτησε να επιβλέπει το σύμπαν, αλλά᾽ ότι σταμάτησε να δημιουργεί· στο εξής δεν πρόκειται πλέον να προστεθούν νέα είδη σ᾽ αυτά που υπάρχουν. «Κατέπαυσε» μεν ἡ δημιουργία, αλλ᾽ όχι ἡ μέριμνα, ἡ πρόνοια του Θεού. 

Υπ᾽ αυτή την έννοια, της θείας προνοίας, νοείται το σπουδαίο εκείνο θεολογικό ρητό που είπε ὁ Χριστός· «Ὁ πατήρ μου έως άρτι εργάζεται, καγὼ εργάζομαι» (Ἰω. 5,17). 

Δεν παύει ἡ φροντίδα, ἡ μέριμνα του Θεού για την συντήρηση και την διακυβέρνηση του κόσμου. 

Επειδή λοιπόν ὁ Θεός «κατέπαυσε» την έβδομη ημέρα, γι’ αυτό όρισε και για τον άνθρωπο ως ημέρα αναπαύσεως την έβδομη ημέρα. Ἡ τέταρτη εντολή λέει· «Έξ ημέρας ἐργά και ποιήσεις πάντα τα έργα σου· τη δε ημέρα τη εβδόμῃ Σάββατα Κυρίῳ τω Θεώ σου» (Έξ. 20,9-10. Δευτ. 5,13-14). 

Και πράγματι το Σάββατο τηρείται μέχρι σήμερα με θρησκευτική ευλάβεια από τους Εβραίους. Αν πάτε στο Ισραήλ, θα δείτε ότι το Σάββατο στις οδικὲς αρτηρίες δεν κινείται τίποτε, εκτός από τα αυτοκίνητα της αστυνομίας και των πρώτων βοηθειών για τους ασθενείς. 

Αυτό είναι έλεγχος για μας τους Χριστιανούς. Εμείς αντί του Σαββάτου έχουμε την Κυριακή, πρώτον εις ανάμνησιν της καταπαύσεως του Θεού από τη δημιουργία του κόσμου, δεύτερον για ν᾽ αναπαυώμεθα από την εργασία, και τρίτον για να τιμούμε το τρισμέγιστο γεγονός της αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

* * * 

Το σημερινό όμως Σάββατο είναι εξαιρετικό· ονομάζεται Ψυχοσάββατο. Γιατί ονομάζεται έτσι; Διότι σήμερα ἡ αγία μας Εκκλησία όρισε να τελούμε γενικό μνημόσυνο των νεκρών. Και τούτο για τους εξής τρεις λόγους. 

Ο Πρώτος λόγος. Όλοι οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν υπό ομαλές συνθήκες· δεν εκπνέουν στο σπίτι, έχοντας δίπλα τους τα προσφιλή πρόσωπα· δεν συνοδεύονται όλοι στην τελευταία κατοικία από συγγενείς και φίλους· δεν ψάλλεται σε όλους ἡ νεκρώσιμος ακολουθία· δεν γεμίζει το φτυάρι ὁ ιερεύς με χώμα και να πει «Γη ει και εις γην απελεύσῃ» (Γέν. 3,19 και Εξόδ. ακολ.). 

Πολλοί άνθρωποι «ἐξεμέτρησαν το ζην» υπό συνθήκες δραματικές. Άλλοι ταξίδευαν στους ωκεανούς, ναυάγησαν τα πλοία και ἡ θάλασσα έγινε τάφος μυριάδων νεκρών. 

Άλλοι διέσχιζαν μεγάλες ερήμους, χάθηκαν μέσα σε δάση και τους κατέφαγαν θηρία. Άλλοι καταπλακώθηκαν από σεισμούς, άλλοι έγιναν κάρβουνο από κεραυνούς, άλλοι εγκλωβίσθηκαν στα βάθη μεταλλείων, άλλοι κάηκαν σε πυρκαγιές εργοστασίων, και άλλοι από διάφορες άλλες αιτίες τελείωσαν τη ζωή τους· χθες π.χ. εγράφη στον τύπο, ότι μία χιονοθύελλα στην Περσία σάρωσε κυριολεκτικώς χιλιάδες ανθρώπους και έγιναν άφαντοι. 

Τί είναι ὁ άνθρωπος! ένα άχυρο είναι, τίποτα δεν είναι. Όλους λοιπόν αυτούς μνημονεύει σήμερα ἡ Εκκλησία. 

Υπάρχουν ακόμη και τα λεγόμενα φτωχαδάκια· άνθρωποι που κηδεύονται χωρίς να τους συνοδεύει κανείς, ή που οι συγγενείς τους δεν είναι εις θέση να τους κάνουν μνημόσυνα. 

Υπάρχουν όμως και κάτι πλούσιοι –πώς να τους περιγράψω;–, πού, ενώ άφησαν τεράστιες περιουσίες (σπίτια, πολυκατοικίες, πλούτη), εν τούτοις τα παιδιά τους δεν τους θυμούνται, δεν φέρνουν στον τάφο τους ένα λουλούδι, ένα πιάτο κόλλυβα. Αν μπορούσαμε να τους ακούσουμε θα μας έλεγαν· 

Τί κάναμε οι ανόητοι! αντί να μοιράσουμε τα υπάρχοντά μας σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και ναούς, τ᾽ αφήσαμε σε άσπλαχνα τέρατα… Διότι τέρας είναι πράγματι όποιος δεν θυμάται τους προγόνους του. Λαός που δεν θυμάται τους νεκρούς του είναι ανάξιος να ζει πάνω στη γη. 

Στην Ιαπωνία τιμούν τους νεκρούς· τους τάφους εκεί τους έχουν περιβόλια, κι όταν πρόκειται κάποιος να στεφανωθεί και να δημιουργήσει οικογένεια, θα πάει στους τάφους των παππούδων. 

Αντιθέτως εδώ πολλά νεκροταφεία είναι εγκαταλελειμμένα. Δείκτης πολιτισμού ενός έθνους είναι και τα νεκροταφεία. Δείξτε μου το νεκροταφείο σας και θα καταλάβω. 

Γι᾽ αυτό λοιπόν όρισε ἡ Εκκλησία να τελούμε σήμερα γενικό μνημόσυνο, για να περιλαμβάνει και όλους αστούς που ὁ κόσμος λησμονεί. 

Αν ὁ κόσμος και οι δικοί τους τους λησμονούν, ἡ Εκκλησία, ἡ «γλυκειὰ μάνα» όπως είπε ὁ ποιητής Κρουστάλλης, δεν τους λησμονεί. Κάθε φορὰ που τελεί τη θεία λειτουργία θυμάται τους νεκρούς, κατ’ εξοχήν δε σήμερα. Αυτός είναι ὁ πρώτος λόγος. 

Ὁ δεύτερος λόγος που τελούμε γενικό μνημόσυνο είναι, ότι αύριο ξημερώνει Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω, μιὰ ἡμέρα ποὺ ἀστράφτει και βροντά. 

Διαβάζεται το φοβερότερο ευαγγέλιο, το ευαγγέλιο τῆς Κρίσεως· ανατριχιάζει ο άνθρωπος όταν τ᾽ ακούει. Κατ᾽ εμὲ ἡ Κυριακὴ αυτή από γαστρονομικής απόψεως λέγεται «της Απόκρεω», από πνευματικής όμως απόψεως πρέπει να λέγεται Κυριακὴ «της Κρίσεως». 

Τί λέει το ευαγγέλιο; Έτυχε κανείς από σας να είναι κατηγορούμενος, καὶ μάλιστα σε ημέρες δύσκολες, να οδηγείται στο δικαστήριο, ἡ καταδίκη να ᾽ναι σίγουρη, καὶ να σκέπτεται πώς θ᾽ απολογηθεί; 

Όπως λοιπόν ὁ υπόδικος περιμένει την ἡμέρα της δίκης, έτσι κ᾽ μείς –νὰ είστε εκατό τοις εκατό βέβαιοι–, κ᾽ εγώ ποὺ σας μιλώ κ᾽ εσείς ποὺ μ᾽ ακούτε καὶ όλα τα δισεκατομμύρια των ζώντων καὶ των νεκρών, θα παρουσιαστουμε υπόδικοι ενώπιον τού Κυρίου. Κριτής μας θὰ είναι ὁ εσταυρωμένος Λυτρωτής. 

Θὰ μας κρίνει με νόμο όχι ανθρώπινο αλλά με το Ευαγγέλιο, ποὺ είναι ζυγαριά φαρμακείου, ζυγίζει καὶ το τελευταίο γραμμάριο, καὶ τον τελευταίο δηλαδή λογισμό· οι σκέψεις, τα λόγια, τα έργα μας θὰ παρελάσουν ενώπιον του Κυρίου σαν κινηματογραφική ταινία. Θὰ δικαστούμε. Καὶ πρέπει ν᾽ ανησυχούμε για τον ἑαυτό μας, τι απολογία θὰ δώσουμε. 

Ν᾽ ανησυχούμε καὶ για τους νεκρούς μας· πού θὰ πάνε, στην κόλαση ἢ στον παράδεισο; Πού βρίσκονται ὁ πατέρας, ἡ μητέρα, οι συγγενείς; Καὶ στη ζυγαριά ξέρετε ότι, καθώς αμφιταλαντεύεται, λίγο βάρος την κάνει νὰ γείρῃ πρὸς τὸ ἕνα μέρος. 

Λίγα γραμμάρια απαιτούνται· μιὰ προσευχή δηλαδή, ἕνα μνημόσυνο, λίγες ελεημοσύνες είναι ἱκανὲς κατά την ορθόδοξο πίστη νὰ κλείνουν τη ζυγαριά δεξιά – αλλοίμονο αν κλείνει αριστερά. Δεξιά είναι ο παράδεισος, η ανέκφραστη μακαριότης· αριστερά κόλαση. 

Επειδή λοιπόν αύριο σαλπίζει ἡ σάλπιγγα του αρχαγγέλου, γι᾽ αυτό σήμερα, εν αναμομονή τῆς παγκοσμίου κρίσεως, κάνουμε μνημόσυνα για ν᾽ ἀνακουφίσουμε τούς νεκρούς. 

Καὶ τρίτος λόγος είναι, ότι πρέπει νὰ θυμόμαστε διαρκώς τὸ θάνατο, ποὺ είναι μία πραγματικότης. Όπως έλεγαν καὶ οι αρχαίοι πρόγονοί μας, «όρος φιλοσοφίας μνήμη θανάτου»· αν θέλεις να βρεις την αλήθεια καὶ νὰ ζεις σαν άγγελος, νὰ θυμάσαι τὸ θάνατο· σε παίρνει καὶ σε ανεβάζει σὲ άλλη σφαίρα.

Πήγαινε στους τάφους, στάσου εκεί λίγα λεπτά καὶ πες·Άχ μάνα, γιατί νὰ σὲ λυπήσω· Αχ πατέρα, γιατί νὰ σὲ πικράνω· Αχ άντρα, γιατί νὰ σὲ ματιάσω· αχ γυναίκα, γιατί νὰ σὲ απατήσω· αχ παιδί μου, γιατί νὰ σὲ αμελήσω. Εάν, αντί νὰ διανυκτερεύουμε στα κέντρα διασκεδάσεως, πηγαίναμε εκεί, κανένας δεν θὰ αμάρτανε. 

Είμαστε Χριστιανοί, αλλ᾽ ας διδαχθούμε από ένα πρόγονό μας πρὸ Χριστού. Είναι ὁ Μακεδών Φίλιππος, ο πατέρας του Μεγάλου Αλέξανδρου. Αὐτὸς είχε ορίσει, κάθε πρωί, μόλις ανατέλλει ὁ ήλιος, ένας στρατιώτης νὰ παρουσιάζεται ενώπιον του καὶ νὰ τού λέει· «Φίλιππε, μέμνησο ότι θνητός ει»· αν καὶ είσαι βασιλιάς κ᾽ εξουσιάζεις λαούς, πρόσεξε γιατί θὰ πεθάνεις. Αυτὰ ὁ Φίλιππος. 

Ενώ εμείς, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο τη μνήμη του θανάτου, καὶ τα γραφεία κηδειών τα μετονομάσαμε «γραφεία τελετών», νὰ μη μας τον θυμίζουν. Μνημονεύετε του θανάτου! είναι ὁ καλύτερος δάσκαλος, χαρίζει τα μεγαλύτερα διδάγματα. 

* * * 

Αδελφοί μου, δεν είμαστε υλιστές καὶ άπιστοι, ώστε νὰ λέμε «Μετὰ θάνατον μηδέν». Όχι μηδέν! Οι νεκροί ζούνε καὶ θ᾽ ἀναστηθούν. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πραγματικότης από την αλήθεια τῆς αναστάσεως των νεκρών. 

(†) επίσκοπος Φλωρίνης Αυγουστίνος 

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία

(σύνδεσμος μηνύματος)

15-02-2025

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ 2025 

Με την Κυριακή αυτή του Aσώτου Υιού (Λουκ.ιε΄11-32) συνεχίζεται η προετοιμασία για την Μεγάλη Τεσσαρακοστή που άρχισε την προηγούμενη εβδομάδα με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου. 

Η ευαγγελική περικοπή του ασώτου υιού είναι πολύ σημαντική, επειδή μας αποκαλύπτει όλη την έννοια της προσπάθειας που θα καταβάλουμε την Σαρακοστή, μας αποκαλύπτει ότι κι εμείς είμαστε άσωτοι υιοί, που έχουν φύγει μακριά από τον Πατέρα, και ο Πατέρας προσδοκά την επιστροφή μας με όλη Του την αγάπη. Το ευαγγέλιο αυτό μας αποκαλύπτει την έννοια της μετάνοιας, η οποία μας κάνει να μιμούμαστε την στροφή του ασώτου. Κυρίως όμως, μας φανερώνει το άπειρο έλεος του Πατέρα μας. Μας δείχνει ποια είναι η αγάπη του Πατέρα που περιμένει την επιστροφή του ασώτου παιδιού Του με πολύ στοργή. 

Ήδη την περασμένη Κυριακή το ευαγγελικό ανάγνωσμα του Τελώνου και του Φαρισαίου μας παρουσίαζε και πάλι ένα, θα έλεγα, οδοιπορικό∙ οδοιπορικό που αποκαλύφθηκε με ένα τροπάριο της τετάρτης ωδής του κανόνα του Όρθρου και έλεγε: «Αρίστην έδειξεν οδόν υψώσεως την ταπείνωσιν Λόγος, ταπεινωθείς μέχρι και μορφής δουλικής, ήν εκμιμούμενος άπας, ανυψούται ταπεινούμενος». Με άλλα λόγια, με τη στάση του Τελώνη μας αποκαλύφθηκε η σημασία της ταπεινοφροσύνης, της μόνης οδού που οδηγεί στην δικαίωση. Το κατ’ εξοχήν όμως παράδειγμα αυτής της ταπεινοφροσύνης είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, και μας το έδωσε με την ενσάρκωσή Του, όταν ήρθε να σηκώσει στους ώμους Του την αμαρτωλή ανθρώπινη φύση μας, με το να αναλάβει την ανθρώπινη φύση στην αμαρτωλή της κατάσταση, την γεμάτη πόνο και θάνατο, για να την οδηγήσει έτσι, με τη δική του ταπείνωση και υπακοή, στον Πατέρα. Όπως έγραφε στις επιστολές του ο Απόστολος Παύλος, «διό και ο Θεός αυτόν υπερύψωσε και εχαρίσατο αυτώ όνομα το υπέρ παν όνομα» (Φιλιπ. Β΄8)∙ «και όντας ημάς νεκρούς τοις παραπτώμασι συνεζωποίησε τω Χριστώ∙ χάριτι εστέ σεσωσμένοι∙ και συνήγειρε και συνεκάθισεν εν τοις επουρανίοις εν Χριστώ Ιησού» (Εφ. Β΄5-6)∙ «ει δε και τέκνα, και κληρονόμοι, κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού, είπερ και συμπάσχομεν ίνα και δοξασθώμεν. Λογίζομαι γαρ ότι ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Ρωμ. Ή 17-18). 

Αυτό είναι το οδοιπορικό που πρέπει να διατρέξουμε και αυτή τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά και στη διάρκεια της ζωής μας την οποία απεικονίζει η Τεσσαρακοστή: να ταπεινωθούμε μαζί με τον Χριστό, να σηκώσουμε μαζί Του τις συνέπειες των αμαρτιών μας, για να φθάσουμε μαζί Του στην άληκτη χαρά της ενδόξου Αναστάσεώς Του. 

Και σήμερα, η παραβολή του Ασώτου μας αποκάλυψε ορισμένες καινούριες, συμπληρωματικές πτυχές του ίδιου αυτού οδοιπορικού. Θα ήθελα όμως να προσεγγίσω την παραβολή αυτή μέσα από ένα άλλο βιβλικό κείμενο, ένα κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης που δεν το γνωρίζουμε αρκετά, επειδή δεν χρησιμοποιείται στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας. Στη διάρκεια των ιερών ακολουθιών του έτους έχουμε γενικά λίγα Παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα, εκτός από τις μέρες των μεγάλων εορτών και τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Πρέπει όμως να το διαβάσετε μόνοι σας. Το βιβλίο αυτό της Παλαιάς Διαθήκης, για το οποίο μιλάμε, είναι το βιβλίο του Τωβίτ. Υπέροχο βιβλίο!

…………………………………………………………………… 

Το βιβλίο του Τωβίτ μας διηγείται ότι ένας Ιουδαίος από τη φυλή του Νεφθαλείμ είχε εξοριστεί στη χώρα των Ασσυρίων (το σημερινό βόρειο Ιράκ), την εποχή του βασιλιά Σαχερδόνα (Σαργών Β΄, 734 π.Χ.). αυτός ο Ιουδαίος ονομαζόταν Τωβίτ, ήταν πολύ ευσεβής και είχε έναν γιο, τον Τωβία. Είχε εμπιστευθεί ένα χρηματικό ποσόν σε έναν γονέα που κατοικούσε σε έναν τόπο πολύ μακρινό. Θέλοντας να πάρει πίσω τα χρήματά του προτού πεθάνει, ζήτησε από τον γιό του να φύγει κι εκείνος για τον μακρινό αυτό τόπο, όχι για να ζήσει άσωτη ζωή όπως ο νέος της παραβολής, αλλά αντιθέτως για να αναζητήσει αυτά τα χρήματα. Η συνέχεια του βιβλίου μας διηγείται όλη την ιστορία του ταξιδιού. Βλέπουμε τον νεαρό Τωβία να φεύγει υπό την καθοδήγηση του αρχαγγέλου Ραφαήλ που είχε πάρει τη μορφή συνταξιδιώτη. Σε μία τους στάση, ο Τωβίας πιάνει ένα μεγάλο ψάρι, και ο συνοδοιπόρος του, ο Ραφαήλ, του λέει ότι η καρδιά και το συκώτι του ψαριού αυτού, όταν ψηθεί, μπορεί να εκδιώξει τους δαίμονες, η δε χολή του ήταν ισχυρό κολλύριο για τα μάτια. Διαβάζοντας τη διήγηση αυτή, οι πρώτοι χριστιανοί έπρεπε να δουν στο ψάρι τον συμβολισμό του Χριστού, διότι γι’ αυτούς, η λέξη ΙΧΘΥΣ αντιστοιχούσε στο αρκτικόλεξο Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ. 

Όταν έφτασε στα Εκβάτανα, στο Ιράν, ο Τωβίας σταμάτησε σε μία συγγενική οικογένεια εξορίστων. Αυτοί είχαν μία κόρη, τη Σάρα, την οποία ζητά σε γάμο. Ο πατέρας της όμως του αποκαλύπτει ότι μέσα της κατοικεί ένα δαιμόνιο και σκοτώνει τους μνηστήρες την ίδια την ημέρα του γάμου. Ο Τωβίας την ελευθερώνει από το δαιμόνιο καίγοντας την καρδιά και το συκώτι του ψαριού που τα είχε φυλάξει, και μετά την παντρεύεται. Αφού πήρε πίσω το χρηματικό ποσόν που ο πατέρας του είχε εμπιστευθεί στη φύλαξη του πεθερού του, επιστρέφει στην πατρίδα του με τη σύζυγό του τη Σάρα. Και το κείμενο μας δείχνει τον πατέρα και τη μητέρα του που τον περιμένουν με όλη την αγάπη και τη στοργή τους, με πολλή ανησυχία μάλιστα, καθώς έβλεπαν ότι είχε αργήσει να επιστρέψει – βλέπετε τον είχε καθυστερήσει ο εορτασμός των γάμων του στα μακρινά Εκβάτανα. 

Όλη αυτή η χαριτωμένη διήγηση, που αποπνέει την ατμόσφαιρα της εποχής των Πατριαρχών, έχει τυπολογική και πνευματική σημασία, διότι μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορεί να μας οδηγήσει να ανακαλύψουμε και να γευθούμε βαθιά την παρουσία του Χριστού ανάμεσα στις γραμμές της Παλαιάς Διαθήκης. 

Ο γερο-Τωβίτ και η γυναίκα του εικονίζουν τον ουράνιο Πατέρα, ο οποίος είναι όλος αγάπη, όλος στοργή, και πατρική και μητρική. Ο νεαρός Τωβίας εικονίζει τον Υιό του Θεού, που έφυγε στη μακρινή χώρα, τον δικό μας πεσμένο κόσμο, για να αναζητήσει εκεί τη σύζυγό του, τη Σάρα, δηλαδή την ανθρωπότητα που ήταν υποταγμένη στον ζυγό του διαβόλου, και να την οδηγήσει, ελεύθερη πια, προς τον Πατέρα Του. Δεν βρισκόμαστε ενώπιον μιας αλληγορίας αλλά ενώπιον μιας παραβολής∙ η διήγηση δεν έχει τίποτε το τεχνητό, και δεν χρειάζεται να προσπαθούμε να ταυτίσουμε όλες τις λεπτομέρειες με τις διάφορες στιγμές του μυστηρίου της Απολυτρώσεως. Μια «χριστιανική ανάγνωση» όμως, του βιβλικού αυτού κειμένου, θα μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε πολλές αναφορές στο μυστήριο του Χριστού. 

Η ιστορία του Τωβία συμπληρώνει, θα έλεγα, την παραβολή του Ασώτου Υιού. Στην πραγματικότητα αυτός δεν επιστρέφει μόνος στην πατρική οικία. Οδηγείται από τον Χριστό, φέρεται αοράτως στους ώμους Του, όπως το απολωλός πρόβατο. Η Σάρα, ο άσωτος γιος, το απολωλός πρόβατο, είναι εικόνες της σωσμένης ανθρωπότητας, της Εκκλησίας, η οποία είναι η αληθινή Σάρα την οποία νυμφεύθηκε ο Χριστός πάνω στον Σταυρό. Πόσο ωραία εικονίζει η αγνή, λεπτή αγάπη του Τωβία για τη Σάρα την νυμφική αγάπη του Χριστού για την Εκκλησία! Και στην αγάπη του γέρο-Τωβίτ και της γυναίκας του για το παιδί τους, πώς να μη διακρίνουμε την αγάπη του Ουράνιου Πατέρα, που είναι και μητέρα και πατέρας για τον Υιό Του τον Αγαπητό και για τους εξ υιοθεσίας υιούς Του, που είναι ενωμένοι με τον Υιό ως μέλη του σώματός Του; 

Το βιβλίο αυτό του Τωβία θα μπορούσε να είναι ένα θαυμάσιο ανάγνωσμα από την Παλαιά Διαθήκη για την περίοδο αυτή που μας προετοιμάζει για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. θα ξαναβρούμε σ’ αυτό την ίδια διδασκαλία με τα λειτουργικά κείμενα των εβδομάδων Τελώνου και Φαρισαίου, και Ασώτου Υιού.

Είναι βιβλίο που μας αποκαλύπτει το πρόσωπο του Χριστού ο Οποίος μας αγαπά ως τρυφερός σύζυγος, και το πρόσωπο του Πατρός που μας αγαπά ταυτόχρονα και ως πατέρας και ως μητέρα, που περιμένουν με αγωνία την επιστροφή του παιδιού τους. 

Μας αποκαλύπτεται έτσι ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας: ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο για να μπορεί να τον αγαπά. Και ο Θεός βλέπει τα πάντα μέσα στη στιγμή αυτή που είναι η αιωνιότητα (αιωνιότητα δεν είναι ατέρμονος χρόνος, είναι μία στιγμή που δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, θα λέγαμε, δεν μπορούμε όμως να συλλάβουμε την έννοια της αιωνιότητας, επειδή δεν έχουμε παρά μόνο την εμπειρία του χρόνου). Ήθελε, προ πάντων των αιώνων, να δημιουργήσει τον άνθρωπο, καθέναν από μας ξεχωριστά, για να μπορεί να τον αγαπά και να αγαπάται από αυτόν. Ο Θεός διψά όχι μόνο για την αγάπη του Υιού Του στους κόλπους της μακαρίας Τριάδος, αλλά και για τη δική μας αγάπη, την αγάπη του καθενός από μας που είμαστε ενωμένοι με τον Υιό Του τον αγαπητό. Ήδη μέσα στην Παλαιά Διαθήκη μας αποκαλύπτει: «Ότε ενευφραίνετο την οικουμένην συντελέσας, και ενευφραίνετο εν υιοίς ανθρώπων»∙ τότε που ο Θεός ευφραινόταν έχοντας δημιουργήσει την οικουμένη, και μάλιστα ευφραινόταν βλέποντας τους ανθρώπους (Παροιμ. Η΄31). Ταυτόχρονα όμως, ο Θεός δεν ήταν δυνατόν να μην έβλεπε ότι ο άνθρωπος τον οποίο δημιούργησε ελεύθερο, για να Τον αγαπά ελεύθερα, θα χρησιμοποιούσε κακώς την ελευθερία του αυτή. Είχε όμως επίσης προβλέψει ότι ο άνθρωπος, χάρη στη θυσία του Υιού Του, θα μπορούσε να επιστρέψει προς Αυτόν, και ότι κάθε αμαρτωλός θα μπορούσε να ξαναπάρει τον δρόμο αυτό διά της μετανοίας υπάρχει εδώ κάτι το θαυμαστό το εκπληκτικό. Επειδή η αγάπη του θεού είναι αγάπη που προσφέρεται δωρεάν, φανερώνεται ακόμη καλύτερα, όταν εκφράζεται ως έλεος, ως αγάπη που συγχωρεί. Ο Θεός δεν έχει ιδιοτελή αγάπη, γι’ αυτό και προ πάντων αγαπά να ελεεί, η μεγαλύτερη χαρά Του είναι να συγχωρεί. 

Στην παραβολή του Ασώτου, βλέπουμε τον πατέρα να δείχνει περισσότερη στοργή για το γιο Του που επέστρεψε από την αμαρτία παρά για τον πρωτότοκο που είχε παραμείνει πιστός, σε βαθμό που ο πρωτότοκος εκπλήσσεται, σκανδαλίζεται, επαναστατεί. Δεν πιστεύω ότι ο μεγάλος γιος εικονίζει τον εβραϊκό λαό και ο άσωτος τους εθνικούς, όπως λέγεται μερικές φορές. Ο μεγάλος θυμίζει μάλλον τους αγγέλους, ίσως τους στασιαστές αγγέλους που έγιναν δαίμονες επειδή σκανδαλίστηκαν για το θείο έλεος. Στην παραβολή του απολωλότος προβάτου (Ματθ. Ιη΄12-14 και Λουκ. Ιε΄4-7), ο Χριστός μας λέει ότι στον ουρανό γίνεται μεγαλύτερη χαρά για έναν και μόνο αμαρτωλό που μετανοεί παρά για τους 99 δίκαιους, που ίσως δεν έχουν ανάγκη μετανοίας. Κατά μία ερμηνεία των Πατέρων της Εκκλησίας, αυτό σημαίνει ότι ο Πατήρ χαίρεται περισσότερο για την απωλεσθείσα και ανευρεθείσα ανθρωπότητα παρά για όλους τους αγγέλους που παρέμειναν πιστοί. 

Το κλειδί όλης της ιστορίας της δημιουργίας είναι η επιθυμία που είχε ο Θεός να μπορεί να αγαπά όχι μόνον τον Υιό Του τον Αγαπητό και να αγαπάται από Αυτόν εν Πνεύματι Αγίω στους κόλπους της Τριάδος μέσα στην θεία ζωή της Αγίας Τριάδος που αποτελείται από άπειρη αμοιβαία αγάπη των θείων Προσώπων, μέσα σε μία πληρότητα ευδαιμονίας και χαράς που θα μπορούσε και να τους αρκεί, αλλά να αγαπά και να αγαπάται ελεύθερα από κτίσματα, που γνώριζε ότι θα αμαρτήσουν, αλλά στα οποία θα μπορούσε να φανερώσει το έλεος και την συγνώμη Του. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο γι’ αυτό: για να μπορέσει να συγχωρήσει τους αμαρτωλούς, που ο Υιός Του θα πήγαινε να αναζητήσει, και τους οποίους ο Υιός Του θα αγαπούσε ως Νυμφίος. Την αμαρτωλή αυτή η ανθρωπότητα ο Χριστός την αγαπά ως νύμφη Του που ήρθε να την ελευθερώσει από τον διάβολο, όπως ο νεαρός Τωβίας είχε ελευθερώσει την Σάρα. Και ο Υιός του Θεού οδήγησε την ανθρωπότητα στον ουρανό, ενωμένη μαζί Του, ο δε Πατήρ μπορεί έτσι να αγαπά τους ανθρώπους που επέστρεψαν σε Αυτόν, ως εξ υιοθεσίας τέκνα Του. 

Είναι το μυστήριο αυτής της ελεήμονος αγάπης, αγάπης που συγχωρεί την αχαριστία, που αποκαλύπτει πράγματι, στον υπέρτατο βαθμό θα λέγαμε, ότι ο Θεός είναι το κλειδί όλης της κτίσεως, κλειδί της δημιουργίας όλου αυτού του πελώριου κόσμου. Όπως έλεγε ο Πασκάλ, «τι είναι η απεραντοσύνη αυτή του υλικού κόσμου μπροστά στο μέγεθος της αγάπης, της φιλανθρωπίας που είναι απείρως ανώτερη από το μέγεθος του υλικού κόσμου»! Ποτέ δεν θα συνειδητοποιήσουμε αρκετά πόσο μας αγαπά ο Πατήρ· μας αγαπά ως παιδιά Του, παιδιά αχάριστα, μας αγαπά ως πατέρας και ως μητέρα…, πόσο μας αγαπάει ο Χριστός σαν νύμφη πολυαγαπημένη αν και άπιστη. Η Αγία Γραφή δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να διηγείται την τεράστια αυτή η περιπέτεια της σχέσης της δημιουργίας με τον Δημιουργό. 

Με πολύ θαυμασμό, μία μέρα, το άκουσα αυτό από τα χείλη ενός οδηγού ταξί που συνάντησα στο Παρίσι. Υπήρχε τότε στο Παρίσι ένα προτεσταντικό βιβλιοπωλείο πολύ ενημερωμένο σε καθολικά και προτεσταντικά βιβλία σχετικά με την Βίβλο. Περιμένοντας να βρω ταξί για έναν αρκετά μακρινό προορισμό, κοίταζα με ενδιαφέρουν την πρόσοψη του βιβλιοπωλείου. Ξαφνικά, ένα ταξί σταμάτησε στην άκρη του πεζοδρομίου, ακριβώς πίσω μου, και ο οδηγός κορνάρισε διακριτικά για να τραβήξει την προσοχή μου. Γύρισα και είδα ότι μου έκανε νόημα να πλησιάσω. Μου είπε: «Βλέπω από την ενδυμασία σας ότι είστε κληρικός. Θα ήθελα τη γνώμη σας για κάτι πολύ σημαντικό. Θα μπορούσατε να μου δώσετε λίγο από το χρόνο σας; Μετά, θα σας πάω δωρεάν όπου θέλετε». Δέχτηκα και κάθισα στο διπλανό κάθισμα. Μου εξήγησε ότι, ενώ δεν είχε καμιά θρησκευτική παιδεία, οδηγήθηκε τυχαία στην Βίβλο, μία Βίβλο που κάποιος άγνωστος πελάτης, σκόπιμα ή όχι, είχε αφήσει στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου του. Είχε αφιερώσει πολύ χρόνο στην ανάγνωση, ώρες κατά τις οποίες περίμενε πελάτη, παρακινημένος αρχικά μεν από περιέργεια, αργότερα όμως από ενδιαφέρον που γινόταν όλο και πιο ζωηρό. Του είχε κάνει εντύπωση ότι, από τον Αδάμ και την Εύα, μέχρι τις παραβολές του Ιησού για το γαμήλιο δείπνο, το θέμα άνδρας-γυναίκα επανέρχεται εντυπωσιακά συχνά στην Βίβλο· είχε λοιπόν καταλάβει ότι ολόκληρη η Γραφή μιλά για έναν γάμο, για την ένωση εν τέλει του Θεού με την ανθρωπότητα. Πίστευε ότι είχε καταλάβει ότι η Βίβλος, από την Γένεση ως την Αποκάλυψη, παρά την ποικιλομορφία των βιβλίων που περιέχει, διηγείται μία και μοναδική ιστορία: πως εκπληρώθηκε το σχέδιο που είχε συλλάβει ο Θεός να δημιουργήσει τον άνθρωπο για να τον αγαπά και να αγαπάται από αυτόν, ώστε να αγαπά τον Υιό Του όχι πια μόνον εντός των κόλπων της Αγίας Τριάδος, αλλά σαρκωμένο, ενωμένο με όλους τους ανθρώπους που θα δέχονταν ότι τους έχει συγχωρήσει, ότι χάρη στην θυσία Του τους έχει ελευθερώσει από την κυριαρχία του Σατανά, ότι γίνονται έτσι η νύμφη Του, ενωμένη με το αναστημένο και δοξασμένο σώμα Του, ένα πλέον με Αυτόν.» Αλλά», μου εμπιστεύτηκε ο οδηγός του ταξί, «το έχω καταλάβει σωστά; Μήπως είμαι θύμα της φαντασίας μου; Και από τη στιγμή που πίστεψα ότι έχω καταλάβει το θαυμαστό αυτό σχέδιο του Θεού, κατάλαβα και ότι εγώ και η γυναίκα μου δεν μπορούμε πια να ζούμε όπως πριν…». 

Κι εμείς, λοιπόν, αν κατανοούμε σωστά την παραβολή του Ασώτου, αν αντιλαμβανόμαστε τις τεράστιες προοπτικές που μας ανοίγει, αν συνειδητοποιούμε την απειρία της εύσπλαχνης αγάπης του ουρανίου Πατέρα μας, δεν μπορούμε πλέον, εμείς όχι πλέον, να ζούμε όπως πριν. 

Σε όλη τη διάρκεια της μεγάλης Τεσσαρακοστής, ας στρεφόμαστε με όλα τα κείμενα των ακολουθιών, με τα τροπάρια και τους κανόνες που περιέχουν όλη την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας γύρω από το μυστήριο της Σωτηρίας. Ας γεμίσει η καρδιά μας με ευγνωμοσύνη προς τον Κύριο, για την τόση ευσπλαχνία που με τον τρόπο αυτόν μας αποκάλυψε. Δόξα τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι είσαι αιώνας αιώνων, Αμήν.

(σύνδεσμος μηνύματος)

25-01-2025

Στην Αφρική Β´ 

Διάφοροι φίλοι ρωτούσαν συχνά για τις συνθήκες, τις ανάγκες, τις ορθόδοξες ιεραποστολικές προσπάθειες στα απόμακρα μέρη της Ανατολικής Αφρικής. Αναφέραμε ορισμένα πράγματα∙ όμως, όταν λείπουν οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις, η απλή παράθεση δεν είναι επαρκής για την ορθή κατανόηση. Πιθανώς, μερικές περιγραφές και σημειώσεις, ίχνη αμυδρά μιας ποιμαντικής πορείας, να βοηθήσουν όσους ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν νοερά. Αναγκαστικά, οι σημειώσεις αυτές συχνά διατηρούν έναν τόνο προσωπικό, όσο κι αν «κλαδεύτηκαν» για τη δημοσίευσή τους. 

Κατά την πολυετή αυτή διακονία, δεν υπήρχε η ευχέρεια να κρατείται Ημερολόγιο. Σε ορισμένες μόνο περιόδους καταγράφηκαν μερικά χρονικά και ημερολογιακά σημειώματα που φανερώνουν τη μορφή και τις συνθήκες του ιεραποστολικού έργου. Παρατίθενται ως παραδείγματα, για να ρίξουν περισσότερο φως στα όσα συνοπτικά αναφέρονται στον Απολογισμό και φανερώνουν τον έντονο ρυθμό του ιεραποστολικού προγράμματος (συνεχείς περιοδείες σε μακρινές περιοχές, εντατικό καθημερινό πρόγραμμα, κηρύγματα, οργανωτικές φροντίδες, συσκέψεις, συνέδρια, χειροτονίες, εγκαίνια, καθοδήγηση και ενίσχυση του λαού με ομιλίες και παραινέσεις. Και όλα αυτά μέσα σε πολύμορφες δυσκολίες). 

Για τις ανάγκες ενημερώσεως των μετόπισθεν, χρειάστηκε κατά τα έτη 1982 έως 1990 να δημοσιεύονται τακτικά και από άλλους συνεργάτες συγκεκριμένα στοιχεία από τις ιεραποστολικές περιοδείες μας, άλλοτε με μορφή αδρού ημερολογίου, άλλοτε ως ειδικά άρθρα και σχόλια σχετικά με διάφορες πλευρές της αφρικανικής πραγματικότητος. Το «διακόνημα» αυτό –να στέλνει ανταποκρίσεις στο περιοδικό «Πάντα τα έθνη» - είχε αναλάβει η εκλεκτή «συνεργός εν Κυρίω» θεολόγος- αφρικανολόγος Αργυρώ Κοντογεώργη. Τα σχετικά κείμενα έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα τεύχη των ετών 1982 έως και 1990. Ορισμένα από αυτά, καθώς και άλλα των αρχιμ. Θεοκλήτου Τσίρκα, Δανιήλ Χριστοπούλου, πρεσβυτ. Ανέστη Ντζουνγκούνα, καταχωρίζονται στον παρόντα τόμο, για να συμπληρώσουν με χαρακτηριστικές πινελιές την εικόνα του αφρικανικού τοπίου και του ιεραποστολικού ρυθμού. Με διαφορετική γραφή το καθένα φωτογραφίζουν πλευρές του ιεραποστολικού έργου από διάφορες οπτικές γωνίες, φανερώνοντας κάτι από τον ομαδικό χαρακτήρα της ιεραποστολικής προσπάθειας. Πολλά από τα παρατιθέμενα στοιχεία (ονόματα, τοποθεσίες κ.α.) ίσως φανούν λεπτομερειακά∙ παρατίθενται για λόγους ιστορικής ακριβείας. Ενδεχομένως να είναι χρήσιμα για μελλοντικές μελέτες. 

…………………………………………………………….. 

Τελικά το υλικό του συλλεκτικού αυτού τόμου παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία∙ θυμίζει ορεινή αφρικανική σαβάνα, με χαμηλούς λόφους, στον ορίζοντα ψηλά βουνά, μοναχικά δένδρα, ποώδη βλάστηση, χαμηλούς θάμνους, φωλιές τερμιτών, εναλλαγές χρωμάτων∙ την ενότητά του εξασφαλίζει η ενιαία αφρικανική γη. 

Την πρώτη δημοσίευση των κειμένων αυτών στα περιοδικά «Πορευθέντες» (1965-69) και «Πάντα τα Έθνη» (1982-1990) συνόδευαν πολλές φωτογραφίες∙ στο ανά χείρας βιβλίο, αναπαράγονται λίγες αντιπροσωπευτικές – ορισμένες, προερχόμενες από αρχείο, υστερούν ποιοτικά, διατηρούν όμως την ιστορική σημασία τους. οι δημοσιευόμενες φωτογραφίες έχουν ληφθεί από τον γράφοντα, εκτός αυτών που περιλαμβάνουν τον ίδιο. 

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο αποτελούν χαρακτηριστικές σελίδες της νεότερης Ορθόδοξης Ιεραποστολής και της ιστορίας της Ορθοδοξίας στην Αφρική σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη φάση της. Οι διάφορες λεπτομέρειες -όχι πάντοτε ευχάριστες- και οι αναφορές στην καθημερινότητα ελπίζουμε ότι βοηθούν να γίνει κατανοητό ότι το ιεραποστολικό έργο δεν περιορίζεται σε κήρυγμα και κατήχηση, αλλά απαιτεί και πολλές οργανωτικές και διοικητικές φροντίδες για τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη των νέων Εκκλησιών. 

Πολλοί έχουν μια ιδεαλιστική αντίληψη για την ιεραποστολή. Φαντάζονται μια πορεία κηρυκτική, φιλανθρωπική, με συνεχείς πνευματικές κατακτήσεις, ενδεχομένως και με λίγες δυσκολίες, για διακόσμηση ή τονισμό της επιτυχίας. Η εικόνα όμως αυτή δεν συμφωνεί με την αποστολική εμπειρία που καταγράφει η Καινή Διαθήκη, ούτε με τη μετέπειτα πατερική, που διασώζεται στα ορθόδοξα κείμενα. Εκεί γίνεται λόγος για πολύπλευρη σύγκρουση με τον «Αντικείμενον», με αντιφρονούντες εθνικούς, σχισματικούς, αιρετικούς, «ψευδαδέλφους», για στερήσεις, λοιδωρίες, συκοφαντίες, αμφισβητήσεις (πρβλ. Α΄Κορ. 4:9-11). Ο απόστολος Παύλος παρακινεί τον Τιμόθεο και όλους όσοι επρόκειτο να εργασθούν αποστολικά: «Συγκακοπάθησον τω ευαγγελίω κατά δύναμιν Θεού» (Β΄Τιμ.1-8). Η μεταφορά του Ευαγγελίου συνυφαίνεται με πολλαπλές ευλογίες αλλά και πολύμορφη κακοπάθεια.

Αναπολώντας τα χρόνια της αποστολικής διακονίας στην Αφρική, σκέφτομαι με ευγνωμοσύνη τους εκλεκτούς συνεργάτες σε διάφορες εποχές. Έλληνες, Αφρικανούς, Αμερικανούς, Φιλλανδούς, Λιβανέζους, που συμμετείχαν ή στήριξαν, με το έργο, την αγάπη και την αυτοθυσία τους, τα εκεί βήματά μας, αλλά και τους πολυάριθμους συμπαραστάτες στα μετόπισθεν που ενίσχυσαν οικονομικώς και ηθικώς την πορεία αυτή. 

******** 

Ολόψυχα ευχαριστώ τον προσφιλέστατο Αδελφό εν Κυρίω, την Αυτού Μακαριότητα τον Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ. Θεόδωρο Β΄, τον φωτισμένο και δραστήριο σημερινό ηγέτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην αφρικανική ήπειρο, ο οποίος προθύμως αποδέχθηκε να προλογίσει τον παρόντα τόμο. 

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον κ. Ν. Αγνάντο για την άρτια επιμέλεια της εκδόσεως, και στους προαναφερθέντες αγαπητούς συνεργούς εν Κυρίω. 

Η δημοσίευση των κειμένων αυτών, εκτός από την ιστορική τους σημασία, αποτελεί μια λιτή κατάθεση προσωπικής μαρτυρίας για μια κρίσιμη καμπή της Αφρικανικής Ορθοδοξίας, στην περίοδο της οποίας στερεώθηκε η Ορθοδοξία στην Ανατολική Αφρική και αποτέλεσε το εφαλτήριο για την περεταίρω διάδοσή της και σε άλλα κράτη της Αφρικής. Ελπίζουμε να αποδειχθεί χρήσιμη και στις νεότερες γενιές που συνεχίζουν το ιεραποστολικό έργο στην προσφιλή αυτή και πονεμένη ήπειρο. 

Με ιδιαίτερη συγκίνηση παρακολουθούμε τον αγώνα των σημερινών εκλεκτών εργατών του Ευαγγελίου – μεταξύ των οποίων πάρα πολλοί υπήρξαν παλαιοί φοιτητές μας και στενοί συνεργάτες μας, και με χαρά βλέπουμε την συνεχή ανάπτυξη νέων ορθοδόξων πυρήνων και εκκλησιών σε πολλές πλέον χώρες της Αφρικής, τη μετάδοση της ιεραποστολικής φλόγας, το διαρκές δυνάμωμά της - όπως γίνεται με τις λαμπάδες του Πάσχα. Όσο για τους ανά τον κόσμο Ορθοδόξους ισχύει ο λόγος του Κυρίου: «Παντί ώ εδόθη πολύ, πολύ ζητηθήσεται παρ’ αυτού, και ώ παρέθεντο πολύ, περισσότερον αιτήσουσιν αυτόν. Πυρ ήλθον βαλείν επί την γην, και τι θέλω ει ήδη ανήφθη;» (Λουκ. 12:48-49). 

7 Αυγούστου 2009. Αναστάσιος Γιαννουλάτος, αρχιεπίσκοπος Αλβανίας

(σύνδεσμος μηνύματος)

19-01-2025

Στην Αφρική A'

Εισαγωγικά 

Η πορεία μου στην Αφρική είχε διάφορες φάσεις και εμπειρίες. Θα τολμούσα να πω ότι για μια μακρά περίοδο αναπτύχθηκε μια σχέση αγαπητική. Η καταγραφή εδώ μερικών λεπτομερειών της προσωπικής ενασχολήσεως και συμβολής αποσαφηνίζει και τοποθετεί στο ιστορικό τους πλαίσιο τα κείμενα τα οποία δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο. 

Δυο λόγια για την αφετηρία: Η αφρικανική ήπειρος και οι αναζητήσεις των λαών της άρχισαν να μαγνητίζουν την προσοχή μου από τη δεκαετία του 1950. Οι βιογραφίες εξαιρετικών προσωπικοτήτων, όπως του Λίβιγκστον, του Σβάιτσερ κ.ά., συγκινούσαν και κρατούσαν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον όλων μας τα βράδια στις χριστιανικές μαθητικές κατασκηνώσεις. Ακολούθησαν πνευματικές ζυμώσεις κατά τη δεκαετία του 1950 που οδήγησαν στην αναζωπύρωση του ιεραποστολικού ενδιαφέροντος. Προς το τέλος του 1958, σε μια Συνέλευση του Παγκοσμίου Οργανισμού Ορθοδόξου Νεολαίας «Σύνδεσμος» στη Θεσσαλονίκη, ύστερα από μια κριτική αναφορά στην «ιεραποστολική σιωπή» της σύγχρονης Ορθοδοξίας, που ήταν πιο αισθητή στη γενέτειρα των μεγάλων Βυζαντινών ιεραποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου (όπου μέχρι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε καν ναός αφιερωμένος στη μνήμη τους), αποφασίσαμε να μελετήσουμε το θέμα της Ορθόδοξης Εξωτερικής Ιεραποστολής και να εξετάσουμε τι μπορεί να γίνει στο μέλλον. Προς μελέτη του θέματος η Συνέλευση αυτή κατέληξε στη συγκρότηση μιας «Εκτελεστικής Επιτροπής για την Εξωτερική Ιεραποστολή» και εξέλεξε τον γράφοντα ως Γενικό Γραμματέα της. Ακολούθησε η έκδοση του περιοδικού «Πορευθέντες», στα ελληνικά και στα αγγλικά, και μία επίσημη διάλεξη το 1959 στους φοιτητές της Θεολογίας, στη μεγάλη αίθουσα της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τίτλο «Η λησμονημένη εντολή: ‘Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη’ (Ματθ. 28:18)» 

Μετά τη χειροτονία μου σε διάκονο (7.8.1960), συνέχισε συστηματικότερα η βοήθεια των ορθοδόξων ιεραποστολικών πυρήνων στην Ουγκάντα και την Κορέα και η μελέτη των ιεραποστολικών προβλημάτων και δυνατοτήτων. Σ’ αυτή την εποχή δημοσιεύτηκε το άρθρο «Το θρησκευτικό πρόβλημα στην Αφρική» (1961). Στην επόμενη Γενική Συνέλευση του «Συνδέσμου» στον Λίβανο, έγινε ένα ακόμη σημαντικό βήμα με την ίδρυση του «Διορθοδόξου Ιεραποστολικού Κέντρου Πορευθέντες» που ανέλαβε την περαιτέρω προώθηση της ιεραποστολικής προσπάθειας. 

Τα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Πορευθέντες – Go Ye» υπήρξαν μια έκπληξη για πολλούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στα διεκκλησιαστικά περιβάλλοντα, που μέχρι τότε άκουγαν από επίσημα χείλη ότι η Ορθοδοξία δεν ενδιαφέρεται για την εξωτερική ιεραποστολή, και έξαφνα έβλεπαν μια νέα ιεραποστολική φλόγα στους νεανικούς κύκλους των Ορθοδόξων. 

Μια νέα ευκαιρία δόθηκε τον Δεκέμβριο του 1963, όταν, ύστερα από απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, έλαβα μέρος ως εκπρόσωπός της στη Γενική Συνέλευση της «Επιτροπής Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού» στην πόλη του Μεξικού. Εκεί είχα τη δυνατότητα να γνωρίσω εξέχουσες φυσιογνωμίες των χριστιανικών ιεραποστολών, τα σύγχρονα ζητήματα και την εξέλιξη της ιεραποστολικής προβληματικής. Ακολούθησε μια άμεση εμπειρία, στη ζούγκλα που βρίσκεται ανάμεσα στο Μεξικό και τη Γουατεμάλα, σε μια ειδική εκπαιδευτική κατασκήνωση νέων ιεραποστόλων που επρόκειτο να εργασθούν για τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης σε γλώσσες πρωτογόνων φυλών της Νοτίου Αμερικής. Και στη συνέχεια, εκπαιδευτικές επισκέψεις σε διάφορα επιτελικά κέντρα Δυτικών Ιεραποστολών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. 

Επέστρεψα στην Ελλάδα με την απόφαση να ξεκινήσουμε το συντομότερο με μια ομάδα συνεργατών άμεση ιεραποστολική εργασία στην Ανατολική Αφρική. Ήταν αναγκαίο, αυτοί που μιλούσαν και έγραφαν για την ιεραποστολή να δώσουν πρώτοι το παράδειγμα. Η ανάγκη να μπορώ να τελώ τη Θεία Λειτουργία στις άγνωστες συνθήκες της αφρικανικής ηπείρου επέσπευσαν τη χειροτονία μου σε πρεσβύτερο (Κυριακή 24.5.1964). 

Το ίδιο βράδυ της χειροτονίας αναχώρησα για την Ανατολική Αφρική. Την πρώτη Θεία Λειτουργία την τέλεσα στην Καμπάλα της Ουγκάντας, και αργότερα τις πρώτες βαπτίσεις και τους πρώτους γάμους στη Δυτική Τανζανία. Η προοπτική ήταν, παράλληλα με την προσωπική ιεραποστολική εργασία, να μελετήσω τις συνθήκες για μια μονιμότερη ιεραποστολική προσπάθεια εκεί ορισμένων συνεργατών του Διορθοδόξου Κέντρου «Πορευθέντες». Σημειώσεις από την αφετηριακή αυτή φάση της πορείας στην Αφρική καταγράφονται στα κείμενα: «Από την ίδρυση μιας Ορθόδοξης κοινότητος στη Δυτική Τανζανία» (1965), «Κοντά στους Ορθόδοξους της Δυτικής Κένυας» (1965). 

Δυστυχώς, η προσβολή από τροπική ελονοσία και η υπερκόπωση διέκοψαν πρόωρα την εκεί εκκλησιαστική διακονία μου και φαινόταν ότι θα ανέστειλαν τη μόνιμη παραμονή μου στην Αφρική. 

Οι νέες συνθήκες, μετά την περιπέτεια της υγείας επέβαλλαν να αποσυρθώ από την άμεση ιεραποστολική δράση και να αφοσιωθώ σε νέα συστηματική σπουδή. 

Στα χρόνια των μεταπτυχιακών σπουδών στη Γερμανία - Αμβούργο, Μαρβούργο (1965-69) -, η αφρικανική θρησκευτικότητα παρέμεινε στο κέντρο των επιστημονικών ερευνών μαζί με την γενικότερη μελέτη της Ιστορίας των Θρησκευμάτων. Μεσολάβησε νέα μετάβαση, για θρησκειολογική έρευνα αυτή τη φορά (1967-68), με την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Alexander von Humboldt, παραμονή στο Makerere College της Ουγκάντας και αργότερα στην Κένυα. Η περίοδος αυτή αφιερώθηκε για ερευνητική εργασία σε διάφορα επιστημονικά κέντρα καθώς και στην εκτεταμένη βιβλιογραφία τη σχετική με την αφρικανική θρησκευτικότητα. Παράλληλα με το καθαρώς θρησκειολογικό ενδιαφέρον, οι μελέτες αυτές επεδίωκαν να καταδείξουν ότι τα αφρικανικά θρησκεύματα δεν πρέπει να θεωρούνται απλοϊκά. Έχουν πολύπλοκες ρίζες και μορφές. Στο ουσιαστικό ξεκίνημα της νεότερης Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αφρική, η έρευνα αυτή αποτέλεσε έκφραση σεβασμού στο αφρικανικό παρελθόν και την αφρικανική ιδιοτυπία – μια ορθόδοξη στάση ταπεινοφροσύνης εμπρός στο πολυσύνθετο και άγνωστο θρησκευτικό DNA του αφρικανικού κόσμου.

Ως δείγμα γραφής αυτής της πνευματικής και επιστημονικής πορείας στα δεδομένα της αφρικανικής θρησκευτικότητος, καταχωρίζονται στον παρόντα τόμο οι μελέτες «Αφρικανικά θρησκεύματα» (1992) και «Τύποι ιερέων αφρικανικών ιεροβασιλείων» (1968), που αποκαλύπτουν πόσο περίπλοκη είναι η δομή των παραδοσιακών θρησκειών της Αφρικής. 

Καρπός της επιστημονικής έρευνας για την αφρικανική θρησκευτικότητα υπήρξαν η διδακτορική διατριβή «Τα πνεύματα Μ’μπαν’ντουα και τα πλαίσια της λατρείας των. Θρησκειολογική διερεύνησις πλευρών της αφρικανικής θρησκείας» (1970), και οι μονογραφίες: «Κύριος της Λαμπρότητος. Ο Θεός των παρά το όρος Κένυα φυλών. Θρησκειολογική έρευνα» (1971). «Μορφαί αφρικανικού τελετουργικού. Μύησις και πνευματοληψία ανατολικώς του Ρουενζόρι. Έρευνα θρησκειολογική» (1972). «Ρουχάνγκα, ο Δημιουργός. Συμβολή εις την έρευναν των περί Θεού και ανθρώπου αφρικανικών δοξασιών» (1975). Όλες αυτές οι μελέτες φανερώνουν ότι υπάρχει μια πολύπλευρη πολιτιστική παράδοση και θρησκευτική κληρονομιά των Αφρικανών και ότι αυτή πρέπει με σεβασμό και επιμέλεια να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί κατά τη μεταφορά του μηνύματος της Ορθοδοξίας. Τη συναίσθηση της πραγματικότητος αυτής επισημαίνει και η πρωτοδημοσιευόμενη στα ελληνικά εργασία «Προσεγγίζοντας την παραδοσιακή αφρικανική θρησκευτικότητα» (1976). 

Μετά τις θρησκειολογικές σπουδές στη Γερμανία, εξελέγην Γραμματέας για την «Ιεραποστολική έρευνα και τις σχέσεις με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες» στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (Γενεύη 1969-71), μια θέση που συνέβαλε στη διαπλάτυνση και εμβάθυνση των γνώσεων για τη σύγχρονη ιεραποστολή. 

Ακολούθησε η απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών να ιδρύσουν το «Κέντρο Ιεραποστολικών Σπουδών» και να με καλέσουν να αναλάβω την οργάνωση και την διεύθυνσή του (1971). Στο Κέντρο αυτό φοίτησαν άνδρες και γυναίκες που προσέφεραν αργότερα στην εξωτερική ιεραποστολή, μεταξύ των οποίων και ο π. Κοσμάς Γρηγοριάτης που εργάσθηκε στην Κεντρική Αφρική.

Τον Ιούλιο του 1972 εξελέγην έκτακτος Καθηγητής της Ιστορίας των Θρησκευμάτων στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τον Νοέμβριο του ιδίου έτους Τιτουλάριος Επίσκοπος Ανδρούσης για τη θέση του Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Επρόκειτο για επιτελικές θέσεις από τις οποίες μπορούσε κανείς να προωθήσει την ιεραποστολική αναζωπύρωση και να συμπαρασταθεί αποτελεσματικότερα στις αφρικανικές και ασιατικές κοινότητες. 

********* 

Ενώ όλα έδειχναν ότι η άμεση ιεραποστολική διακονία μου στην Αφρική είχε αποκλεισθεί και η σχετική προσφορά μου θα περιοριζόταν σε έργο επιτελικό, εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό στην Ελλάδα, ήλθε η έκπληξη. Τέλος του 1981, ο μακαριστός Πατριάρχης Αλεξανδρείας κυρός Νικόλαος ΣΤ΄, σε μια μεγάλη κρίση της νεοσύστατης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ανατολικής Αφρικής – κατά την οποία είχε δημιουργηθεί πλήρης σύγχυση και αναστάτωση ύστερα από την καθαίρεση του Αφρικανού Επισκόπου Νιτρίας Γεωργίου Γαδούνα-ζήτησε και ανέλαβα, με σύμφωνη απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος, την ευθύνη του Τοποτηρητού της Ιεράς Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως για την αναδιοργάνωση και ανάπτυξη της Ορθόδοξης Ιεραποστολής. Η Μητρόπολη αυτή εξετείνετο σε περιοχή μεγαλύτερη σε τετραγωνικά χιλιόμετρα από τα Βαλκάνια, με υψομετρικές διαφορές που αρχίζουν από 0 (θαλάσσιες περιοχές) και φθάνουν τα 2.500 μ., και με φτωχότατο συγκοινωνιακό δίκτυο. Αναλυτικότερα για τις εκκλησιαστικές συνθήκες βλ. το άρθρο «Μια επικίνδυνη πυρκαγιά στη νεόφυτη Εκκλησία της Κένυας» (1986). 

Νέα δοκιμασία υγείας στις αρχές του 1983 (εγχείρηση για αποκόλληση αμφιβληστροειδούς), έδειξε ότι θα διέκοπτε την παραμονή μου στην Αφρική. Ευτυχώς, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με περαιτέρω φαρμακευτική αγωγή και ιατρική παρακολούθηση. Τρεις μεγάλες ευθύνες (της Αποστολικής Διακονίας, του Καθηγητού Πανεπιστημίου και του Τοποτηρητού στην Ανατολική Αφρική) ήταν βαρύ φορτίο. Συγχρόνως όμως, οι δύο πρώτες στήριζαν και εξασφάλιζαν πολλαπλά, οργανωτικά και οικονομικά, την πορεία στην Αφρική, για την οποία δεν υπήρχε καμιά ειδική επιδότηση ή άλλη εξασφάλιση. Ευτυχώς, με απόφαση της Θεολογικής Σχολής, πρώτον μεν έλαβα άδεια ενός έτους (το γνωστό sabbatical) και στη συνέχεια εγκρίθηκε να διδάσκω όλα τα μαθήματα στο ένα ακαδημαϊκό εξάμηνο (πραγματικά 3-4 μήνες) και να είμαι ελεύθερος τον άλλο καιρό. Έτσι, μαζί με τις διακοπές Χριστουγέννων, Πάσχα και θέρους, μπορούσα να βρίσκομαι στην Αφρική το μεγαλύτερο διάστημα του έτους. 

Η δυνατότητα που μου δινόταν στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα να μιλώ για την Αφρική, την ιεραποστολή, και γενικότερα για την χριστιανική μαρτυρία στην οικουμένη, εντασσόταν στη γενικότερη προσπάθεια για την αναζωπύρωση του ορθόδοξου ιεραποστολικού φρονήματος στην εποχή μας. (Μεταξύ των φοιτητών μας ήταν τότε ο μετέπειτα Πατριάρχης Αλεξανδρείας κυρός Πέτρος Ζ΄, ο νυν Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος Γ΄΄και επί ένα διάστημα ο νυν Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρος Β΄, καθώς επίσης και πολλοί σημερινοί Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Κύπρου, της Αλεξανδρείας και άλλων Εκκλησιών.) Μετά το 1985 ζήτησα να απαλλαγώ, άχρι καιρού, από τα άμεσα διοικητικά καθήκοντα στην Αποστολική Διακονία. Εν τω μεταξύ το 1984 είχα εκλεγεί Πρόεδρος-Συντονιστής της «Επιτροπής Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού» του Π.Σ.Ε., μια θέση (έως το 1991) που έδινε τη δυνατότητα ενεργού θεωρητικής συμμετοχής στη γενικότερη χριστιανική ιεραποστολή. 

Από το βιβλίο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου «Στην Αφρική»

(σύνδεσμος μηνύματος)

11-01-2025

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Κάθε άνθρωπος έχει γεννηθεί σ’ ένα συγκεκριμένο πολιτιστικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο αρχικά αναπτύσσεται και διαμορφώνεται, προχωρώντας από την απλή ύπαρξη στη συνύπαρξη. Είναι φυσικό, λοιπόν, να επηρεάζεται από τις αρχές που ισχύουν για την συμβίωση και τον αλληλοσεβασμό μεταξύ των ανθρώπων. Στη διάρκεια του βίου του, καλείται να αντλεί από τα ευφορότερα πνευματικά κοιτάσματα της θρησκευτικής του παραδόσεως εκείνες τις αξίες, που εμπνέουν τη ζωή για μια αρμονική συνύπαρξη. 

Ύστερα από τη μακροχρόνια ενασχόλησή μου με την Ιστορία των Θρησκευμάτων, σπουδάζοντας και συμβιώνοντας με ανθρώπους άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων, με σεβασμό προς την ποικιλία των πνευματικών παραδόσεων των διαφόρων λαών, επισημαίνω λιτά την προσωπική μου πηγή εμπνεύσεως.

Όσο ζούμε στο χώρο της χριστιανικής πίστεως όχι μόνο συμβάλλουν σταθερά στην αρμονική συνύπαρξη, αλλά την ανυψώνουν και τη μεταμορφώνουν σε κάτι σημαντικότερο: σε «κοινωνία προσώπων». Πρόκειται για μία σταδιακή συνειδητοποίηση και πορεία από την ύπαρξη στη συνύπαρξη, από τη συνύπαρξη στην κοινωνία. 

Η υψίστη και απόλυτη αρχή, ο όντως Ών, ο Τριαδικός Θεός, κατά την χριστιανική πίστη, είναι κοινωνία αγάπης προσώπων, «ο μη αγαπών ουκ έγνω τον Θεόν, ότι ο Θεός αγάπη εστίν» (Α’ Ιω. 4:8). Αυτό που μεταμορφώνει την απλή συνύπαρξη σε κοινωνία είναι ακριβώς η αγάπη. Αυτή μετασχηματίζει το ανθρώπινο όν από άτομο σε πρόσωπο. Η χριστιανική παράδοση θεμελιώνεται πάνω σε αυτήν την βεβαιότητα. Και αναπτύσσεται με τόλμη στις επόμενες φάσεις. Η σχέση του Θεού με τον κόσμο, ιδιαίτερα με την ανθρωπότητα, είναι μία σχέση αγάπης, που τείνει στη δημιουργία «κοινωνίας». Η Ενανθρώπηση του Λόγου αποτελεί μία εκπληκτική κίνηση της αγάπης του Θεού, που αποσκοπεί σε «κοινωνία» Θεού και ανθρώπων. 

Η Εκκλησία του Χριστού, «το πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου» (Εφ. 1:23), συνεχίζει την αποστολή του Ένσαρκου Λόγου, του Ιησού Χριστού μέσα στην ιστορία. Η ύπαρξή της, η μαρτυρία της, η μυστηριακή ζωή, επιδιώκουν την «κοινωνία» του ανθρώπου με τον Θεό και των ανθρώπων μεταξύ τους, εμπνέοντας και ενισχύοντας με την χάρη του Αγίου Πνεύματος την αγάπη στις ποικίλες μορφές της, με το εύρος και τη δυναμική που αποκαλύπτει η Καινή Διαθήκη, (π.χ η επί του Όρους Ομιλία, η παραβολή του καλού Σαμαρείτη, ο Ύμνος της Αγάπης, η Α΄ Επιστολή Ιωάννου). Έχοντας ως κέντρο της λειτουργικής ζωής τη Θεία Κοινωνία. 

Χρέος και αγώνας κάθε ανθρώπου είναι να συνεισφέρει στην αρμονική συνύπαρξη. Όραμα, προσδοκία και προσευχή του πιστού χριστιανού, καθώς ατενίζει σταθερά το μυστήριο των προσώπων της Αγίας Τριάδος και την ενανθρώπηση του Λόγου, ο Οποίος αποκαλύπτει το πλήρωμα της αγάπης, είναι να ανέρχεται σε ένα επόμενο επίπεδο: να συμβάλλει με τη μυστική ενέργεια του Αγίου Πνεύματος στην ανύψωση της απλής συνυπάρξεως των ανθρώπων σε κοινωνία προσώπων. 

Από το βιβλίο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Συνύπαρξη, Αρμός, Αθήνα 2015

(σύνδεσμος μηνύματος)

05-01-2025

Θεοφάνεια 2025  

  

Η εορτή των Θεοφανείων έχει μέσα στο χριστιανικό λειτουργικό έτος σημασία τουλάχιστον ισάξια με εκείνη των Χριστουγέννων. Αυτό φαίνεται κατ’ αρχάς από την ίδια τη λειτουργική δομή της εορτής. Προηγούνται οι Μεγάλες Ώρες, οι λεγόμενες Βασιλικές, κατά τη διάρκεια των οποίων διαβάζονται κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη που προτυπώνουν τα βασικά θέματα της εορτής. Στη συνέχεια η αγρυπνία μοιάζει με εκείνη των Χριστουγέννων. 

Τα Χριστούγεννα ο Κύριος έρχεται ανάμεσά μας, αλλά έρχεται σχεδόν μυστικά, φανερώνεται στη Μητέρα Του, την Παρθένο Μαρία, στον Ιωσήφ, στους ποιμένες και στους Μάγους πού προσέρχονται από την Ανατολή. Όλα αυτά, όμως, γίνονται με εξαιρετική διάκριση, σχεδόν μυστικά, θα μπορούσαμε να πούμε. Μόνο δύο ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Λουκάς , συνέλεξαν από τα χείλη της Θεοτόκου, του Ιωσήφ και των κοντινών τους ανθρώπων αναμνήσεις σχετικές με τους πρώτους αυτούς μήνες, τα πρώτα χρόνια του Κυρίου. 

Σήμερα πρόκειται για την επίσημη φανέρωση, θα λέγαμε του Χριστού. Εμφανίζεται όντως ως ο Σωτήρ, ο οποίος έρχεται ανάμεσά μας και φανερώνεται πλήρως στον λαό Του. Και υπάρχει ένα πρόσωπο το οποίο παίζει ιδιαίτερο ρόλο στη φανέρωση αυτή: ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής. Είναι αυτός που εμφανίζεται σε όλα τα κείμενα που μας διηγούνται την βάπτιση του Χριστού. Είναι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής, του οποίου τη σύναξη τιμούμε την επομένη των Θεοφανίων. Είναι ο Ιωάννης , ο μεγαλύτερος των προφητών, διότι αν οι προφήτες προανήγγειλαν ότι ο Χριστός θα ερχόταν, ο Ιωάννης αναγγέλλει ότι ο Χριστός είναι ήδη ενώπιόν μας. Μας Τον δείχνει, μας Τον κατονομάζει και καλείται να τον βαπτίσει ο ίδιος. Στη διάρκεια των ιερών ακολουθιών των Θεοφανίων θαυμαστά τροπάρια προσπαθούν να εκφράσουν τα συναισθήματα του Βαπτιστού, την ταπείνωσή του και αυτό το ρίγος του θαυμασμού που τον διαπερνά ολόκληρο. 

Ο Χριστός λοιπόν έρχεται στον Ιορδάνη για να βαπτιστεί από τον Ιωάννη. Φανερώνεται ως αμαρτωλός μεταξύ αμαρτωλών, δείχνοντας με αυτό ότι αναδέχτηκε όλες τις αμαρτίες μας, πήρε πάνω Του την αμαρτία του κόσμου. Βέβαια, ο Χριστός δεν διέπραξε ποτέ την παραμικρή προσωπική αμαρτία, σήκωσε όμως πραγματικά στους ώμους Του την αμαρτία του κόσμου. Προσέλαβε την ανθρώπινη φύση με όλη την αμαρτωλότητά της, και αυτό θέλει να δείξει σήμερα, καθώς έρχεται να βαπτιστεί από το χέρι του Ιωάννη. Όπως ο Ίδιος λέει, έρχεται «πληρώσαι πάσαν δικαιοσύνην». 

Η βάπτιση αυτή του Χριστού περιβάλλεται με μια πολύ ιδιαίτερη σημασία, διότι με τη συμβολική αυτή πράξη, την είσοδό Του στα νερά του ποταμού και την έξοδό Του από αυτά, ο Χριστός ήδη προαναγγέλλει τον θάνατο και την Ανάστασή Του. Αναλαμβάνει την αμαρτία του κόσμου, εισέρχεται στα ύδατα. Αυτά όμως ερχόμενα σε επαφή με το ζωοποιό σώμα Του, δεν είναι πια καταστροφικά όπως εκείνα του κατακλυσμού, αλλά είναι τα νερά που μεταμορφώνονται σε ποταμούς του Παραδείσου, σε ζωογόνες πηγές, των οποίων τη ζωοποιό χάρη θα λάβουν εν συνεχεία εκείνοι που δια του βαπτίσματος θα βυθιστούν σ’ αυτά. 

Πράγματι με τη βάπτισή Του στον Ιορδάνη ο Χριστός εγκαθιδρύει το μυστήριο του βαπτίσματος τόσο ως προφητικό σημείο του θανάτου και της Αναστάσεώς Του, όσο και ως μυστήριο δια του οποίου μετέχουμε και εμείς στο θάνατο και την Ανάστασή Του.

(σύνδεσμος μηνύματος)

22-12-2024

Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 

Τη στιγμή που όλοι στολίζουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο, στην Εκκλησία προβάλλεται το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού όπως αυτό καταγράφεται από τον ευαγγελιστή Ματθαίο. Τα 42 ονόματα των πατριαρχών, των βασιλέων και των αρχιερέων που ακούγονται σε κατιούσα σειρά να διαδέχονται το ένα το άλλο μέσω της σταθερής επανάληψης του εγέννησεν, καθιστούν την περικοπή άχαρη, ιδίως για όλους εκείνους που αποφεύγουν να μελετήσουν την Π.Δ., θεωρώντας την ως εθνική ιστορία του εβραϊκού λαού. Ο κατάλογος που εισάγει ολόκληρη την Καινή Διαθήκη εκπέμπει πολλά μηνύματα: πρώτον, ότι τα πάντα υπακούουν σε ένα αρμονικό θεϊκό σχέδιο. Τίποτε δεν αποτελεί προϊόν τύχης και σύμπτωσης. Η ίδια η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται κυκλικά, αέναα, ατέρμονα, όπως πίστευαν οι Έλληνες, αλλά έχει ένα τέλος, κι αυτό δεν είναι το σημείο μηδέν, αλλά το πρόσωπο του Χριστού. Δεύτερον, με τη γενεαλογία υπογραμμίζεται η συνέχεια μεταξύ των δύο Διαθηκών. Παρ’ όλη την αποτυχία του ανθρώπου να ειρηνεύσει με τον Θεό, τον κόσμο και τον αδελφό του, ο Θεός έδινε με τις υποσχέσεις του την ελπίδα στο κουρασμένο πλάσμα του. Όλες οι επαγγελίες που δόθηκαν στον πατριάρχη Αβραάμ και τον βασιλέα (όπως με έμφαση τονίζεται από τον ευαγγελιστή) Δαβίδ (Γεν 12,2-3∙ 18,18∙22,18∙ 2 Βασ 12-14), και φάνηκαν ότι μένουν φρούδες και ανεκπλήρωτες την περίοδο της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας, με τη γέννηση του Ιησού Χριστού εκπληρώνονται. Με την έλευση του Εμμανουήλ αποδεικνύεται ότι ο Θεός δεν είναι το «κινούν ακίνητον» των φιλοσόφων, αλλά παραμένει μαζί με τον άνθρωπο, όντας απόλυτα πιστός στις διαθήκες του. Ο Ιησούς είναι ο αληθινός Μεσσίας της Ιστορίας, ο γιος, «η ρίζα», ο βλαστός του Δαβίδ, τον οποίο αναμένουν οι Ιουδαίοι και τα έθνη, τα οποία στα πρόσωπα των μάγων σπεύδουν να τον προσκυνήσουν. 

Η προβολή του Ιησού ως υιού του Δαβίδ επιτυγχάνεται και άμεσα με την πρόταξη του βασιλέα στον εισαγωγικό στίχο, αλλά και έμμεσα. Η γενεαλογία διαιρείται σε τρεις δεκατετράδες (1,17), αφού ο αριθμός 14 αποτελεί στα εβραϊκά άθροισμα των τριών συμφώνων που απαρτίζουν το όνομα του προφητάνακτα (Ꞁ+’Ꞁ+Ꞁ=4+6+4=14). Ο ίδιος αριθμός συνδέεται επιπλέον με την ανακυκλούμενη ανά 14 ημέρες διαδικασία πλήρωσης και έλλειψης της σελήνης. Η πορεία του εκλεκτού λαού, όπως και του ανθρώπου, μακριά από τη γεννήτρια της ζωής, δεν είναι μια πορεία γραμμικής εξέλιξης και προόδου, αλλά μια τεθλασμένη πορεία φυγής από τον Θεό και αναζήτησης του. Η πρώτη δεκατετράδα, που καλύπτει 1000 έτη, ξεκινά με τον γενάρχη των Ισραηλιτών και των Ισμαηλιτών, τον Αβραάμ, αφού σε αυτόν ο Θεός έδωσε τις πρώτες επαγγελίες που αφορούσαν γη και απογόνους. Στο ζενίθ της πρώτης φάσης της ισραηλιτικής ιστορίας λάμπει το άστρο του βασιλέα Δαβίδ. Με την επικράτηση της βασιλείας ακολουθεί κατόπιν η παρακμή, η οποία φτάνει στο ναδίρ με την καταστροφή του Ναού και την αιχμαλωσία, την μετοικεσία Βαβυλώνος. Ακολουθεί η Τρίτη περίοδος ανάκαμψης, η οποία επισφραγίζεται με την έλευση του Εμμανουήλ. Οι 14 γενεές μεταξύ αιχμαλωσίας και Ιησού απηχούν ίσως παράλληλά το Δν 9,24, το οποίο προφητεύει ότι εφτά εβδομάδες ετών (490 έτη) θα προηγηθούν της αποκαταστάσεως της Ιερουσαλήμ και της ελεύσεως του Χριστού. Τοποθετημένη, έτσι, η γέννηση του Ιησού στο τέλος της τρίτης δεκατετράδας, στην αρχή δηλαδή της έβδομης εβδομάδας, προβάλλεται από τον ευαγγελιστή ως το τέλος της ιστορίας των Επαγγελιών (Γαλ 4,14) και ταυτόχρονα ως η αρχή της αληθινά Νέας-Καινής Εποχής, της αιώνιας κατάπαυσης, την οποία ήδη γεύεται στο εσχατολογικό λατρευτικό παρόν ο λαός του Ιησού. 

Αυτό που εκπλήσσει είναι ότι στη πρώτη δεκατετράδα της γενεαλογίας φιγουράρουν τέσσερις γυναίκες, οι οποίες, παρότι αλλοεθνείς και αμαρτωλές, αξιώθηκαν από τον Θεό να γίνουν προμήτορες του Μεσσία: η Θάμαρ, που παρουσιάστηκε σαν πόρνη και αμάρτησε με τον πεθερό της Ιούδα, προκειμένου να αποκτήσει παιδί, η Χαναναία πόρνη Ραχάβ, η Μωαβίτισσα Ρουθ και η Βηρσαβεέ, η γυναίκα του Ουρία, που μοίχευσε με τον Δαβίδ. Αντιθέτως παραλείπονται ονόματα όπως αυτά της Σάρρας, της Ρεβέκκας και της Ραχήλ. Το γεγονός αυτό προκαλεί επιπλέον εντύπωση όταν κανείς αναλογιστεί ότι οι γενεαλογίες αποτύπωναν την αγωνιώδη προσπάθεια των Ισραηλιτών (και μάλιστα των φυλών Ιούδα και Λευί) για τη διατήρηση της φυλετικής τους καθαρότητας. Στην Εκκλησία του Μεσσία, ο οποίος γεννήθηκε παράδοξα από μια κοινωνικά άσημη Παρθένο, προσκαλούνται να μετάσχουν όλα τα «μωρά» όντα, τα οποία είχαν, ένεκα της φύσης τους ή της καταγωγής ή των ανομιών τους, περιθωριοποιηθεί από τον εκλεκτό λαό. 

Ενώ το προοίμιο του Ευαγγελίου αποδεικνύει την ανθρώπινη φύση του Ιησού, η συνέχεια υπογραμμίζει τη θεότητά του. Στον τελευταίο κρίκο της γενεαλογίας, η μονοτονία σταματά και, αντί του συνεχώς επαναλαμβανόμενου ο τάδε εγέννησεν τον δείνα, αίφνης ακούγεται το εξ ής εγεννήθη Ιησούς, ο λεγόμενος Χριστός. Όπως η Γένεσις, και η Π.Δ. ολόκληρη, αρχίζει με τη γενεαλογία του κόσμου και κατόπιν ακολουθεί η λεπτομερής περιγραφή της κατασκευής του Αδάμ από την παρθένο γη και εν συνεχεία της ζωογόνησής του με το δημιουργικό Πνεύμα του Θεού, έτσι συμβαίνει και στη «Βίβλο Γενέσεως» του Ματθαίου, που εισάγει την Κ.Δ. Αφού παρατεθεί η γενεαλογία του Ιησού, κατόπιν γίνεται λεπτομερής αναφορά στα περιστατικά της ενανθρώπησής του εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας της Παρθένου. Στη δεύτερη αυτή ενότητα ο Ματθαίος σπεύδει ευθύς αμέσως να τονίσει ότι, πριν το ζεύγος συγκατοικήσει, η Μαρία βρέθηκε έγκυος από το Άγιο Πνεύμα. Ο Ιωσήφ, επειδή ήταν σπλαχνικός, σκέφτεται να της δώσει κρυφά διαζύγιο προκειμένου να μην τη διαπομπεύσει δημόσια, όπως πρόσταζε ο Νόμος. Παρεμβαίνει ο άγγελος, ο οποίος, αποκαλώντας τον υιό Δαβίδ, του υπενθυμίζει τις μεσσιανικές επαγγελίες και ιδιαίτερα την προφητεία του Ησαΐα σχετικά με τον Εμμανουήλ. Σχολιάζουν μάλιστα οι Πατέρες: «ουκ είπε δε ‘τέξεταί σοι υιόν’, αλλά ‘τέξεται’, ίνα μη πάλιν τις αυτόν εκ τούτου πατέρα υποπτεύση». Προκύπτει βέβαια τότε το ερώτημα: γιατί ο Ιησούς, που προήλθε μόνον από την Μαρία την Παρθένο, γενεαλογείται από τον Ιωσήφ τόσο στον Ματθαίο όσο και στον Λουκά (που χρησιμοποιεί ιδιωτικούς καταλόγους ως πηγή του); Στον Ισραήλ όλα τα κληρονομικά και γενεαλογικά δικαιώματα τα ελάμβανε εκείνο το παιδί που αναγνωριζόταν ως νόμιμο από τον πατέρα, ανεξαρτήτως της καταγωγής του, ενώ αντίθετα η αποποίηση ακόμη και ενός φυσικού παιδιού του τα στερούσε. Ο Ιωσήφ πειθαρχεί στο θεϊκό σχέδιο και υιοθετεί το παιδί. Παραλαμβάνει τη Μαριάμ υπό την προστασία του χωρίς να έχει σαρκική σχέση μαζί της «έως ότου γέννησε τον υιό της τον πρωτότοκο». «Το ‘έως’ εν τη Γραφή πολλάκις επί διηνεκούς ευρίσκεται∙ ως το ‘έως αν θω τους εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου’ […] και το ‘ουκ ανέστρεψεν περιστερά προς τον Νώε, έως του ξηρανθήναι το ύδωρ’∙ άπερ εισί διηνεκώς ειρημένα». «Στο πρόσωπο της Θεοτόκου βλέπουμε να εκφράζεται στην ιστορία από τη μία η εσχατολογική σημασία της παρθενίας και από τη άλλη η σπουδαιότητα για τη λυτρωτική ιστορία του κόσμου της μητρότητας. […] Η παρθενία σε συνδυασμό με τη μητρότητα εκφράζεται εδώ ως η πλέον ‘γόνιμη’ κατάσταση ζωής, αφού δεν φέρνει το ‘όνειδος’ της ατεκνίας της Παλαιάς Διαθήκης κι ούτε τη μωρία της παραβολής των Δέκα Παρθένων της Καινής». (Γ. Πατρώνος). 

Εκτός από την εκ Παρθένου γέννηση, τη θεότητα του Μεσσία εξαίρουν τα ονόματα που λαμβάνει το βρέφος. Το όνομα Ιησούς (Γιεσούα), το οποίο δόθηκε στον Χριστό κατόπιν αποκάλυψης του αγγέλου, ήταν βέβαια σύνηθες στον Ιουδαϊσμό και σημαίνει: Ο Γιαχβέ σώζει. Αυτό το οποίο είναι παράδοξο είναι ότι, κατά την επεξήγηση του ονόματος, πρώτον, ο ισραηλιτικός λαός ονομάζεται λαός του Ιησού (τον λαόν αυτού), και δεύτερον, η σωτηρία που αυτός κομίζει (σε αντίθεση με τον Ιησού του Ναυή) δεν είναι από τους εχθρούς αλλά από των αμαρτιών (1,21), κάτι το οποίο αποτελούσε αποκλειστικό θεϊκό προνόμιο. Αυτή μάλιστα η σωτηρία που κομίζει ο Μεσσίας ήδη από τη γέννησή του δεν επιτελείται μέσω της δύναμης, αλλά μέσω της ταπείνωσης και της θυσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετά στοιχεία της γενέθλιας διήγησης του Ιησού, όπως η σύναξη των Αρχιερέων και των Γραμματέων στην Ιερουσαλήμ (26,3,47∙ 27,1,20), ο τίτλος βασιλεύς των Ιουδαίων, η εχθρική αντιμετώπιση του νεογέννητου Μεσσία από την εξουσία, παραπέμπουν στο τραγικό τέλος του Ιησού. Στον Ιησού δίνεται επιπλέον και το όνομα Εμμανουήλ, το οποίο στην περίπτωση αυτή δηλώνει τη φύση και την αποστολή του. Γι’ αυτό άλλωστε και ο προφήτης δεν λέει «καλέσεις» αλλά «καλέσουσιν»∙ τα γαρ συμβαίνοντα πράγματα έθος τη γραφή αντί ονομάτων τιθέναι». Τα έθνη θα συνειδητοποιήσουν ότι στο πρόσωπο του Ιησού ο ίδιος ο Θεός βρίσκεται μαζί με εμάς, τους εξόριστους θνητούς, εκπληρώνοντας τις διαθήκες του. 

Σύμφωνα με τον απολογητή Αριστείδη, οι χριστιανοί πλέον γενεαλογούνται από του Κυρίου Ιησού Χριστού. Με την ενσάρκωση του Ιησού άρχισε η νέα βίβλος γενέσεως, η οποία περιλαμβάνει ‘όλα τα ονόματα ημών των βαπτισμένων στο όνομά του. Φυσικά και εμάς, όπως και τους Ιουδαίους, δεν μας σώζουν αυτόματα και μαγικά ούτε το όνομα χριστιανός ούτε οι δεσμοί αίματος που αποκτάμε μέσω της Θείας Ευχαριστίας με τον Ιησού. Μας σώζει η συμμετοχή στην πορεία που χάραξε εκείνος από την φάτνη στον τάφο, ωθούμενος από την αγάπη του για τον αποστατημένο άνθρωπο, ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυλή ή το θρήσκευμά του. Αυτή η πορεία του Σταυρού γίνεται εμπειρία αναστάσεως όταν συνειδητοποιήσουμε ότι μαζί μας βρίσκεται αυτός: ο Εμμανουήλ.

(σύνδεσμος μηνύματος)

15-12-2024

Κυριακή των Προπατόρων. 15-12-2024 

Πάλι Χριστούγεννα αγαπητοί μου∙ πράγματι, εγεννήθη ο Κύριος και ώφθη εν μέσω των ανθρώπων. Ένας τεράστιος ύμνος λέγει ότι η Θεοτόκος εξεπλάγη, όταν γέννησε τον Υιόν της, γι’ αυτό έσκυψε και δουλικά προσκύνησε τον βασιλέα των βασιλευόντων και τον ερώτησε: Πώς ενεσπάρης εις τα σπλάχνα μου; Και επειδή δεν έλαβε καμία απάντηση, ξαναπροσκύνησε το βρέφος Ιησού, διότι ήξευρε ότι είναι Θεός, ο μόνος που μπορούσε να φέρει από τον ουρανό στην ανθρώπινη ζωή το μοναδικό δώρο της θεότητος. 

Παρόμοιο σκύψιμο και αγκάλιασμα συναντάμε και στον ιερομάρτυρα Ελευθέριο, την μνήμη του οποίου επιτελούμε σήμερα. O άγιος είχε κάνει πολλά θαύματα, και εκατοντάδες άνθρωποι πίστεψαν χάριν αυτού. Προτίμησαν να γίνουν μάρτυρες, αιώνιοι απόστολοι της Εκκλησίας και πολίται των ουρανών, παρά να σώσουν τη ζωή τους. Αλλά και ο άγιος έδωσε το αίμα του για τον Χριστό, όπως και η μητέρα του Ανθία, η ευανθία στην καρδιά και στην ζωή, που, αντί να κλάψει για το σπλάχνο της, όρμησε στον στίβο και το αγκάλιασε ως τίμιο λείψανο, με αποτέλεσμα ο δήμιος να την κατασφάξει. 

Ο ασπασμός όμως και ο εναγκαλισμός της Παναγίας και της μητρός του μάρτυρος δεν έγινε τότε μόνο∙ γίνεται διαρκώς από την Παναγία, τους αγίους και τον ίδιο το Χριστό, σε όσους μαρτυρούν για τη δόξα του Χριστού. Σήμερα δε, η Εκκλησία μας ιδιαίτερα εναγκαλίζεται όσους έχουν κατακλύσει τους ιερούς ναούς της. Εναγκαλίζεται εσάς, διότι και εσείς είστε μάρτυρες τη πίστει και τω υποδείγματι της δόξης του Κυρίου μας. Τα μάτια σας τα λαμπερά και οι κτύποι των καρδιών σας για τον Θεό με κάνουν να σας πω αυτό που έλεγε ο Απόστολος Παύλος στους Κολοσσαείς: «Ελπίς σας, χαρά σας, πλούτος σας δεν είναι κανείς άλλος, παρά ο εν υμίν Χριστός, η ελπίς της δόξης». Αυτός δονεί την καρδιά σας και αυτός σας εναγκαλίζεται, διότι τον εξελέξατε ανάμεσα στις μυριάδες των ανθρώπων. 

Γεννήθηκε λοιπόν ο Χριστός. Αλλά από ποιους γεννήθηκε; Χρειάζεται να ρίξουμε τη ματιά μας στα βάθη των αιώνων και των χιλιετηρίδων, για να βρούμε από πότε ο Χριστός άρχισε να έρχεται στη γη και πότε τελικώς ήρθε. 

Σήμερα γιορτάζουν όλοι οι προπάτορες, από τον Αδάμ μέχρι και τον Ιωσήφ και την Παναγία, όλοι εκείνοι που συνετέλεσαν από κοιλίας εις κοιλίαν να γεννηθεί ο Χριστός. Ο Αδάμ είναι ο πρώτος Προπάτορας. Πλάθοντάς τον ο Κύριος μέσα στον Παράδεισο, ιερούργησε την γέννηση και την λειτουργία του ανθρωπίνου γένους. Ο Αδάμ όμως αμάρτησε και μας μεταβίβασε την αμαρτωλή φύση του. Παρ’ όλα αυτά, ο Αδάμ έγινε τύπος του δευτέρου Αδάμ, του Χριστού, γεννήθηκε δε, όπως λέγουν οι Πατέρες, «εκ της παρθένου γης», για πρώτη φορά γεννούσε η γη. Όταν αποκτά παιδί ένα αντρόγυνο, δίνει το σπέρμα του ο άνδρας στην γυναίκα, αλλά την ώρα της συλλήψεως ο ίδιος ο Θεός βάζει την ψυχή. Την ώρα εκείνη συναντιέται ο Θεός με τον άνθρωπο, τον άνδρα και την γυναίκα που έχουν γίνει ένας άνθρωπος. 

Αλλά πως γέννησε η γη; Η γη γέννησε με το να πλασθεί ο άνθρωπος από το χώμα. Ο Θεός έλαβε «χουν από της γης». Εδώ κρύβεται κάποιο μυστήριο. Ο Αδάμ γεννήθηκε εκ της παρθένου γης, για να είναι προτύπωση του Χριστού, του γεννηθέντος εκ της αειπαρθένου Μαρίας. Επομένως, η ιστορία του Χριστού αρχίζει από την ώρα της γενέσεως του Αδάμ. Ο δε θάνατος του Αδάμ έγινε η αφορμή να κατέλθει ο Χριστός, σύμφωνα με την προφητεία της Γενέσεως, για να αναστηθεί ο Αδάμ και όλοι εμείς.

Ο Αδάμ πέθανε, διότι παρήκουσε. Ο Χριστός πέθανε, διότι υπήκουσε. Εδώ έχουμε μία άλλη αντιστοιχία μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου Αδάμ. Ο Αδάμ πέθανε, διότι έφαγε από το ξύλο της γνώσεως, θα ζήσει όμως με το ξύλο της ζωής. Αυτό πήρε ο Χριστός και το έκανε Σταυρό. Όπως ο Αδάμ πέθανε τρώγοντας από το ξύλο, το ίδιο και ο Χριστός πέθανε επάνω στο ξύλο, στον Σταυρό, και αναστήθηκε.

Σπουδαίος Προπάτωρ είναι και ο Νώε, που ήταν δίκαιος. Οι προφήται ονομάζουν τον Χριστό δίκαιο, διότι αδίκως εσφαγιάσθη. Ο Νώε με την κιβωτό έσωσε το ανθρώπινο γένος από τον κατακλυσμό, ενώ ο Χριστός το έσωσε με την κιβωτό της Εκκλησίας. άρα, η κιβωτός είναι προτύπωση της Εκκλησίας και ο Νώε του Χριστού. Ο Χριστός δηλαδή, μέσω των αιώνων, γεννιόταν προτυπούμενος, αλλά και όντως παριστάμενος. 

Αργότερα συναντάμε τον Αβραάμ, ο οποίος κατ’ εξοχήν εορτάζει σήμερα. Ο Αβραάμ είναι ο γενάρχης των Ιουδαίων, από την οσφύ του βγήκε ο Χριστός, γενάρχης δε της Εκκλησίας είναι ο Χριστός. Ο Αβραάμ επομένως είναι προτύπωσις του Χριστού. Όταν κάποιος πεθάνει, λέμε να τον αναπαύσει ο Θεός εν κόλποις Αβραάμ, Ισαάκ, Ιακώβ, διότι είναι οι κόλποι του ιδίου του Χριστού. Ο Χριστός λοιπόν είναι ζωντανός και αληθινός εκεί όπου είναι ο Αβραάμ. 

Ο Αβραάμ προφήτευσε περί του Χριστού και μάλιστα συνδύασε τον Χριστό με το πρόσωπό του και με όλους τους άλλους προφήτες. Ο Αβραάμ δεν σώθηκε με τον νόμο∙ παρ’ ότι ήταν ειδωλολάτρης, «επίστευσε» και η πίστη του τον έκανε πατέρα όλων ημών, όπως λέγει ο απόστολος Παύλος στους Ρωμαίους. Αλλά και ο Χριστός είναι πατήρ ημών. Η Αγία Γραφή λέγει, κανείς να μην ονομαστεί πατέρας, διότι μόνον ένας Πατήρ υπάρχει, ο Θεός, μία κοιλία γεννάει τους πιστούς. Εν τούτοις, ονομάζουμε τον Αβραάμ πατέρα, γιατί σε αυτόν ζούσε ο ίδιος ο Χριστός. Ας μην επεκταθούμε όμως περισσότερο σχετικά με τις προτυπώσεις. 

Στον Αβραάμ συναντάμε και κάτι σπουδαιότερο. Για να καταφέρει να κατεβάσει στο ανθρώπινο γένος τον Χριστό, ώστε να ετοιμαστούν οι καρδιές μας και να θέλουν να τον κάνουν δικό τους, χρειάστηκε να κάνει αφάνταστες και αμέτρητες θυσίες. Ο Θεός του ζήτησε να βγει από τη φυλή του, από τη γενεά του, να εγκαταλείψει τη μητέρα του, τον πατέρα του, τους γνωστούς του και να πάει σε ξένη χώρα, στη γη της επαγγελίας. 

Έφυγε σε ξένη χώρα εγκαταλείποντας τα πάντα, όπως και ο Χριστός, ο οποίος κατέλειπε τους ουρανούς χωρίς να χωρισθεί ποτέ από τον Πατέρα του. Εγκατέλειψε τον ουράνιο θρόνο και ήλθε μέσα στην άβυσσο της ακολασίας μας, της αμαρτίας μας, της ειδωλολατρίας μας∙ συνεμίγη με μας τους αμαρτωλούς. Ο Αβραάμ, με το να εγκαταλείψει την πατρίδα του, έγινε επίσης προτύπωση της αφιερωμένης ζωής, της μοναχικής, αλλά και εν γένει της χριστιανικής ζωής.

……………………………………………………………. 

Μετά τον Αβραάμ, Προπάτωρ είναι ο Ισαάκ. Αυτός δέχθηκε εκούσια να θυσιασθεί, όπως είχε πει ο Θεός στον πατέρα του, γι’ αυτό και ευλογήθηκε. Το ίδιο και ο Χριστός δέχθηκε να θυσιαστεί από υπακοή στον Πατέρα του. 

Άλλος Προπάτωρ είναι ο Ιακώβ, που σημαίνει Ισραήλ, νους ορών τον Θεόν. Είναι ο άνθρωπος που έχει μάτια πνευματικού αετού, νοιώθει τον Θεό, κατανοεί και θεωρεί τα μυστήρια της θεότητος. Ποιος όμως απεκάλυψε αυτά τα μυστήρια; Ο Χριστός. Αυτός κατέβηκε από τον Πατέρα του και μας είπε ποιος είναι ο ουράνιος Πατήρ. Επομένως, όπως ο Ισαάκ και ο Αβραάμ, έτσι και ο Ιακώβ ήταν προτύπωσις του Χριστού. Ελέγετο Ισραήλ, για να τυπώνει με τη ζωή του ότι δούλευε μέσα του ο ίδιος ο Χριστός. Ο Ιωσήφ, ο γιος του Ιακώβ, παρ’ ότι πουλήθηκε ως δούλος στην Αίγυπτο, εν τέλει έσωσε τον Ισραήλ. Το ίδιο και ο Χριστός άφησε τους ουρανούς, ξενιτεύτηκε στη γη, σε μας τους αμαρτωλούς, για να μας χαρίσει τον ουρανό. Ο Ιωσήφ λοιπόν έγινε σωτήρ και προφήτευσε για τον Χριστό ότι θα είναι δίκαιος. 

Είναι θαυμαστό το πώς ενεργεί ο Θεός. Όταν οι Εβραίοι έγιναν δούλοι των Αιγυπτίων και υπέφεραν, ο Μωυσής τους έσωσε βγάζοντάς τους από την Αίγυπτο. Ο μεν Ιωσήφ τους έβαλε στην Αίγυπτο, ο δε Μωυσής τους έβγαλε∙ και οι δυο έδωσαν τη ζωή τους, για να υπάρχει ανάμεσά τους ο Χριστός. Επίσης ο Μωυσής ήταν νομοθέτης της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ ο Χριστός της Καινής. Τον Μωυσή διαδέχτηκε ο Ιησούς του Ναυή, που σημαίνει Σωτήρ. Ο κατ’ εξοχήν όμως σωτήρ είναι ο Χριστός. Άρα, ο Ιησούς του Ναυή ήταν προτύπωσις του Χριστού. Άλλος Προπάτωρ που υπέστη πολλά, είναι ο Ιώβ, προτύπωσις των παθών του Χριστού. 

Ας αναφέρουμε και ένα άλλο όνομα, την Ραάβ. Αυτή ήταν μία ειδωλολάτρις πόρνη. Τι μεγαλείο! Ανάμεσα στους προγόνους του Χριστού δεν ήταν μόνο δίκαιοι άνθρωποι, αλλά και αμαρτωλοί. Η πόρνη Ραάβ έγινε προμήτωρ της Παναγίας και του Χριστού. Παρ’ ότι ήταν πόρνη, ο Χριστός δεν την εγκατέλειψε. Τον αμαρτωλό, τον εγκληματία, τον φονιά, όλους τους δέχεται ο Θεός, όταν θελήσουν να υπηρετήσουν το μυστήριο της σωτηρίας και της Εκκλησίας. 

Η σωτηρία της πόρνης, έγινε προτύπωσις της σωτηρίας των εθνών υπό του Χριστού, διότι τα έθνη είχαν επιτελέσει πνευματική πορνεία∙ είχαν εγκαταλείψει τον αληθινό Θεό και είχαν γίνει ειδωλολάτρες. Η πόρνη προτύπωσις του Χριστού! Πως τα δέχεται όλα ο Θεός! Άβυσσος είναι η αγάπη του. 

Εν συνεχεία ο Ροβοάμ, ο Αβιά, ο Μανασσής, ο Σολομών και πολλοί άλλοι βασιλείς και βασίλισσες έγινα Προπάτορες του Χριστού, αν και ήταν αμαρτωλοί. Είχαν φθάσει μέχρι τα τάρταρα της κολάσεως, διαπράττοντας τις φρικτότερες αμαρτίες και ειδωλολατρίες, ο Θεός όμως τους καλούσε και αυτούς και τους δεχόταν να υπουργήσουν το μυστήριο της σωτηρίας και της Εκκλησίας. έτσι, συνήργησαν και αυτοί στη θεία οικονομία. Επομένως ο Χριστός, προτού γεννηθεί ενεργούσε παντού∙ στην αμαρτία, στην δικαιοσύνη, στη γη, στον ουρανό. 

Ας πάμε τώρα στον Δαβίδ, τον καλύτερο και προσφιλέστερο τύπο του Χριστού. Ο Δαβίδ είπε τις περισσότερες και τις πιο κατανοητές προφητείες για τον Χριστό. 

Εάν διαβάσουμε τη ζωή των προφητών, θα δούμε ότι ο Θεός έλεγε στον ένα, στον Ωσηέ, να νυμφευθεί μία πόρνη, στον άλλον, στον Ησαΐα, ότι θα τον πριονίσουν οι Ιουδαίοι, στον Ιερεμία ότι θα τον σκοτώσουν. Κατά την αιχμαλωσία, οι Βαβυλώνιοι έριξαν τον Δανιήλ στον λάκκο των λεόντων, τους τρεις Παίδες στην κάμινο του πυρός. Στη θάλασσα έπεσε ο Ιωνάς, ο προφήτης Ηλίας ανέβηκε στον ουρανό. Όλοι ήταν προτυπώσεις του Χριστού. Ο Χριστός δηλαδή ήταν, είναι και θα είναι παντού. Αυτός γεννάται και τώρα για μας από τους Προπάτορες μέχρι τον Ιωακείμ και την Άννα, μέχρι τον Ιωσήφ και την Παναγία. 

Ας δούμε τώρα γιατί η Εκκλησία μας παρουσιάζει σήμερα τους Προπάτορες; 

Όταν ο Χριστός κατέβηκε στον Άδη, άρπαξε όλους αυτούς, διότι τον πίστεψαν και τον ακολούθησαν, και τους πήγε στον ουρανό. Από αυτούς γεννήθηκε ο Χριστός επί της γης. 

Και ποια είναι η δική μας αποστολή. Να συνεχίσουμε το τάγμα αυτών των αγίων∙ να το αυξάνουμε μέχρις ότου, όπως ο Χριστός γεννήθηκε κατά σάρκα από την Παναγία, έτσι να γεννηθεί και από εμάς και από τα εγγόνια μας, τα σωματικά και τα πνευματικά, κατά τη Δευτέρα Παρουσία επάνω στον ουρανό. 

Μετά λοιπόν τη γέννηση του Χριστού έχουμε καινούργιο τάγμα. Ο Χριστός συνεχίζει να γεννάται μέσα στις καρδιές μας θα γεννηθεί και εν ουρανοίς, όταν θα τον δούμε όλοι ως φως και ως λαμπτήρα. Κατά την πρώτη γέννηση κανείς δεν τον είδε, κατά την Δευτέρα θα τον δουν όλα τα έθνη. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος λέγει: «Πάντες υιοί Θεού εστέ διά της πίστεως εν Χριστώ Ιησού». Όλοι εμείς γεννιόμαστε από την πίστη μας στον Χριστό και γεννάμε τον Χριστό. Είμαστε λοιπόν σπέρμα του Αβραάμ αλλά και «κληρονόμοι του Αβραάμ κατ’ επαγγελίαν». Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι θα μας δώσει κληρονομιά τον εαυτό του και την αιωνιότητα. Εμείς τώρα προχωρούμε και συνεχίζουμε την άνοδο προς τον ουρανό.

(σύνδεσμος μηνύματος)

07-12-2024

Η ΣΥΓΚΥΠΤΟΥΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ

Στη σημερινή ευαγγελική περικοπή ο Ιησούς για τελευταία φορά διδάσκει, στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, στη συναγωγή. Στον ίδιο χώρο είχε εγκαινιάσει τη δημόσια δράση του με μια ομιλία παρμένη από τον Ησαΐα (κεφ. 61,1): «Το Πνεύμα του Κυρίου είναι πάνω μου για να φέρω το χαρμόσυνο άγγελμα στους πτωχούς, να θεραπεύσω τους πληγωμένους στην καρδιά, να αναγγείλω στους αιχμαλώτους απελευθέρωση, να αποστείλω τους αναπήρους υγιείς». Στην τελευταία εμφάνισή του σε συναγωγή ο κεχρισμένος Μεσσίας τελειώνει έμπρακτα την προφητεία που είχε «προγραμματικά» διακηρύξει. Εντός της σύναξης των Ιουδαίων, αντί της Τορά και των Προφητών, αλλά και αντί του εαυτού του, τοποθετεί το καταρρακωμένο ανθρώπινο πρόσωπο. Κυριολεκτικά και μεταφορικά ανυψώνει μια γυναίκα συγκύπτουσα από το βάρος των βιολογικών, κοινωνικών και θρησκευτικών αγκυλώσεων, ένα πλάσμα πληγωμένο στην καρδιά και στο σώμα, αιχμάλωτο στο πονηρό πνεύμα επί 18 ολόκληρα χρόνια. 

Όπως με έμφαση τονίζει ο ιατρός ευαγγελιστής, η γυναίκα αυτή επί 18 έτη δεν μπορούσε να σηκώσει το κεφάλι της εις το παντελές. Αυτή και μόνο η σημείωση προκαλεί τον αναγνώστη να αναλογιστεί το δράμα αυτής της γυναίκας. Δεν μπορούσε να υψώσει το βλέμμα της στον ουρανό και να απολαύσει τον ήλιο, τα αστέρια, τον κόσμο του σύμπαντος, και να δοξολογήσει έτσι τον Θεό. Δεν μπορούσε να ατενίσει κατάματα στο πρόσωπο τον συνάνθρωπό της. 

Αντίθετα έβλεπε τους πάντες να την κοιτούν αφ’ υψηλού. Από θέση ισχύος. Η ίδια ήταν καταδικασμένη να κοιτά το χώμα και να βιώνει το θάνατό της. Δεν ήταν όμως μόνο το ανατομικό πρόβλημα, η «αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα», που βάραινε τις πλάτες της. Ήταν η κοινωνική απαξίωση, καθώς ένα πλάσμα που παύει να έχει την όρθια στάση χάνει να έχει την ανθρώπινη εικόνα και ταυτότητα και παρομοιάζεται με τα κτήνη της γης. Μπορεί να φανταστεί κανείς τα ειρωνικά σχόλια των παιδιών αλλά και τα διαπεραστικά βλέμματα των μεγαλυτέρων, όταν αυτή η γυναίκα αποφάσιζε να δραπετεύσει από τους τέσσερις τοίχους της οικίας της. Ήταν όμως και θρησκευτικά περιθωριοποιημένη, καθώς η αρρώστια της δεν αποδίδεται απλώς σε βιολογικά αίτια, αλλά στην κατοχή της από ένα πονηρό πνεύμα. Για τους συμπολίτες της η συγκύπτουσα ήταν μια δαιμονισμένη και η παρουσία της προκαλούσε φόβο, ενοχές και αποστροφή. 

Παρ’ όλο το βάρος που σηκώνει αυτή η «Εύα», τολμά να οδηγεί τα βήματά της το Σάββατο στη συναγωγή. Εκεί ευρισκόμενη προφανώς σε μια γωνία. Καθ’ ότι ήταν και γυναίκα, ευφραινόταν μόνο με την ακοή του παρακλητικού λόγου του Θεού, καθότι η οπτική της επαφή και με τον Θεό στον ουρανό και με τους ερμηνευτές του Νόμου του στη γη ήταν αδύνατη. Γι’ αυτό και μαγνητίζει πάνω της το βλέμμα και το άγγιγμα του Μεσσία. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σε αντίθεση με άλλα θαύματα που τέλεσε ο Ιησούς, ούτε η ίδια η πάσχουσα τον παρακαλεί να τη θεραπεύσει αλλά ούτε και ο Ιησούς απαιτεί από αυτήν πίστη στο πρόσωπό του. Η γυναίκα έχει συμβιβαστεί πλέον με το πρόβλημά της, αφού ο Θεός επί 18 χρόνια σκοπίμως ανέβαλλε τη θεραπεία της, και ο Ιησούς γνωρίζει ότι η ίδια η παρουσία αυτής της γυναίκας στη συναγωγή αποτελεί το μεγαλύτερο τεκμήριο εμπιστοσύνης και πίστης στον Θεό. «Εκείνοι που πρωτίστως και κυρίως φροντίζουν για την ψυχή, θα εύρουν από τον Χριστό, αν όχι την πλήρη θεραπεία, τουλάχιστον όμως την ανακούφιση και την παρηγοριά και στις σωματικές τους ασθένειες» (Π. Τρεμπέλας). 

Μόλις τη βλέπει, της ανακοινώνει αμέσως την απελευθέρωσή της από τον δυνάστη της και ταυτόχρονα την αγγίζει για να αποκαταστήσει την ανθρώπινη φύση της στην αρχική θεόσδοτη μορφή της. Το άγγιγμα αυτό, που συνοδεύει τον εξουσιαστικό λόγο του, δεν γίνεται απλώς και μόνο για να προβάλει τη θεραπεία ως έργο των χειρών του, ούτε μόνο για να δείξει τη θεία δύναμη και ενέργεια που εκπέμπει η σάρκα του. Θέλει ο Ιησούς στο πρόσωπο της βασανισμένης συγκύπτουσας να δείξει ότι ο Θεός αγγίζει και πάλι στοργικά και ανορθώνει δημιουργικά ολόκληρο το γυναικείο φύλο, το οποίο μετά την πτώση δεν σηκώνει στις πλάτες του μόνον την αρά της Εύας, αλλά και την καταδίκη του Αδάμ. «Το άγγιγμα του Ιησού σημαίνει κοινωνία με την ψυχή και το κορμί! Θα έλεγε κανείς πως πρόκειται για μια μυστηριακή επικοινωνία, για ένα προανάκρουσμα της μέθεξης στα μυστήρια της βασιλείας του Θεού! Από το ένα μέρος δεσπόζει η απελευθέρωση μέσω μιας αναγεννητικής θεραπείας, και από το άλλο μια συγκεκριμένη και απτή σχέση, ψυχή τε και σώματι, άρα πρόσωπον προς πρόσωπον» (Ν. Ματσούκας). 

Ο δαίμονας, ο οποίος αδιαμαρτύρητα βγαίνει από τη γυναίκα, προσβάλλει τον αρχισυνάγωγο διά του φθόνου. Ο προϊστάμενος της Ιουδαϊκής εκκλησίας δεν τολμά βέβαια να απευθυνθεί στον ίδιο τον Ιησού, αλλά ούτε και στη θεραπευμένη γυναίκα, αφού δεν ζήτησε κάτι η ίδια από τον εκ Ναζαρέτ Προφήτη. Αγανακτισμένος, στρέφεται προς το πλήθος επικαλούμενος τη νομική διάταξη του Σαββάτου, η οποία καθόριζε ότι «έξι ημέρες είναι κατά τις οποίες επιτρέπεται η εργασία. Κατ’ αυτές λοιπόν τις ημέρες να έρχεστε και να θεραπεύεστε και όχι την ημέρα του Σαββάτου» (Εξ 20,8 κ.ε.). 

Όντως, το Σάββατο ο Θεός ολοκλήρωσε τη διακόσμηση του Σύμπαντος, που αναδύθηκε από το απειλητικό χάος, και αναπαύθηκε. Την ίδια μέρα διέσχισε ο Ισραηλίτης λαός την Ερυθρά Θάλασσα και απέκτησε μετά από 400 χρόνια δουλείας πολιτική και θρησκευτική ελευθερία (Δτ 5,15). Στα μεταιχμαλωσιακά όμως χρόνια η εφαρμογή του Σαββάτου, όπως και οι άλλες λατρευτικές διατάξεις που όριζαν τι είναι καθαρό από το περιβάλλον και τι όχι, είχαν γίνει «σημεία», συστατικά στοιχεία της αυτοσυνειδησίας του ιουδαϊσμού , ο οποίος έτσι προσπαθούσε να αυτοπεριχαρακωθεί μπροστά σε ένα περιβάλλον το οποίο θεωρούσε μιαρό-ακάθαρτο, επικίνδυνο και απειλητικό για την ταυτότητά του. Έτσι οι Ιουδαίοι υπερηφανεύονταν ότι ήταν οι μόνοι στον κόσμο που τηρούσαν «την ημέρα του ιερού Βασιλείου». Ενώ ο ιστορικός Τάκιτος έγραφε ειρωνικά πως αυτή η παράδοξη φυλή χάνει το ένα έβδομο της ζωής χωρίς να κάνει τίποτα. Όποιος καταστρατηγούσε συνεπώς αυτή την προκατακλυσμιαία εντολή αμφισβητούσε όλο το οικοδόμημα των αξιών του έθνους και αφοριζόταν. 

Ο αρχισυνάγωγος δεν ταράζεται συνεπώς από την ενέργεια του Ιησού επειδή απλώς διαταράσσεται η «τάξη της θείας λειτουργίας», αλλά επειδή τίθεται μέσα στην ίδια τη συναγωγή υπό αμφισβήτηση αυτός ο ίδιος ο συνεκτικός ιστός της ιουδαϊκής κοινωνίας, που είχε εξυφανθεί έντεχνα από τους πολιτικοθρησκευτικούς ηγέτες για να προστατεύει πρώτιστα τα συμφέροντά τους. Ο Ιησούς, χρησιμοποιώντας σκληρή γλώσσα, στρέφεται προς τον εκπρόσωπο του Νόμου και χαρακτηρίζει όχι μόνον αυτόν, αλλά και όλους τους ομοίους του, υποκριτές, δηλαδή θεατρίνους. Πάνω σε αυτή την τόσο φιλάνθρωπη και μοναδική για όλους τους λαούς της Μεσογείου εντολή, που έδινε τη δυνατότητα στον σκληρά εργαζόμενο άνθρωπο, στα υποζύγια και σε ολόκληρη τη φύση να αναπαυθούν και να αναπνεύσουν τον αέρα της ελευθερίας, οι ραββίνοι είχαν συσσωρεύσει ένα σωρό (39 συγκεκριμένα) νομικές διατάξεις. Οι ίδιοι βέβαια είχαν εφεύρει τρόπους να καταστρατηγούν αυτή την εντολή, όχι μόνο στην περίπτωση που δέχονταν επίθεση από αλλοεθνείς, αλλά και όταν θίγονταν τα συμφέροντά τους. Όριζαν τον αριθμό των κόμπων που όφειλε να λύνει κανείς αυτή την ημέρα, ενώ απαγόρευαν να γίνονται ιάσεις μη θανάσιμων ασθενειών. Ενώ ισχυρίζονταν ότι δεν μπορεί να ποτίζει κανείς ο ίδιος τα υποζύγιά του, θεωρούσαν ότι μπορεί να τα «απελευθερώσει» από τη φάτνη και να τα οδηγήσει σε πηγές, για να μη στερηθούν το ζωτικό για την ύπαρξή τους νερό. Στην περίπτωση όμως της γυναίκας, που ήταν 18 έτη δεμένη από τον Σατανά, δείχνουν αναλγησία. Γι’ αυτό, με πολύ χαρακτηριστικό μάλιστα τρόπο, ο Ιησούς γκρεμίζει το φαρισαϊκό «αυτοείδωλο» και πλήττει καίρια τον ευσεβισμό των νομομαθών, ονομάζοντας τη γυναίκα θυγατέρα Αβραάμ (4 Μακ 15,28), κάτι που θα πράξει αντιστοίχως και για τον αρχιτελώνη Ζακχαίο. Σημειωτέον ότι τέκνα του πατριάρχη αυτοονομάζονταν όλοι εκείνοι οι εκλεκτοί Φαρισαίοι οι οποίοι καθημερινά ευχαριστούσαν τον Θεό, που δεν τους έπλασε ούτε ειδωλολάτρη ούτε γυναίκα ούτε αμαθή.

Το ερώτημα βέβαια του αρχισυναγώγου είναι λογικό: δεν μπορούσε ο Ιησούς να θεραπεύσει κάποια άλλη μέρα τη γυναίκα και να μην τραυματίσει έτσι μια εντολή του Θεού; 18 ολόκληρα χρόνια βασανιζόταν η γυναίκα. Δεν θα μπορούσε να περιμένει μία μέρα ακόμη; Προφανώς ο Ιησούς με την ενέργειά του ήθελε να επιδείξει το αληθινό νόημα του Σαββάτου. Ήθελε να διδάξει ότι η ανάπαυση του Θεού και του ιδίου κατά την έβδομη ημέρα δεν ήταν μία απαθής νιρβάνα. Ο Θεός συνεχίζει και την έβδομη ημέρα να συντηρεί τον κόσμο και να επισκέπτεται ιδιαίτερα τους πληγωμένους και βασανισμένους. Γι’ αυτό και τόνισε ότι το Σάββατο διά τον άνθρωπον εγένετο και ουχ ο άνθρωπος διά το Σάββατον (Μκ 2,27). Ο Ιησούς ήθελε επιπλέον να φανερώσει ότι ο ίδιος είναι Κύριος του Σαββάτου, αφού κοντά του μπορεί να βρει ανάπαυση κάθε πεφορτισμένος ανεξάρτητα από την εθνικότητα και το φύλο του (Ιω 5,17). Όλοι οι απλοί άνθρωποι του λαού, που δεν γνώριζαν και δεν μπορούσαν να τηρήσουν όλες αυτές τις διατάξεις, είχαν υποστεί πνευματικά αγκύλωση, από την οποία έπασχε σωματικά και η συγκύπτουσα. Στο πρόσωπο του Ιησού βλέπουν και αυτοί, ως συγκύπτοντες, τον ελευθερωτή τους, γι’ αυτό και στο τέλος της αφήγησης αγάλλονται επί πάσι τοις ενδόξοις τοις γινομένοις υπ’ αυτού. 

Ενόψει των Χριστουγέννων είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε ότι και εμείς είμαστε συγκύπτοντες, όχι εξ’ αιτίας του διαβόλου ούτε εξ αιτίας κάποιας ανατομικής πάθησης η οποία μας αναγκάζει να κοιτάμε διαρκώς το χώμα, αλλά κυρίως ένεκα της προαίρεσής μας, η οποία μετατρέπει κι αυτούς ακόμα τους κανόνες της Εκκλησίας σε μέσα δικαίωσης του εαυτού μας και καταδίκης των άλλων. Είναι καιρός αυτή την περίοδο του πνευματικού αγώνα να αποθέσουμε στο πετραχήλι του πνευματικού όλες τις ενοχές και τις αμαρτίες που μας αγκυλώνουν και μας καθηλώνουν χαμηλά, προκειμένου μέσα μας να γεννηθεί η αληθινή χαρά των Χριστουγέννων και να δούμε με διαφορετικό, καθάριο, «παρθενικό» βλέμμα τον ουρανό και τον συνάνθρωπό μας.

(σύνδεσμος μηνύματος)

24-11-2024

Κυριακή ΙΓ΄ Λουκά 

«Οι ποιμένες το θαύμα…» 

Εμείς στη Λάρισα αδελφοί μου, έχουμε ανάμεσα στον πληθυσμό του ποιμνίου μας ένα μεγάλο ποσοστό Βλάχων. Το ποίμνιό μας απαρτίζεται και από Βλάχους, που είναι Έλληνες γνήσιοι και κατάγονται από τέσσερα ορεινά χωριά των Γρεβενών, από τη Σαμαρίνα, την Αβδέλλα, το Περιβόλι και τη Σμίξη. Κι αυτοί οι Χριστιανοί μας είναι άνθρωποι που αγαπούν πολύ την Αγία μας Εκκλησία και εκκλησιάζονται τακτικά και μετέχουν ενεργά στην Εκκλησιαστική ζωή. Σας είναι βέβαια πολύ γνωστοί, γιατί απ’ αυτούς προέρχονται κι οι μεγάλοι ευεργέτες της πατρίδας μας, που άφησαν ξακουστό τ’ όνομά τους από τις ευεργεσίες τους. βλάχοι ήταν οι μεγάλοι ευπατρίδες και γνωστοί εθνικοί μας ευεργέτες, ο Αβέρωφ, ο Ζάππας, ο Τοσίτσας και τόσοι άλλοι… 

Κι εμείς λοιπόν έχουμε Βλάχους που μένουν μόνιμα στη Λάρισα, Λαρισαίοι βέροι που γεννήθηκαν κι ανατράφηκαν στη Λάρισα, αλλά που έχουν την αναφορά τους εκεί πάνω στα όμορφα χωριά τους και πηγαίνουν τα καλοκαίρια, και τα ξαναζωντανεύουν, και αναθερμαίνουν και τους δεσμούς μεταξύ τους. Tους έχουμε καύχημα τους Βλάχους μας. Μας έχουν μεταφέρει στην πόλη τα έθιμά τους τα παλιά. Και τα τηρούν με ευλάβεια. Σαν χρέος τιμής προς τη γνήσια καταγωγή τους. Κι ένα απ’ αυτά τα έθιμα είναι κι αυτό το οποίο τηρούν οι γυναίκες τους τη νύχτα των Χριστουγέννων. Ένα θαυμαστό έθιμο έχουν οι Βλάχες τη νύχτα αυτή, που συγκινεί ιδιαίτερα. Τη νύχτα των Χριστουγέννων οι Βλάχες δεν κοιμούνται. Ξενυχτούν την Παναγία. Η Παναγία γεννάει κι αυτές να κοιμηθούν; Όχι! Ανάβουν το τζάκι, ζεσταίνουν το σπίτι, φουρνίζουν τα ψωμιά και τα φαγητά και τα γλυκά, στρώνουν το τραπέζι για να ‘ναι έτοιμο μόλις γυρίσουν απ’ τη Λειτουργία, θυμιατίζουν το σπίτι, για να ευωδιάζει, και μετά, αφού οι άντρες του σπιτιού πάνε για να πάρουν λίγο ύπνο για να σηκωθούν πρωί-πρωί για την Εκκλησία, αυτές κάθονται στο τζάκι και σκαλίζουν τη φωτιά και διαβάζουν προσευχές. Οι μεγάλες γυναίκες παίρνουν κανένα ύπνο στην καρέκλα τους, δίπλα στο παραγώνι, οι νεότερες ασχολούνται λίγο ακόμη με τα ρούχα, με το σιδέρωμα των ρούχων που θα φορέσουν στην Εκκλησία και στο τέλος, όλες οι γυναίκες του σπιτιού μαζεύονται γύρω από το τζάκι. Ως και τα μικρά κορίτσια, οι μικρές βλαχούλες. Τους στρώνουν φλοκάτα διπλά και τριπλά μπροστά στο τζάκι και ξαπλώνουν εκεί. 

Η γιαγιά αρχίζει διηγήσεις. Αφού τους φέρνει πρώτα στο κλίμα της Εορτής, αφού τους μεταφέρει νοερά στη Βηθλεέμ, αφού τους διηγείται όλα τα γεγονότα της Γεννήσεως, με ιδιαίτερο μάλιστα τονισμό του βλάχικου, του ποιμενικού στοιχείου στα γεγονότα αυτά, μετά ξανοίγεται σε παλιές διηγήσεις Βλάχων σχετικές με τη νύχτα αυτή. «Που λέτε παιδιά, πρώτα εμείς τον είδαμε το Χριστό που γεννήθηκε. Σε μας τους βοσκούς πήγαν οι Άγγελοι πρώτα και τους είπαν τα χαρούμενα νέα. Βέβαια. Και που γέννησε παρακαλώ η μάνα του Θεού; Σ’ ένα μαντρί, βλάχικο, σε μια φάτνη των ζώων έβαλε το νεογέννητο παιδί της. Τι νομίζετε; Βέβαια. Μπορούμε εμείς απόψε να κοιμηθούμε; Να λίγo ύπνο θα παίρνουμε κλεφτά και θα ξυπνάμε. Η Παναγία μια φορά γέννησε. Αλλά Χριστούγεννα, όπως είναι απόψε και γιορτάζουμε αυτή τη χαρά, να σβήσουμε τα φώτα του σπιτιού και να κοιμηθούμε; Όχι! Ξέρετε τι έπαθαν κάτι άνθρωποι, όχι Βλάχοι, άλλοι Χριστιανοί; Ξέρετε τι έπαθαν; Έπεσαν και κοιμήθηκαν. 

Έσβησαν τα φώτα του σπιτιού, άφησαν το τζάκι αναμμένο κι έπεσαν. Καθώς προχώρησε η νύχτα, έσβησε το τζάκι, σκοτείνιασε και πάγωσε τελείως το σπίτι και στη μέση της νύχτας, άκουσαν χτυπήματα στην πόρτα τους, σαν να χτυπούσαν δέκα άντρες μαζί δυνατά. Άκουσαν φωνές άγριες να τους καλούν. Σηκώθηκαν τρομαγμένοι, πήγαν άνοιξαν την πόρτα και τι να δουν! Ένα όραμα ολοζώντανο. Την Παναγία, με βλάχικη φορεσιά, βρεγμένη, μουσκεμένη, με νιφάδες χιόνια πάνω στο μαντήλι της, να πονάει και να ζητάει τόπο να γεννήσει. Ώσπου να της ανοίξουν, ώσπου ν’ ανάψουν λυχνάρια, ώσπου να της πουν πέρασε, Παναγία μου, χάθηκε. Έφυγε. Αφιλόξενο το βρήκε το σπίτι τους. σβησμένα τα φώτα και το τζάκι σβηστό. Αλλού πήγε η Παναγία και χάσανε τη χαρά αυτή. Να βρεθεί η Παναγία στο σπίτι τους. Να το ευλογήσει. Βέβαια. Γι’ αυτό εμείς ξενυχτάμε. Να παρασταθούμε στην Παναγία που γεννάει απόψε. Να τιμήσουμε τη Γέννα του Χριστού. Να ευλογηθεί το σπίτι μας κι εμείς όλοι. Να θυμηθούμε τη δόξα και την τιμή που έκανε ο Χριστός στους Ποιμένες, στους βοσκούς, και να τον ευχαριστήσουμε. Να μείνουμε εδώ, προσκυνητές του, όπως οι Ποιμένες που φυλάγανε τη νύχτα, «φυλακάς της νυχτός», «αγραυλούντες», όπως γράφει το Ευαγγέλιο. Φανταζόμαστε τι χαρά έγινε στα κορφοβούνια και στις στάνες αυτή τη νύχτα; Ποιος κοιμήθηκε αυτή τη νύχτα; Κανείς! Όλοι επί ποδός. Γεννήθηκε ο Σωτήρας». 

Αντιλαλούσαν τη χαρά τα κορφοβούνια. Βέλαζαν με χαρά τα ζώα, κουνούσαν τα κεφάλια τους κι έδιναν ήχο εορταστικό τα κουδούνια κι οι κομπόρες τους. Ηχούσαν γλυκά οι φλογέρες. Άναψαν φωτιές και δάδες. Κατηφόρισαν για τη Βηθλεέμ να προσκυνήσουν τον Χριστό. Προσκυνητές αιώνιοι λοιπόν οι Βλάχοι όλων των αιώνων, ξαγρυπνούν στα σπίτια τους. Όχι με χορούς και γλέντια, όχι με φαγοπότια και μεθύσια. Όχι. Αλλά με κατάνυξη, με προσευχές, με θυμιάματα, με αναμμένο τζάκι, με φωταγωγημένο σπίτι, με ζεστασιά. Με αγάπη, με θεία προσμονή. 

…………………………….. 

Και λέει, λέει η γιαγιά, και πείθει τις μικρές εγγονές, τις μικρές Βλάχες ότι έτσι πρέπει να γίνεται και τους μεταδίδει το βίωμα, και τους γλυκαίνει την προσμονή, και νοηματοδοτεί μ’ αυτό τη ζωή τους την ίδια, γιατί το μικρό παιδί παίρνει έτσι μηνύματα άγια, πνευματικά. Δονεί την ύπαρξή του η πίστη μας η αγία, που φέρνει γαλήνη, σωτηρία, θείο γλυκασμό. Και πόσο ωραία είναι η προσμονή του Χριστού, η προσδοκία της σωτηρίας! Πως η Εκκλησία μας, αλήθεια, μας καλεί με τους προεόρτιους ύμνους της, σ’ αυτή τη θεία εγρήγορση, σ’ αυτή την αγία προσμονή! «Ακούσατε όρη και βουνά και τα περίχωρα της Ιουδαίας, ότι έρχεται ο Χριστός…». Πως καλεί τα βουνά να σταλάξουν γλυκασμό: «Βουνοί γλυκασμόν σταλαξάτωσαν∙ ιδού γαρ ήκει ο Θεός…». 

«Εγγίζει ο Χριστός, Βηθλεέμ προετοιμάζου…» «Ποιμένες αγραυλούντες μαρτυρείτε θαύμα το φρικτόν.» Αυτές τις εμπειρίες ζουν και μεταφέρουν οι Βλάχες όλων των εποχών από γενεά σε γενεά, και τονίζουν τη χάρη της εορτής και καλούν την Βηθλεέμ «υπόδεξαι Βηθλεέμ την του Θεού Μητρόπολιν…» «Ποιμένες αγραυλούντες, τον τρισάγιον ύμνον μελωδήσατε…» 

Και βέβαια αυτό το θαυμαστό στοιχείο το οποίο προβάλλεται μ’ αυτό το άγιο έθιμο, μας θυμίζει εντονότερα πόσο η Εκκλησία μας τονίζει τη σχέση του θαύματος με τους ποιμένες. «Ποιμένες το θαύμα ανακηρύττουσι…», λέει ο ύμνος ο Χριστουγεννιάτικος. «Ποιμένες είδον το θαύμα…», άλλος ύμνος δεσποτικός, και στο γνωστό πανέμορφο ιδιόμελο του Εσπερινού των Χριστουγέννων «Τι σοι προσενέγκωμεν Χριστέ…», ο υμνογράφος λέγει ότι οι Ποιμένες προσφέρουν το θαύμα. Ευχαριστούμε λοιπόν τους ποιμένες για το θαύμα. 

Ευχαριστούμε τις Βλάχες γι’ αυτή την προσφορά, για τη θεία συμμετοχή στη χαρά της μεγάλης γιορτής. Τις ευχαριστίες γι’ αυτό το αιώνιο και σωτήριο μάθημα. Μια προσμονή του Σωτήρος η ζωή μας σ’ αυτόν τον κόσμο. Είθε στις καρδιές όλων μας, μέσα μας, στην ψυχή μας, στο είναι μας, να γεννηθεί ο Χριστός, ο Σωτήρας του κόσμου. Να μας φέρει τη λύτρωση, τη σωτηρία, την ειρήνη, την αγάπη, τη χαρά, την αγαλλίαση. 

Από το βιβλίο του Μητροπολίτη Λαρίσης και Τυρνάβου Ιγνατίου(+), Σαν παραμύθι….

(σύνδεσμος μηνύματος)

17-11-2024

ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Για τη νηστεία οι άγιοι πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι είναι καθαρά πνευματική άσκηση. Η αποχή από τις ποικίλες και λιπαρές τροφές σε ένα μόνο σκοπό αποβλέπει∙ στην ενίσχυση της ψυχής, ώστε να επικρατήσει στον αγώνα του σώματος κατά των επιθυμιών και των παθών, να αναδειχθεί νικήτρια και να λάβει από τον νομοθέτη Θεό το αμάραντο στεφάνι της νίκης. 

Ο Μέγας Βασίλειος ορίζει τη νηστεία ως την καταστολή των παθών, όταν λέει: «Μην περιορίζεις τη νηστεία μόνο στην αποχή από τα φαγητά∙ γιατί η αληθινή νηστεία είναι ο περιορισμός και η εξολόθρευση των κακών∙ λύσε κάθε σύνδεσμο με την αδικία∙ μη λυπείς τον πλησίον σου∙ συγχώρεσέ του τα αμαρτήματα∙ μη νηστεύετε μόνο σε κρίσιμες καταστάσεις και σε αντιξοότητες∙ δεν τρως κρέας αλλά τρως τον αδερφό σου∙ απέχεις από το κρασί, αλλά δεν συγκρατείσαι και βρίζεις∙ το απόβραδο περιμένεις για να μεταλάβεις, αλλά τη μέρα τη σπαταλάς στα δικαστήρια». Και αμέσως: «Νηστεία είναι η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από επιθυμίες, καταλαλιές, ψέματα, επιορκία. Όλων αυτών η έλλειψη είναι αληθινή νηστεία. Σε αυτά λοιπόν συνίσταται η καλή νηστεία». 

Ο δε Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης λέει: «Καμία νηστεία φαγητών δεν ωφελεί αυτούς που δεν νηστεύουν και στις υπόλοιπες αισθήσεις∙ γιατί ο αγωνιζόμενος εγκρατεύεται σε όλα». 

Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας προσθέτει: «Ο αληθινός τρόπος της νηστείας είναι να μπορείς να δείξεις άριστα έργα: να μην τρέφεις το νου σου με ακόλαστες ηδονές κ.λπ.». περί της νηστείας ο θείος Χρυσόστομος λέει: «Η νηστεία είναι χάρισμα Θεού∙ είναι τροφή των αγγέλων∙ η νηστεία είναι φίλη των παρθένων, προκοπή των οίκων, συνήγορος των μετανοούντων, συνάδερφος της προσευχής, αρχή του πνευματικού πλούτου, παρηγοριά των φτωχών, βοηθός των καταπονεμένων∙ απομακρύνει τον ύπνο και εισάγει τον ύμνο. Η νηστεία είναι αυτή που δροσίζει και μας προετοιμάζει να γευθούμε από την πηγή της αθανασίας». 

Ο δε Γρηγόριος Νύσσης λέει τα παρακάτω για τη νηστεία: «Νηστεία είναι η κοινή ειρήνη της ψυχής και του σώματος, ο ατάραχος βίος, ο σταθερός τρόπος ζωής∙ αυτός ο τρόπος ζωής ευφραίνει τον Θεό και λυπεί τον εχθρό». 

Και ο Μέγας Βασίλειος: «Η νηστεία φυλάει τα νήπια, σωφρονίζει τον νέο, κάνει σεμνό τον γέροντα. Γιατί είναι η πιο σεβαστή και λαμπρά στολισμένη. Το καλύτερο στόλισμα για τις γυναίκες, το χαλινάρι των νέων, ο φύλακας της συζυγίας, ο τροφός της παρθενίας». Και αμέσως: «Νηστεία είναι η ομοίωση με τους αγγέλους, ο σύντροφος των δικαίων, ο σωφρονισμός του βίου». 

Ο δε Κύριλλος Αλεξανδρείας προσθέτει: «Η νηστεία είναι μίμηση της ισάγγελης πολιτείας, η πηγή της σωφροσύνης, η αρχή της εγκράτειας, η απάρνηση της λαγνείας». 

Ο Χρυσόστομος λέει για τη νηστεία και τα εξής: «Η νηστεία αν δεν συνοδεύεται από την αδερφή της, την ελεημοσύνη, δεν ανεβαίνει στον ουρανό ∙δεν είναι μόνο αναπόσπαστα δεμένη μαζί της αλλά είναι και το όχημά της». 

Ο δε Σεβηριανός λέει: ¨Η νηστεία έχει δύο φτερά. Την προσευχή και την ελεημοσύνη. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να πετάξει». 

Ο Μέγας Βασίλειος λέει για τη δύναμη της νηστείας: «Η νηστεία γεννάει προφήτες, δίνει επιπλέον δύναμη στους δυνατούς, κάνει σοφούς τους νομοθέτες, είναι αγαθό που προφυλάσσει την ψυχή, ασφαλής σύντροφος του σώματος, όπλο γι’ αυτούς που θέλουν να αριστεύουν, γύμνασμα των αθλητών∙ αυτό αποκρούει τους πειρασμούς, αυτό ενισχύει την ευσέβεια, συμπορεύεται με την εγρήγορση, καλλιεργεί τη σωφροσύνη∙ στους πολέμους δείχνει ηρωισμό, την περίοδο της ειρήνης διάγει σε ησυχία. Η νηστεία αναπέμπει προσευχή στον ουρανό και είναι σαν τα φτερά που την κάνουν να πετά στην άνω πορεία. Η νηστεία είναι μητέρα της υγείας, παιδαγωγός της νεότητος, στολισμός των γερόντων, συνταξιδιώτισσα αγαθή στους οδοιπόρους, ασφαλής σύντροφος στους συγκάτοικους». 

Ο δε Συμεών ο Μεταφραστής λέει: ¨Μεγάλο αγαθό η νηστεία. Αυτή απαλείφει τα τραύματα του αμαρτωλού, μαλακώνει και καταπραΰνει τις πληγές των σαρκικών παθών∙ είναι ο αγαθός τόπος όπου βλαστάνει ο καρπός της ευφροσύνης∙ είναι ο θαρραλέος φίλος στον πόλεμο κατά των εχθρών».

Ο Χρυσόστομος συμβουλεύει ξανά για τη νηστεία λέγοντας: «Ας αγαπήσουμε τη νηστεία, γιατί είναι μητέρα της σωφροσύνης και πηγή κάθε φιλοσοφίας». 

Από τον Χρυσόστομο (Λόγος β’ περί νηστείας): «Μη δυσανασχετείς αγαπητέ με τη νηστεία, τη μητέρα των αρετών, την πηγή της σωφροσύνης, τον φύλακα της ευσέβειας, τη σύντροφο των αγίων, τη συγκάτοικο των αγγέλων, τον εχθρό του Διαβόλου, τη φίλη του Αγίου Πνεύματος. Εξαιτίας της, μας αποφεύγουν οι ηδονές, υπαναχωρούν οι δαίμονες, ατονεί ο θυμός, νεκρώνεται η επιθυμία και οι αρετές ζουν και λάμπουν μέσα μας. Εξ αιτίας της ηρεμούν τα πάθη, καταστέλλεται η ταραχή των ηδονών, ο νους – εν μέσω των τρικυμιών του χειμώνα της πονηρίας – πλέει σε γαλήνη, και με την εγκράτεια της νηστείας, αφού καλώς διένυσε την πορεία, ελλιμένισε το πλοίο της αρετής στο σίγουρο λιμάνι. Διότι τι άλλο είναι η νηστεία παρά στεφάνι αγώνων και πρόξενος μισθού και οδός σωτηρίας; Γιατί η νηστεία μεταφέρει από τη δουλεία στην ελευθερία, από την αιχμαλωσία των παθών στην αιώνια πατρίδα∙ η νηστεία γιατρεύει τα τραύματα της ψυχής, ξανανιώνει την ταλαιπωρημένη από τις αμαρτίες ψυχή∙ τονώνει τα νεύρα της ψυχής, ανδρώνει το φρόνημα, εισάγει τον φόβο του Θεού, αποδιώκει τα πάθη, γαληνεύει τους λογισμούς. Στις ημέρες των νηστειών καταλαγιάζουν οι ηδονές και ανθίζουν οι αρετές∙ το δε κάλλος της σωφροσύνης αναδεικνύεται πεντακάθαρο και το σώμα ακολουθεί την ψυχή, αφού γίνεται κι αυτό πνευματικό, υπερβαίνοντας τη φύση. Να χαίρεσαι στη νηστεία και να μην είσαι κατηφής όπως οι υποκριτές που αλλοιώνουν τα πρόσωπά τους για να τους βλέπουν οι άνθρωποι, χάνοντας έτσι τον μισθό της νηστείας. Για το θέμα τούτο υπάρχει και ο θείος λόγος του Σωτήρα: «Στη νηστεία άλειψε το κεφάλι σου, νίψε το πρόσωπό σου, λάμψε με τις αρετές, για να φανεί μόνο σε μένα ότι νηστεύεις. Εγώ βλέπω τα κρυφά» (Μτ. στ’ 17-18). Η νηστεία διώχνει τους δαίμονες και καταλύει την τυραννία του Διαβόλου και μάλιστα όταν συνεργεί και η προσευχή. Η νηστεία και η προσευχή ανέβασε τον προφήτη Ηλία στους ουρανούς και αυτή έσωσε τους Νινευίτες από τον θάνατο. Η νηστεία διεφύλαξε τον Δανιήλ αβλαβή από τα λιοντάρια. Η νηστεία αξίωσε τον Μωυσή της αθέατης δόξας. Η νηστεία ανέδειξε τον Ελισσαίο άρχοντα των προφητών». 

ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ 

Το Γνώθι σαυτόν 

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ

(σύνδεσμος μηνύματος)

10-11-2024

Κυριακή Η´. Λουκά 

Η ΑΓΑΠΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΑ 

Η παραβολή του εύσπλαχνου Σαμαρείτη σώζεται μόνο στον ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος παραδίδει και υπογραμμίζει ιδιαίτερα τη φιλάνθρωπη στάση του Ιησού προς τους πτωχούς, τους πάσχοντες, τους περιφρονημένους, τις αμαρτωλές γυναίκες, προς όλους δηλαδή εκείνους για τους οποίους ένας αξιοπρεπής θρησκευόμενος Ιουδαίος της εποχής δεν θα έδειχνε καμία εκτίμηση και φυσικά θα απέφευγε τη συναναστροφή μαζί τους. 

Η παραβολή αυτή προκαλείται από τη συζήτηση του Ιησού με κάποιον «νομικό», δηλαδή Ιουδαίο θεολόγο που γνώριζε το Μωσαϊκό Νόμο. Ο νομικός ερωτά τι πρέπει να κάνει για να κληρονομήσει την αιώνια ζωή. Ο Ιησούς του αποσπά κατά τη συζήτηση την αναγνώριση των δύο βασικών εντολών του Νόμου: την αγάπη προς τον Θεό και την αγάπη προς τον πλησίον. Βέβαια ο νομικός δεν θα έθετε ένα τόσο απλό ερώτημα στο οποίο η απάντηση είναι γνωστή, γι’ αυτό, θέλοντας να δικαιώσει τον εαυτό του, συνεχίζει με το ερώτημα: και τις εστί μου πλησίον; Για να καταλάβουμε το θεολογικό πρόβλημα που υπαινίσσεται ο νομικός, πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας ότι υπήρχαν την εποχή εκείνη στην περιρρέουσα θεολογική ατμόσφαιρα διάφορες απόψεις για την έννοια του πλησίον, και συνεπώς για τα όρια της αγάπης που ζητούσε ο Νόμος∙ π.χ. οι Φαρισαίοι, η θρησκευτική παράταξη που τηρούσε με μεγάλη ακρίβεια το Νόμο, συνήθως τυπικά και εξωτερικά, δεν συμπεριλάμβαναν μέσα στην έννοια του πλησίον τον φτωχό και αγράμματο λαό, που τον θεωρούσαν ανάξιο της θείας και της ανθρώπινης αγάπης (γι’ αυτό και αγανακτούσαν όταν ο Ιησούς φερόταν με συμπάθεια προς αυτούς). Οι Εσσαίοι, μια ομάδα αναχωρητών που ζούσαν σε κοινόβιο κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, περιόριζαν την αγάπη στα μέλη της κοινότητάς τους και δεν θεωρούσαν άξιους αγάπης αυτούς που, όντας έξω από την ιερή κοινότητά τους, ήταν υιοί του σκότους και της απωλείας. Τέλος, μια λαϊκή άποψη που ήταν ευρέως διαδεδομένη θεωρούσε ως μη πλησίον καθέναν που δεν ήταν Ιουδαίος. 

Έτσι ο νομικός νόμισε ότι θα φέρει σε δύσκολη θέση τον Ιησού (εκπειράζων αυτόν) με το ερώτημά του. ο Ιησούς όμως, με την παραβολή που του λέει, μεταφέρει το θέμα από την θεωρητική συζήτηση στην πράξη. Και μετά την παραβολή αντιστρέφει ριζικά την ερώτηση του νομικού. Ο συνομιλητής του με το ερώτημά του αναφέρθηκε στο αντικείμενο και τα όρια της αγάπης («ποιος είναι ο πλησίον μου;»), ενώ ο Ιησούς θέτει ερώτημα ως προς το υποκείμενο της αγάπης («ποιος ενήργησε ως πλησίον;»). αναγνωρίζοντας ο νομικός ότι ως πλησίον φέρθηκε ο ποιήσας το έλεος, δέχεται κατ’ ανάγκη την άποψη του Ιησού ότι δεν υπάρχουν όρια στην έννοια του πλησίον ούτε περιορισμοί στην έκταση της εντολής της αγάπης. Με το πορεύου και συ ποίει ομοίως του τελευταίου στίχου της περικοπής, πέρα από τη μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη, δίνεται και μια αποστομωτική απάντηση στον νομικό. 

Η παραβολή του εύσπλαχνου Σαμαρείτη έρχεται να μας θυμίσει μερικές οδυνηρές αλήθειες και να μας δώσει μια εικόνα της πραγματικής αγάπης. Αντίθετα απ’ ότι θα περίμενε κανείς , ένας ιερέας και ένας λευίτης, περνώντας από το δρόμο που οδηγεί από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ, αντιπαρέρχονται τον πληγωμένο και σχεδόν μισοπεθαμένο οδοιπόρο, που έπεσε σε ληστές. Για ποιον τάχα λόγο δεν σταματούν; Μήπως φοβούνται ότι θα υποστούν και αυτοί την ίδια τύχη αν καθυστερήσουν το ταξίδι τους; είναι παρατηρημένο ότι ο φόβος της ενδεχόμενης προσωπικής ζημίας και η ανάγκη αυτοπροσωπίας συντελούν ενστικτωδώς στην παράλειψη του έργου της αγάπης. Μήπως βιάζονται να μεταβούν έγκαιρα στην υπηρεσία τους, σε κάποιο ιερατικό καθήκον, σε κάποια αποστολή; Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές ευσεβείς και δικαιολογημένες κατά πάντα προφάσεις στέκονται εμπόδιο στο να συμπαρασταθούμε σε κάποιον που βρίσκεται σε άμεση ανάγκη. Μήπως τον μισοπεθαμένο άτυχο οδοιπόρο τον θεώρησαν νεκρό και θέλησαν να αποφύγουν την επαφή με τον νεκρό, τηρώντας τη σχετική διάταξη του Μωσαϊκού Νόμου; Ο τύπος πολύ συχνά κυριαρχεί πάνω στην ουσία και συμπνίγει τις αυθόρμητες εκδηλώσεις. Μήπως απλώς και χωρίς ιδιαίτερο λόγο αδιαφορούν; Η εποχή μας έχει να δώσει πολλά απάνθρωπα παραδείγματα τέτοιας θανατηφόρου αδιαφορίας. 

Η παραβολή δεν μας δίνει καμία εξήγηση για τη στάση των δύο ιερωμένων. Θέλει να τονίσει περισσότερο τη στάση του τρίτου προσώπου της διήγησης, του Σαμαρείτη, ενός ανθρώπου που για τον Ιουδαίο σημαίνει ακάθαρτος, αιρετικός, απόβλητος. Γι’ αυτό και ου συγχρώνται Ιουδαίοι Σαμαρείταις (Ιω 4,9). Μη νομίσουμε ότι ο Χριστός θέλει να δείξει τη διαφορά ανάμεσα στους άσπλαχνους ιερωμένους της εποχής και τον συμπονετικό λαϊκό. Άλλος είναι ο στόχος του. Θέλει να δείξει ότι οι Ιουδαίοι, που καθημερινά στην προσευχή τους επαναλάμβαναν τις δύο θεμελιώδεις εντολές της Π. Διαθήκης: αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου και αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν , στην πράξη δεν είχαν καμία διάθεση να τις εφαρμόσουν, ενώ ο αλλογενής έδωσε ένα δείγμα αληθινής θρησκευτικότητας, με κέντρο την πράξη της αγάπης. Αξίζει τον κόπο να δούμε μερικές χαρακτηριστικές πλευρές αυτής της αγάπης. 

Η αγάπη είναι μια προσωπική συνάντηση με τον πάσχοντα, τον πτωχό, τον δυστυχισμένο. Η προσωπική αυτή συνάντηση σημαίνει ίσως απώλεια πολύτιμου χρόνου, χασομέρι από τις ιδιωτικές υποθέσεις, αναβολή κάποιου ταξιδιού μας, παραίτηση από πράγματα που δικαιωματικά μας ανήκουν. Ο εύσπλαχνος Σαμαρείτης της παραβολής παραιτείται του μεταφορικού μέσου του για να ανεβάσει σε αυτό τον πληγωμένο, προσφέρει τα πιο χρήσιμα εφόδιά του, λάδι και κρασί, πληρώνει τον πανδοχέα και υπόσχεται κατά την επάνοδό του να συνεχίσει την εκδήλωση του ενδιαφέροντός του. 

Η αγάπη δεν προέρχεται από έναν οίκτο της στιγμής, από μια συμπάθεια για τον δυστυχισμένο (με κρυφή φοβία μήπως βρεθούμε κι εμείς κάποτε στη θέση του ή με υποσυνείδητη ικανοποίηση που δεν είμαστε εμείς τώρα στην ίδια κατάσταση), αλλά είναι ανιδιοτελής και ολοκληρωτική προσφορά, κατά το πρότυπο του Χριστού, που πάνω στο Σταυρό έδειξε τι είναι η ολοκληρωτική αγάπη. Εμείς αγαπούμε διότι αυτός πρώτος ηγάπησεν ημάς (1 Ιω 4,19), κατά τη φράση του μαθητή της αγάπης. 

Αλλά και ένα ακόμη χαρακτηριστικό της αγάπης βγαίνει από τη στάση του Σαμαρείτη. Η αγάπη δεν γνωρίζει όρια και περιορισμούς. Ίσως σε αυτό κυρίως αποβλέπει ο Χριστός λέγοντας την παραβολή, που προκλήθηκε από το ερώτημα ενός Ιουδαίου νομοδιδασκάλου: «Ποιος είναι ο πλησίον μου;». εκείνος ερωτά, όπως προηγουμένως σημειώσαμε, μέσα στο χάος των διαφόρων αντιλήψεων της εποχής περί της εννοίας και των ορίων του πλησίον, ποιο είναι το αντικείμενο της αγάπης και μέχρι που πρέπει αυτή να εκτείνεται. Κι ο Χριστός, λέγοντας αυτή την παραβολή, αντιστρέφει τα πράγματα, δείχνοντας ποιο είναι το υποκείμενο της αγάπης. Εάν ο κάθε άνθρωπος είναι υποκείμενο της αγάπης, τα όρια του πλησίον είναι απεριόριστα∙ δεν υπάρχουν φραγμοί κοινωνικοί, θρησκευτικοί, φυλετικοί κ.λπ. Όποιος αγαπά μόνο τους φίλους του, τους ομόθρησκούς του, τους δικούς του, φέρεται ανθρώπινα∙ όποιος δεν γνωρίζει αυτούς τους φραγμούς, φέρεται θεϊκά, κατά το πρότυπο του Θεού της αγάπης. 

Ανατρέχοντας κανείς στην ιστορία της ερμηνείας αυτής της παραβολής, διαπιστώνει τις συνέπειες που υπέστη η παραβολή από τους οπαδούς της αλληγορικής ερμηνείας. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα παραθέτουμε την ακόλουθη ερμηνεία, που απαντά σε αρχαίους ερμηνευτές της Εκκλησίας, με κάποιες διαφοροποιήσεις από τον ένα στον άλλο: Ο εμπεσών στους ληστές οδοιπόρος είναι ο Αδάμ∙ Ιερουσαλήμ, ο ουρανός∙ Ιεριχώ, ο κόσμος∙ ληστές, οι αντίθεες σατανικές δυνάμεις∙ ιερέας, ο Νόμος, ο οποίος προσπερνά αφήνοντας αβοήθητο τον καταπληγωμένο εξαιτίας της αμαρτίας άνθρωπο∙ λευίτης, ο προφήτης∙ καλός Σαμαρείτης, ο Χριστός∙ το κτήνος πάνω στο οποίο ανεβαίνει ο πληγωμένος είναι το σώμα του Χριστού∙ πανδοχείο είναι η Εκκλησία∙ με τα δύο δηνάρια δηλώνεται ο Πατέρας και ο Υιός, ή οι δύο Διαθήκες, ή οι δύο εντολές της αγάπης, ή οι δύο ερμηνείες της Γραφής, η ιστορική και η αναγωγική∙ με το λάδι και το κρασί δηλώνονται τα μυστήρια της Εκκλησίας∙ η υπόσχεση, τέλος, του Σαμαρείτη για τον γυρισμό του αποτελεί υπαινιγμό για τη δεύτερη έλευση του Χριστού. Ορισμένοι από αυτούς που ακολουθούν την αλληγορική μέθοδο ερμηνείας φθάνουν μέχρι το σημείο να αναγνωρίζουν στον πανδοχέα τον Απόστολο Παύλο. 

Όσο και αν ο αλληγορικός αυτός συμβολισμός προσφέρεται για μια παραστατική έκθεση της ιστορίας της πτώσης και της εν Χριστώ σωτηρίας της ανθρωπότητας, της ιστορίας δηλαδή της θείας οικονομίας, εντούτοις ενέχει τον κίνδυνο να μας αποσπάσει από το κεντρικό νόημα της παραβολής. Η διαφορετική ερμηνεία αυτών των λεπτομερειών δημιουργεί σύγχυση. Στην Καινή Διαθήκη δεν έχουμε αλληγορίες αλλά παραβολές, με κύριο νόημα το οποίο υπάρχει σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, οι δε λεπτομέρειες πλαισιώνουν απλώς την παραβολή και δεν πρέπει να εκληφθούν ως μια υπερφυσική πραγματικότητα η οποία είναι κρυμμένη πίσω από αυτά που λέγονται. Εκείνο που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι η αναζήτηση του κεντρικού νοήματος της παραβολής και η κατανόηση του σκοπού για τον οποίο έχει λεχθεί. Όπως έχουμε ήδη πει, πρέπει να γίνει σαφές ότι μέσα από αυτή την παραβολή ο Ιησούς θέλει να διδάξει ότι κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως έθνους, φυλής και θρησκείας, είναι ο πλησίον μας.

(σύνδεσμος μηνύματος)

27-10-2024

28η Οκτωβρίου 2024 

 ΤΟ ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ 

Είχαμε να κοιμηθούμε επτά ημερόνυχτα. Καταντήσαμε φριχτά σκέλεθρα. Το βλέπαμε και το νοιώθαμε με όλο το είναι μας. ωστόσο με τα σπασμένα πλευρά ήμαστε πάλι αποφασισμένοι να διαψεύσουμε τις ελπίδες των Ιταλών – που μας χτυπούσαν ακατάπαυστα με τους όλμους τους – και να τους νικήσουμε για μια ακόμη φορά. Και η επικείμενη εκείνη μάχη θέλαμε να δείξει πως ο Έλληνας πολεμιστής δε λυγίζει… 

Θάταν η ώρα 6. Από το βάθος της κοιλάδας του Αώου ακουγόταν υπόκωφα οι ρυθμιστικές εκπυρσοκροτήσεις των ιταλικών όλμων και των κανονιών. Το πανηγύρι άρχιζε. Καμιά δεκαριά βλήματα έσκασαν στο ύψωμά μας. 

Ασυνήθιστη άρχισε ύστερα η πυκνότητα του εχθρικού πυρός. Και οι πρώτες θλιβερές συνήθειες ήρθαν. Μες στο πανδαιμόνιο ακούστηκαν κραυγές πόνου. Μας χτύπησαν. Οι πρώτοι τραυματίες άρχισαν να σέρνονται γεμάτοι αίματα. Σε λίγο ένα βλήμα σκότωσε το λοχία μας, που έλεγε πως θα μπει πρώτος στον Αυλώνα. Η ατμόσφαιρα γύρω μας γέμισε καπνό, σίδερο, αίμα και ψυχές, που φτερούγιζαν για το άγνωστο. Ποιος θα απόμνησκε ζωντανός; Συλλογιζόμαστε… 

«Απάνω τους, παιδιά, κι όποιος ζήσει». 

Κι εμένα με πρόσταξαν οι νεκροί, Ιδέα. Πέρασα ένα σακίδιο με χειροβομβίδες στον αριστερό μου ώμο, πήρα στο δεξί χέρι το πιστόλι. Και δώστου προς τα πολυβόλα.

Οι Ιταλοί συνέχιζαν να μας καταιγίζουν. Μπροστά, πίσω, δεξιά, αριστερά, έπεφταν τα θανατηφόρα βλήματά τους. Μεγάλη νίκη, αν φτάναμε μερικοί, οι μισοί, στα πολυβόλα τους. 

Οι Ιταλοί συνέχιζαν να μας αποδεκατίζουν. Κάθε νεκρός και ένα κομμάτι της καρδιάς μας. Κι όλες οι καρδιές μας μια καρδιά σφυρηλατημένη στο αμόνι της κοινής θυσίας. 

Πετάω χειροβομβίδες αράδα, γρήγορα, μανιασμένα. Μια με τα δόντια κι έξω ο κρίκος. Οι Ιταλοί φοβήθηκαν τον κρότο. Έριχνα, έριχνα και νόμιζα πως είμαι πυροβολητής, ολμιστής και ό,τι θες. 

Με μια ματιά κατάλαβα πως έχουμε μείνει λιγοστοί. Εκείνη τη στιγμή ένας Ιταλός ανθυπολοχαγός κατόρθωσε, σκοτώνοντας έναν πολυβολητή μας, να κυριεύσει το πολυβολείο. Κι άρχισε να μας ρίχνει. Αλλά σε λίγο ένας συμπολεμιστής μου τον ξαπλώνει ακίνητο. 

Την ίδια στιγμή ένα μπουλούκι Ιταλοί, βλέποντας νεκρό τον υπολοχαγό τους, κατρακυλούν προς τη χαράδρα. Τους ρίχνουμε χειροβομβίδες. Και φεύγουν σαν λαγοί, ολόκληρο τάγμα. 

Η ώρα είναι τώρα 10. Τέσσερις ώρες αρκετές, για ν’ απομείνουμε από τους 92 άνδρες του λόχου οι 16 μονάχα ζωντανοί κι ακουτσούρευτοι. Δεκαπέντε μας άφησαν για πάντα. Οι άλλοι τραυματίες βαριά κι ελαφριά. Σε λίγο ριχτήκαμε στην ταφή των νεκρών μας. 

Έ π ρ ε π ε  ν α  μ ε ι ν ο υ μ  ε κ ε ί ! 

Έπρεπε; Από τα βάθη των αιώνων της ιστορίας μας ακούγεται αυτό το « έ π ρ ε π ε». γιατί αυτή είναι η μοίρα του Έλληνα πολεμιστή: Να πέφτει και να φωτίζει. Να θυσιάζεται. Μέχρις ότου ο πόλεμος πάψει να είναι το μέσο, με το οποίο οι επιδρομείς θα χτυπούν τους υπερήφανους. 

Το ύψωμα 1143, το φοβερό ύψωμα της Κλεισούρας, το Ύψωμα των Σταυρών υψώνει αιχμηρή τη διαμαρτυρία του προς την αιωνιότητα. Και οι 200 ξύλινοι σταυροί του – γιατί τόσοι ήταν τελικά οι νεκροί μας – θα δείχνουν το Γολγοθά των Ελλήνων, που αγάπησαν τη Λευτεριά. 

Π. Συνάδος 

ΚΑΘΕ ΓΕΝΙΑ ΓΡΑΦΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 

Στο παρατηρητήριο ο μητροπολίτης Ιωαννίνων, κουκουλωμένος ως το σαγόνι μ’ ένα μάλλινο κασκόλ, πηγαινοερχόταν, βήχοντας και σφίγγοντας πάνω του το εικόνισμα της Παναγίας. 

Στ’ αντίκρισμα του μεράρχου σήκωσε το εικόνισμα και τον ευλόγησε, καθώς έσκυψε εκείνος να το φιλήσει. 

- Μέραρχε, ήρθα με τριανταοχτώ πυρετό, αλλά μου δίνει δύναμη η χάρη Της…, είπε. 

- Σε καμαρώνω γεροαντάρτη μου∙ δε λες πως βράζει ακόμη το αίμα σου! 

- Θα καβαλήσουμε κι άλογα, για να φτάσουμε στο χάνι Μπούρδα… Κάθε γενιά, δέσποτα, γράφει την ιστορία της… 

Οι αξιωματικοί αποκαλύφτηκαν κάνοντας το σταυρό τους. Ο μητροπολίτης στάθηκε σηκώνοντας το εικόνισμα, ενώ ψαλμούδιζε: «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…», έγραφε το σημείο του σταυρού κοιτάζοντας κατά τη χιονισμένη Νεμέρτζικα. Το αετίσιο βλέμμα του στυλώθηκε πάνω στο μέραρχο: 

- Στρατηγέ να ξέρεις, γιέ μου, πως κι εσύ γράφεις ιστορία τώρα. Είσαι ο παράκλητος του Έθνους μας…, είπε με τρεμουλιαστή φωνή ανακινώντας το εικόνισμα. 

Έτσι στητός ο δεσπότης μες στις νιφάδες του χιονιού, που σκορπούσαν σαν φτέρωμα γύρω από το ράσο του, έμοιαζε να’ χε ξεφύγει από βυζαντινή τοιχογραφία. 

Με μια νευρική χειρονομία ο μέραρχος τον κίνησε, γιατί το κανονίδι δυνάμωνε στα βορεινά. 

Τ. Αθανασιάδης 

ΤΙ ΚΑΡΔΙΑ ! 

Ήταν οι πρώτες μέρες του 1941 στην Τρίπολη…

Από το πρωί είχε διαδοθεί ότι με το τρένο θα έρχονταν κατά εκατοντάδες οι πρώτοι Ιταλοί αιχμάλωτοι του πολέμου και η συγκίνηση του πλήθους ήταν μεγάλη. Οι άντρες έκλειναν τα μαγαζιά τους, οι γυναίκες άφηναν το σπιτικό, έπαιρναν τα παιδιά και μαζεύονταν στο σταθμό του σιδηροδρόμου, για να ιδούν το θέαμα: τα περίφημα στρατεύματα του Μουσσολίνι, που δοκίμασαν να καταλάβουν τη μικρή φτωχή Ελλάδα. 

Όσο περνούσε η ώρα, τόσο μαζί με την αδημονία κορυφωνόταν και η οργή του λαού της Τριπολιτσάς εναντίον εκείνων, που «μπαμπέσικα» επιτίθενται, τραυματίζουν και σκοτώνουν τα παιδιά του. 

Έπειτα από λίγο το τρένο μπήκε στο σταθμό κι άρχισαν να κατεβαίνουν οι αιχμάλωτοι φρουρούμενοι από Έλληνες στρατιώτες. 

Όταν το πλήθος είδε αυτά τα ράκη – ανθρώπους νέους που φαίνονταν γερασμένοι, κουρελιασμένους, αξύριστους, με μισά παπούτσια, σκυφτούς – που έτρεμαν από το φόβο μήπως τους κακομεταχειριστούν, σώπασε διαμιάς. Μια απόλυτη, θρησκευτική σιωπή απλώθηκε και κανείς δε σκέφτηκε να φωνάξει ή να αποδοκιμάσει. Τα συνθήματα είχαν λησμονηθεί και το «Κορόιδο Μουσσολίνι» έπαψε ν΄ ακούγεται. 

Όλοι έβλεπαν μπροστά τους όχι εχθρούς, αλλά δύστυχους ανθρώπους… 

Τότε είναι που έγινε το παράδοξο και το αναπάντεχο. Οι διαθέσεις του πλήθους άλλαξαν εντελώς. Έγιναν οίκτος, συμπόνοια, στοργή, όλοι άρχισαν να τους καλωσορίζουν με χαμόγελα… Μερικοί προχώρησαν περισσότερο. Έτρεξαν στα σπίτια τους και πήραν τα βρισκούμενα ή αγόρασαν από το δρόμο ό,τι φαγώσιμο μπορούσαν να βρουν και γύρισαν γρήγορα να προσφέρουν τα μικροδώρα τους… 

- Νέα παιδιά είναι κι αυτά τα έρημα, άκουσα δίπλα μου να λέει αναστενάζοντας μια γυναικούλα. Κάποια μάνα και κάποια γυναίκα στο σπίτι τους θα κλαίει και θα περιμένει… 

«Τι καρδιά, έλεγα μέσα μου, απλή και αδιάφθορη έχει ένας λαός, βασανισμένος, αλλά περήφανος, σαν το δικό μας!» Αυτή είναι η ομορφιά και το μεγαλείο του. 

Ε.Π. Παπανούτσος

(σύνδεσμος μηνύματος)

20-10-2024

Στ΄ Κυριακή Λουκά

Ο Χριστός παρουσιάζεται στη διήγησή μας ως ελευθερωτής των ανθρώπων από τις δαιμονικές δυνάμεις. Σε αυτή την προσφορά ελευθερίας παρατηρούμε δύο τρόπους ανταπόκρισης των ανθρώπων: ο πρώτος εκπροσωπείται από τον δαιμονισμένο που θεραπεύτηκε, ο άλλος από τους κατοίκους της περιοχής στην οποία έγινε το θαύμα. Ο πρώτος, μετά την συνάντησή του με τον ελευθερωτή και σωτήρα Χριστό, μεταβάλλεται ριζικά: από γυμνός, γίνεται ιματισμένος και σωφρονών. Από ακοινώνητος που ζούσε στα μνήματα και στις ερημιές, βρίσκεται τώρα σε επικοινωνία με τους συνανθρώπους του, τους οποίους σπεύδει να συναντήσει για να τους διηγηθεί τη θαυματουργική θεραπεία του. αντί της επιθετικότητας και της καταστροφικής μανίας που είχε, (βλ. και Μκ 5,3-5 Μτ 8,28 κ.ε.), γίνεται τώρα η πηγή σωτηρίας των άλλων. Αντί της προηγούμενης διασπασμένης προσωπικότητάς του, που φαίνεται από την ονομασία «λεγεών», αποκτά τώρα ένα ενιαίο κέντρο, το οποίο γνωρίζει πολύ καλά τι θέλει: να μείνει κοντά στον Ιησού. 

Ενώ όμως ο πρώην δαιμονισμένος επιθυμεί τη μόνιμη συντροφιά του Ιησού, οι κάτοικοι της περιοχής ζητούν την απομάκρυνση του ευεργέτη, γιατί τους κυρίεψε ο φόβος. Είδαν τη δύναμη του Ιησού και τρομοκρατήθηκαν, σκέφτηκαν αμέσως ότι η παρουσία ενός ισχυρού θαυματοποιού ανάμεσά τους, μπορεί να συνεπάγεται ίσως ορισμένες υλικές ζημιές, όπως ήταν π.χ. η καταστροφή της αγέλης των χοίρων. Ο «φόβος» τους, για τον οποίο ομιλεί ο ευαγγελιστής, δεν είναι το δέος και η συντριβή μπροστά στη δύναμη του θείου, η αρχή της αναγνώρισής του και της προσκύνησης, αλλά ο τρόμος μήπως η παρουσία του Ιησού τους οδηγήσει στη στέρηση των υλικών αγαθών, τα οποία δεν θέλουν να χάσουν. Τυφλοί ως προς το πνευματικό τους συμφέρον, βλέπουν μπροστά τους μόνο το υλικό συμφέρον. Απορρίπτουν την ελευθερία που χαρίζει ο Χριστός, που είναι ελευθερία για μια καλύτερη ποιότητα ζωής, και προτιμούν να γίνουν δούλοι των αποκτημάτων τους. Αρνούνται το πραγματικό είναι για να εγκλωβιστούν στο προσωρινό έχειν. 

Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν βλέπουν καθαρά, δεν διακρίνουν το σωστό, χάνουν τα μεγάλα για να κερδίσουν τα μικρά, διώχνουν τον Σωτήρα για να ζήσουν πιο άνετα. Οι κάτοικοι της περιοχής των Γαδαρηνών είναι οι τύποι των ανθρώπων που ασυλλόγιστα διώχνουν το σπόρο του θείου λόγου και αποδεικνύονται άγονο και πετρώδες έδαφος, για να θυμηθούμε την εικόνα της παραβολής του σπορέα. Βλέπουν επιφανειακά, κοινωνικά, συμβατικά, εγωκεντρικά. Εάν το χριστιανικό κήρυγμα δεν εξυπηρετεί τα σχέδιά τους, το παραμερίζουν. Εάν στέκεται εμπόδιο στις επιδιώξεις τους, το πολεμούν. Εάν ο Χριστός τους ενοχλεί, τον διώχνουν. 

Κι όμως, εδώ βρίσκεται η τραγική ειρωνεία: παραμένουν κλεισμένοι στα δεσμά από τα οποία θέλει να τους λυτρώσει ο Χριστός. Δεν βλέπουν τα θαύματα της θείας αγάπης, με τα οποία είναι γεμάτος ο κόσμος. Σκέπτονται ψυχρά, εγκεφαλικά, εγκοσμιοκρατικά. Εκείνο που μεταβάλλει ριζικά τον άνθρωπο δεν είναι η ψυχρή λογική και το στενό και υλικό νοούμενο συμφέρον, αλλά η συνάντηση με τον Χριστό μέσα στον χώρο του βιώματος, ο διάλογος με αυτόν, η αναγνώρισή του ως ελευθερωτή. 

Στην περιγραφή του δαιμονισμένου της διήγησής μας έχουμε μια εικόνα του ανθρώπου που είναι αιχμάλωτος των δαιμονικών δυνάμεων της κακίας, του μίσους, της καταστροφής. Στην περιγραφή του ίδιου ανθρώπου αλλά θεραπευμένου βλέπουμε την τεράστια υπαρξιακή αλλαγή που συντελείται από τη συνάντηση με τον Χριστό, τον σωτήρα και ελευθερωτή. 

Η επιθυμία να μείνει κανείς κοντά στον Χριστό, όπως ο θεραπευμένος της περικοπής, επειδή ένιωσε την ελευθερία που προσφέρεται από αυτόν ως δώρο, ή η αποδίωξη του Χριστού χάριν κάποιου άλλου συμφέροντος, κατά το πρότυπο των Γαδαρηνών, είναι οι δύο δυνατές τοποθετήσεις των ανθρώπων έναντι της θείας δωρεάς της ελευθερίας. Η πρώτη μπορεί να σημάνει τη σωτηρία του, η δεύτερη την καταστροφή του.

(σύνδεσμος μηνύματος)

12-10-2024

Κυριακή Δ΄. Λουκά. Η παραβολή του Σπορέως 

Πολλές φορές αναρωτιούνται οι άνθρωποι και απορούν για τη φαινομενική αποτυχία του χριστιανισμού μέσα στον κόσμο, που παρατηρείται αλλού σε μικρή και αλλού σε μεγαλύτερη έκταση. Δεν θα έπρεπε, ύστερα από το λυτρωτικό έργο του Χριστού μέσα σε έναν αφιλόξενο κόσμο και εν συνεχεία των μαθητών του μέσα στην οικουμένη, και κυρίως ύστερα από προσπάθειες και πειραματισμούς τόσων αιώνων, να βλέπαμε σήμερα μια μεγαλύτερη επίδραση του χριστιανισμού μέσα στην ανθρωπότητα και μια πιο ενθαρρυντική εφαρμογή του; την απάντηση στο ερώτημα αυτό μας δίνει η παραβολή, στην οποία γίνεται λόγος για ένα σποριά που το έργο του δεν απέδωσε παντού τον ίδιο καρπό. 

Το έργο βέβαια του σπορέα δεν υπήρξε ελαττωματικό. Ούτε ο σπόρος ήταν χαλασμένος. Σκορπίστηκε παντού πλουσιοπάροχα, με την αφθονία που διακρίνει τον Θεό, τον χορηγό κάθε αγαθού. Κι ακόμη σκορπίστηκε χωρίς διακρίσεις ή προτιμήσεις. Ωστόσο το αποτέλεσμα δεν ήταν ανάλογο προς τη γενναιοδωρία της σποράς. Ενώ ο σπόρος δόθηκε πλούσια και χωρίς διακρίσεις, δεν έγινε παντού δεκτός με τον ίδιο τρόπο, την ίδια προθυμία, την ίδια ανταπόκριση. Έτσι, το αποτέλεσμα δεν ήταν παντού το ίδιο αλλά ανάλογο με την δεκτικότητα και αποδοτικότητα της γης που τον δέχτηκε. 

Κι ακόμη πρέπει να παρατηρήσουμε τα εξής: πρώτα - πρώτα οι τρεις περιπτώσεις αποτυχίας της σποράς δεν σημαίνουν τοπική αναλογία σε σχέση προς την όλη επιφάνεια της γης, σε τρόπο ώστε να πει κανείς ότι κατά τα τρία τέταρτα το έργο της σποράς απέτυχε, και καρποφόρησε μόνο το ένα τέταρτο. Απλώς περιγράφονται ορισμένοι λόγοι αποτυχίας που πρέπει να βάλλουν σε σκέψεις τον ακροατή ως προς την τοποθέτηση του εαυτού του. Και έπειτα κάνει εντύπωση η τεράστια και θαυμαστή επιτυχία της τέταρτης περίπτωσης: η καλή γη αποδίδει καρπό εκατονταπλασίονα, δηλαδή εκατό φορές περισσότερο απ’ ότι θα περίμενε κανείς σε μια κανονική καρποφορία. Συχνά είμαστε έτοιμοι να τονίσουμε την αποτυχία του χριστιανισμού σε ορισμένες περιπτώσεις, ξεχνώντας τους λόγους που την προκάλεσαν και κυρίως ξεχνώντας ότι σε άλλες περιπτώσεις η επιτυχία του υπήρξε αξιοθαύμαστη και πάνω από κάθε μέτρο και κάθε προσδοκία. 

Στο απαισιόδοξο, πλην όμως πραγματικό, ερώτημα που θέσαμε προηγουμένως, η παραβολή μας δίνει την εξής απάντηση: εάν ο σπόρος του χριστιανισμού δεν βλάστησε παντού, ας μην αναζητούμε την αιτία ούτε στις διαθέσεις του σπορέα ούτε στην ποιότητα του σπόρου, αλλά ας στραφούμε αλλού, στο είδος του αγρού που δέχτηκε το σπόρο, στον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίθηκαν οι άνθρωποι στο ευαγγέλιο του Χριστού, στην ποιότητα της γης που αντιπροσωπεύει ο καθένας μας. 

Οι τρεις κατηγορίες αγόνου εδάφους που περιγράφονται στην παραβολή είναι δυνατόν να βρεθούν σε πολλές εκφάνσεις της ζωής του καθενός μας. Άλλοτε από αμέλεια, άλλοτε από επιπόλαιη και χωρίς βαθιές ρίζες αντιμετώπιση ουσιαστικών πραγμάτων που σχετίζονται με την ίδια τη ζωή μας, άλλοτε από αδυναμία να αντισταθούμε στην ευχαρίστηση της στιγμής, εμποδίζουμε την καρποφορία του θείου λόγου μέσα μας. 

Συνοψίζοντας τα νοήματα της παραβολής, μπορούμε να πούμε τα εξής: 

1. Η παραβολή αυτή αποτελεί ένα αφυπνιστικό προσκλητήριο προς αυτοέλεγχο, αυτοκριτική και αυτογνωσία. Ενώ εμείς από την μία μεριά είμαστε έτοιμοι να διαπιστώσουμε ότι ο χριστιανισμός φαίνεται να απέτυχε σε πολλούς ανθρώπους, να επιρρίψουμε την ευθύνη σε αυτούς που κακώς τον εκπροσωπούν, να κατακρίνουμε θεσμούς και πρόσωπα, η παραβολή, από την άλλη μεριά, εφιστά την προσοχή μας στο έδαφος που εκπροσωπεί ο καθένας μας για το σπόρο του θείου λόγου. 

2. Πέρα από αυτή την αυτοεξέταση, μας μεταδίδει κι ένα μήνυμα αισιοδοξίας: παρά την αποτυχία ορισμένων περιπτώσεων, ο λόγος του Θεού τελικά καρποφορεί, και μάλιστα με τρόπο εκπληκτικό και θαυμαστό, αποδίδοντας καρπό εκατό φορές περισσότερο από το κανονικό. Για το αν βρίσκεται ο άνθρωπος όχι στην καρποφόρα γη αλλά στο πετρώδες και άγονο έδαφος δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν άλλο παρά μόνο τον εαυτό του. Ένα προσκλητήριο για έντιμη αυτοκριτική αποτελεί αυτή η παραβολή και παράλληλα ένα έναυσμα για καλλιέργεια του εδάφους της ζωής μας, ώστε να καρποφορήσει εν υπομονή. 

Από το Κυριακοδρόμιο του «Άρτου Ζωής»

(σύνδεσμος μηνύματος)

06-10-2024

Κυριακή Γ΄Λουκά

Στο σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα ο Χριστός έρχεται αντιμέτωπος με ένα από τα αμέτρητα ανθρώπινα «πάθια» και τους «καϋμούς», και συναντά σε κάθε ανθρώπινη πολιτεία που επισκέπτεται κατά την επίγεια ζωή του τον πόνο, την απόγνωση, τη θλίψη, την αρρώστια. Οι ευαγγελιστές αφηγούνται πως ο Κύριος με ευσπλαγχία σκύβει επάνω στον κάθε πονεμένο, ανταποκρίνεται φιλάνθρωπα στις εκκλήσεις για βοήθεια, συντρέχει και θεραπεύει. Τόσο ο ευαγγελιστής Λουκάς όσο και οι υπόλοιποι ευαγγελιστές συνδέουν αυτή την ευεργετική δράση του Κυρίου όχι μόνο με τη γενικότερη φιλάνθρωπη στάση του αλλά κυρίως με τη θεϊκή μεσσιανική του ιδιότητα και την εγκαινίαση από αυτόν της βασιλείας του Θεού. 

Μέσα σε αυτή τη γενικότερη συνάφεια θα πρέπει να εντάξουμε και το θαύμα που περιγράφει η σημερινή ευαγγελική περικοπή. Ο Ιησούς έρχεται κυριολεκτικά αντιμέτωπος με το πιο βασανιστικό πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης, το πρόβλημα του θανάτου. Στην πύλη της Ναΐν , μιας μικρής πόλης της Γαλιλαίας, ο Ιησούς και η συνοδεία του συναντούν μια νεκρική πομπή. Μία χήρα μάνα, συνοδευόμενη από αρκετούς συμπατριώτες της, οδηγεί τον νεκρό γιό της στην τελευταία του κατοικία. Μέσα σε μία μόνο πρόταση ο ευαγγελιστής Λουκάς κατορθώνει με λιτό και συνάμα ρεαλιστικό τρόπο να αποτυπώσει την τραγικότητα του γεγονότος. Μία χήρα γυναίκα, μόνη, στερημένη από τη μοναδική της παρηγοριά και προστασία, το μονάκριβό της γιο, θρηνεί τη διπλή απώλεια του παιδιού και προστάτη της. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να απαλύνει τον πόνο της, να την παρηγορήσει. Διαβάζοντας προσεκτικά την περικοπή, θα δούμε πως αυτή η γυναίκα κι όχι ο νεκρός γιός της είναι το κεντρικό πρόσωπο του δράματος. Ο αβάσταχτος πόνος της θα γίνει η αφορμή για τη θαυματουργική παρέμβαση του Ιησού στη συνέχεια. 

Η πομπή με τον νεκρό στην κορυφή της, κινείται προς τον τόπο της ταφής έξω από την πόλη. Και τότε εκεί, στην είσοδο της πόλης, τους συναντά μια άλλη ομάδα ανθρώπων, που έχει επικεφαλής της τον Ιησού Χριστό. Η εικόνα έχει ένα βαθύ θεολογικό συμβολισμό, τον οποίο εντόπισαν οι ερμηνευτές Πατέρες της Εκκλησίας: ο θάνατος, του οποίου την τραγική παρουσία μέσα στον κόσμο των ανθρώπων υπογραμμίζει ο νεκρός νέος, συναντά τον Ιησού Χριστό, που είναι η ζωή. Κι όπως συμβαίνει με το φως, που νικά το σκοτάδι, όσο πυκνό κι αν είναι το δεύτερο, έτσι και στη διήγησή μας αυτή η συνάντηση της Ζωής και θανάτου δεν μπορούσε παρά να έχει ως μοναδικό νικητή τη Ζωή. 

Καταλύτης για τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν είναι η τραγική μητέρα. Μολονότι ο Ιησούς μοιάζει να ενεργεί αυτόκλητος, ο ευαγγελιστής Λουκάς εξηγεί πως ο Ιησούς θα ενεργήσει όπως ενήργησε, επειδή «εσπλαχνίσθη επ’ αυτή», σπλαχνίστηκε δηλαδή τη μητέρα του νεκρού. Το ρήμα σπλαχνίζομαι, που χρησιμοποιεί εδώ ο ευαγγελιστής για να δηλώσει τα συναισθήματα του Ιησού απέναντι στην πονεμένη μάνα, δηλώνει τη βαθιά συγκίνηση και τον εσωτερικό συγκλονισμό. Χρησιμοποιείται στα Ευαγγέλια πάντα σε σχέση με το Χριστό, για να δηλώσει τα αισθήματά του απέναντι στους ανθρώπους, ή σε σχέση με πρόσωπα (σε κάποιες παραβολές) που μιμούνται την ευσπλαχνία του Θεού Πατέρα (ο καλός Σαμαρείτης, για παράδειγμα, σπλαχνίζεται τον τραυματία, ο πατέρας σπλαχνίζεται τον άσωτο γιό του). Ο Κύριος συγκλονίζεται λοιπόν από τον ανείπωτο πόνο αυτής της γυναίκας, ο οποίος φαίνεται να λειτουργεί ως η πιο γερή έκκληση για βοήθεια, και φιλάνθρωπα ανταποκρίνεται. Μη κλαίε, μην κλαις λέει παρηγορητικά στη μητέρα, κατευθύνεται στη σορό, σταματά τη νεκρική πομπή και με εξουσία δίνει την εντολή στον νεκρό: «νεανίσκε σοι λέγω εγέρθητι». Και ο μέχρι πριν λίγο νεκρός νέος ανασηκώνεται και αρχίζει να μιλά, απόδειξη πως έχει επιστρέψει στον κόσμο των ζωντανών. Η τελευταία πράξη αυτού του παραδόξου δράματος φέρνει και πάλι στο προσκήνιο τη μητέρα. Ο Ιησούς της παραδίδει τον αναστημένο γιό της κι αποκαθιστά με αυτόν τον τρόπο τη σχέση μεταξύ τους, που είχε διακοπεί εξαιτίας του θανάτου. 

Ο ευαγγελιστής δεν μας αποκαλύπτει τίποτα για την αντίδρασή της, για την έκπληξη και τη χαρά της, για τις ευχαριστίες της προς τον Ιησού. Δεν είναι ο σκοπός του να αφηγηθεί απλώς μια θαυμαστή και συγκινητική ιστορία, αλλά να αποκαλύψει. Μέσα από αυτήν μία μεγάλη θεολογική αλήθεια, η οποία συνδέεται με το πρόσωπο του Χριστού και είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνον για όσους έζησαν τα γεγονότα που περιγράφει, αλλά και για τον κάθε άνθρωπο, κάθε εποχής. Ο πυρήνας αυτής της αλήθειας μπορεί να αναζητηθεί στο δίπολο θάνατος-ανάσταση, γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η ιστορία που διηγείται ο ευαγγελιστής Λουκάς. Ο θάνατος αναπόφευκτα και σκληρά εισβάλλει στον κόσμο των ανθρώπων, ο Ιησούς όμως, που είναι η Αυτοζωή, κατατροπώνει το θάνατο και με την ανάσταση χαρίζει και πάλι τη ζωή. Το πρόσωπο κλειδί, η πύλη που οδηγεί πέρα από το θάνατο στην αναστημένη ζωή, είναι ο ίδιος ο Ιησούς, η Ζωή και η Ανάστασις. Η έλευσή του στον κόσμο των ανθρώπων σήμανε την έναρξη της Βασιλείας του Θεού και την κατάλυση του κράτους του θανάτου και της δυστυχίας. Η αλήθεια αυτή συγκεκριμενοποιείται, όπως είδαμε, με πολύ παραστατικό τρόπο μέσα στο παράδειγμα της ανάστασης του γιου της χήρας της Ναΐν. Το περιστατικό στη Ναΐν αποτελεί μία προτύπωση, προφητεία δηλαδή και πρόγευση, της ανάστασης του ίδιου του Χριστού, η οποία θα σημάνει οριστικά το τέλος του θανάτου ως μοιραίας κατάληξης της ανθρώπινης ζωής. 

Από το «Κυριακοδρόμιο», Άρτος Ζωής.

(σύνδεσμος μηνύματος)

28-09-2024

Β΄. Κυριακή Λουκά 29-9-2024 

Το αγαθοποιήσαι τους κακοποιούντας σε κτάσαι την ειρήνην. 

Το να αγαθοποιώ όσους με κακοποιούν, με οδηγεί στην ειρήνη. Διότι όλοι οι άνθρωποι τελικώς μας βάζουν προσκόμματα. Με έναν λόγο, με ένα βλέμμα, με το περπάτημά τους, με την χαρά τους, με την λύπη τους, παρεμβαίνουν στην πορεία μας. Γι΄αυτό χρειάζεται φόβος και τρόμος, μη τυχόν και αντιδράσουμε στα προσκόμματα που μας βάζουν και διασαλευθεί η ειρήνη του νου και της καρδιάς μας, μήπως δηλαδή προκαλέσουμε τον αποχωρισμό από τον Θεό. Χρειάζεται φόβος και τρόμος, μη τυχόν και περιφρονήσω τον αδερφό μου, μη τυχόν νομίσω ότι αυτός είναι υπεύθυνος για τις συμφορές μου, διότι αυτό είναι ξεπεσμός μου από τον Θεό. Ο άγιος Ισαάκ τονίζει: ουδέποτε φταίει ο άλλος για κάποιο παράπτωμα, πάντοτε φταις εσύ. Δεν σου φταίει ο άλλος, επειδή εσύ κουράστηκες, αμάρτησες, δυσπίστησες, αλλοιώθηκες. Βλέπεις κάποιον να τρώει με τα χέρια του και αγανακτείς. Αυτό δείχνει σαφώς ότι δεν άρχισες ακόμη την πνευματική σου ζωή. Η άσκησή σου είναι στα προοίμια. 

Για να μπορέσεις να ξεπεράσεις αυτούς τους σκοπέλους, να αγαθοποιείς όποιον σε κακοποιεί. Σκόρπα, όσο μπορείς, αγαθότητα. Είσαι στον κόσμο; Μπορείς να του βρεις δουλειά. Είσαι σε Κελλί; Μπορείς να του δώσεις ελεημοσύνη. Είσαι στο μοναστήρι ελεημοσύνη δεν μπορείς να κάνεις. Μπορείς όμως, εάν σε καταραστεί, να τον ευλογήσεις∙ εάν σε χτυπήσει από την δεξιά σιαγόνα, να του πεις, χτύπα με και από την άλλη. Δείξε την αγάπη σου, ανάλογα με το πώς σου ανοίγει δρόμο ο Θεός. 

Εάν, από μικροψυχίας, αποκριθεί σοι ο αδελφός σου λόγον, βάσταξον αυτόν μετά χαράς, και, εάν εκζητήσεις τον λογισμόν σου εν κρίματι Θεού, ευρήσεις σεαυτόν αμαρτήσαντα. 

Εάν εργάζεσαι με άλλους αδελφούς και κάποιος αδελφός σου από αδυναμία ή από μικροψυχία, όπως είναι φυσικό καμιά φορά να συμβαίνει, δεν σου μιλήσει καλά, εσύ μη στενοχωρηθείς. Βάσταξε τον πικρό και τον δριμύ λόγο μετά χαράς, διότι, εάν δεν προσέξεις, θα δημιουργηθεί μέσα σου λογισμός, ο οποίος θα είναι αμαρτία. Εάν μάλιστα τον κατηγορήσεις, επειδή σου φέρθηκε άσχημα, θα διπλασιάσεις την αμαρτία σου, ενώ αυτός ο καημένος μια μικροψυχία έδειξε. 

Με το από μικροψυχίας ο αββάς Ησαïας προσπαθεί να εξηγήσει και να δικαιολογήσει γιατί δημιουργούνται οι κακές σχέσεις μεταξύ των χριστιανών και όλων των ανθρώπων. Όταν κάποιος μας φέρεται κακώς, εμείς αντιδρούμε απέναντί του σαν να μας υποτιμά και να μας ατιμάζει ή σαν να αποδίδει σε μας την ευθύνη, ενώ στην πραγματικότητα εκτίθεται αυτός, διότι δεν φέρεται καλά. 

Σου λέγω να πας κάπου, και εσύ με βρίζεις. Σου λέγω, ευλόγησον, και εσύ με καταράσαι. Σου ζητώ να μου φέρεις κάτι, και εσύ με αποκαλείς τεμπέλη. Τότε αντιδρώ: Εμένα να πει τεμπέλη, που είμαι γέροντας! Δεν σεβάστηκε τα άσπρα μαλλιά μου! Όλα αυτά είναι δικαιολογίες, διότι ο άσχημος τρόπος του δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που του είπες ή του ζήτησες. Απλώς αποδεικνύει την δική του κατωτερότητα, τις άσχημες κληρονομικές καταβολές του, την ψυχή του που είναι αδύνατη, το μυαλό του που δεν είναι σωστό, τα πάθη που κυκλοφορούν μέσα του και τον κάνουν να μην ξέρει τι λέει, εν τέλει το απαίδευτο του χαρακτήρος του. Αυτό σημαίνει από μικροψυχίας. Κάτι από όλα αυτά τον κάνει να μην μιλήσει καλά. Εσύ γιατί αντιδράς; Αντί να τον λυπηθείς, αντιδράς; 

Το στόμα των ανθρώπων λαλεί πάντοτε από το περίσσευμα της καρδιάς. Και ο άνθρωπος που σου μίλησε έτσι αποκαλύπτει τον πόνο του, την πίκρα του. Όποιος δεν μιλάει ευγενικά, όποιος αντιμιλάει, όποιος διαμαρτύρεται, δεν είναι καλά. Πρέπει να τον καλύψουμε, να του δώσουμε να φάει και να ξεκουραστεί, και εσύ αντιδράς εναντίον του; μην αντιδράς, για μην κάνεις την αμαρτία σου διπλή.

Είδαμε τέσσερις λόγους και, όπως βλέπετε, ο αββάς Ησαïας μέχρι στιγμής βρίσκει τον Θεό μόνο στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους. Τι ρεαλισμός υπάρχει στους οσίους πατέρες!

(σύνδεσμος μηνύματος)

22-09-2024

Α΄ Κυριακή Λουκά

Ο θάλαμος της ψυχής μου είναι πνιγηρός και Εσύ χτυπάς την πόρτα. Φοβερό Πνεύμα Άγιον. Ένα λεπτό μονάχα, να αερίσω τον θάλαμό μου από τα ακάθαρτα πνεύματα και θα σου ανοίξω. Γιατί, και να ανοίξω έτσι όπως είναι, δεν θα μπεις σε έναν τέτοιον χώρο γεμάτο δυσοσμία. Και θα απομακρυνθείς από την πόρτα μου για πάντα. Μόνον ένα λεπτό, Σε ικετεύω, μέγιστε επισκέπτη μου! 

Αχ ντροπή μου και θλίψη μου, πόσο αργεί να έρθει αυτή η στιγμή! Λίγο, λίγο ακόμα και ολόκληρη η ζωή μου στη γη θα χωρέσει μέσα σ’ αυτήν τη στιγμή. Όμως, Εσύ υπομονετικά περιμένεις στην πόρτα και αφουγκράζεσαι την ανάσα μου… 

Θρασείς είναι οι απρόσκλητοι επισκέπτες μέσα μου· θρασείς και αναρίθμητοι. Πηγαίνω να ανοίξω το παράθυρο· αυτοί μου τραβάνε τα χέρια πίσω. Πηγαίνω στην πόρτα να νοιώσω την ζωοποιόν Σου παρουσία, αυτοί μου βάζουν τρικλοποδιά. Με έχουν δέσει με τη συνήθεια της απαίσιας δυσωδίας τους και φοβάμαι τη φρεσκάδα· σε κάθε καινούργιο τρέμω. Αχ! Μόνον μην αργήσω να Σου ανοίξω την πόρτα! 

Όμως, να! Ακόμη και αν το κόστος της δουλικής αυτής ζωής είναι ο θάνατος, εγώ διάπλατα θα ανοίξω τα παράθυρα όλα και, με το όνομα της Παναχράντου Κόρης και Του Υιού της, θα διώξω από μέσα μου όλους τους μοχθηρούς αφέντες και τυράννους της ψυχής μου. Αλλά Εσύ, μόλις μπεις, θα ζωοποιήσεις το πτώμα μου με την ζωοποιό πνοή Σου, με την νεανική δύναμή Σου, με τη δροσιά της αγάπης σου…

Πνεύμα ανδρικής δύναμης, πρωινής φρεσκάδας, εσπερινής ησυχίας… Εσένα που είσαι πιο ελαφρύ από το όνειρο κι απ’ τον άνεμο πιο γρήγορο, πιο δροσερό από την δροσιά κι από τη φωνή της μάννας πιο γλυκύ, πιο φωτεινό από την φλόγα και από κάθε θυσιαστήριο πιο ιερό, πιο ισχυρό από την οικουμένη κι από την ζωή πιο ζωηρό. Εσένα ικετεύω και προσκυνώ! Συντρόφευσέ με στο απόκρημνο μονοπάτι προς την αιώνια μακαριότητα της Τριαδικής Θεότητος…. 

Πνεύμα πύρινο, που ποτέ δεν χωρίζεις από την Αιώνια Παρθενικότητα, εισχώρησε στην ψυχή μου και καθάρισέ την, Φώτισέ την και αρωμάτισέ την με το ουράνιο θυμίαμα. Σκήνωσε μέσα της και κάνε την δική Σου παρθένον. Για να συλληφθεί μέσα της το τραγούδι της σοφίας του Θεού. Για ν’ ανοίξει μέσα της το Όμμα της αιωνιότητος… 

Εσύ που νωρίς ορθρίζεις και ποτέ δεν κοιμάσαι, δίδαξέ με να αγρυπνώ νηφάλια και να καρτερώ υπομονετικά…. 

Από το βιβλίο του αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Προσευχές στην λίμνη

(σύνδεσμος μηνύματος)

15-09-2024

Κυριακή μετά την ύψωση του τιμίου Σταυρού 2024 

Η δύναμις του σταυρού μετατρέπει τα εμπόδια εις ευεργετήματα, τα αναδεικνύει θείας δωρεάς, εφόδια πνευματικά, αφορμάς δοξολογίας του Θεού. Παρά ταύτα εμείς δεν φοβούμεθα τίποτε περισσότερον, όσον τας θλίψεις και τας δυσχερείας. Αυτό όμως το καθημερινόν βίωμα των δυσχερειών και των πόνων, το οποίον μπροστά στα πόδια μας συνεχώς κατρακυλά, ο πάνσοφος Θεός και οικονόμος Πατήρ το κάμνει μεταγωγικόν εις τον ουρανόν. Μας δίδει την δυνατότητα όχι να υπεραρθώμεν των εμποδίων, αλλά να υπομένωμεν αυτά δια να μη χάσωμεν την βασιλείαν. Ο σταυρός λοιπόν δια μέσω των εμποδίων μας μεταβιβάζει το φρόνημα και τον νουν από της γης εις τον ουρανόν και ούτως αποκτώμεν θεϊκήν σκέψιν. 

Πόσα βάρη δεν μας δημιουργούν καθ’ ημέραν, ακόμη και αυτό το επάγγελμα, το κοινωνικόν περιβάλλον, οι επιδιώξεις μας, οι αποτυχίες μας, οι ασθένειές μας οι ψυχικές και σωματικές! Πόσες φορές τις νύκτες οι ψυχές μας δεν ημπορούν να ησυχάσουν και τα μάτια μας να κλείσουν! Ο σαρκικός άνθρωπος ενώπιον των δυσκολιών αυτών κάμπτεται, κουράζεται, αγανακτεί. Ο φοβούμενος, επί παραδείγματι, την ασθένειαν και επιθυμών οπωσδήποτε να γίνει καλά, να αποφύγει τον πόνο, να απομακρύνει τον θάνατο, ή ο επιθυμών να ξεπεράσει το πρόβλημα του επαγγέλματός του, όταν όλα πηγαίνουν στραβά, ή να αλλοιωθεί το κοινωνικό του περιβάλλον, δια να μη γίνεται εμπόδιο στην χριστιανική του ζωή, περιπίπτει εις δίνην χείρονα της οδύνης, καθιστά μαύρην την ζωήν του, τρεμοσβύνει διαρκώς το χαμόγελόν του και μόνον ο θάνατος θα τον αναπαύσει. Όλα αυτά τα εμπόδια λαμβάνουν μίαν άλλην διάστασιν υπό το πρίσμα του σταυρού και ευθύς αμέσως τα γύρω μας, τα αντίθετα προς τον Θεόν, χρησιμοποιούνται ως σύμμαχα και φίλα, διότι παύω να ζητώ την αλλαγήν των και αλλάζω εγώ. 

Μόχθος και ιδρώτας και αίμα μπορούμε να πούμε ότι είναι η ζωή του ανθρώπου, και εις τον οίκον του και εις την καρδίαν του και εις το περιβάλλον του μετά την προπατορικήν αμαρτίαν. Καθημερινό μας φαγοπότι είναι αυτά τα βιώματα. Τί έπρεπε να κάνει ο Θεός δια να κερδίσει ημάς τους ανθρώπους, οι οποίοι δεν προσκολλώμεθα εις Αυτόν αλλά φροντίζομεν δι’ αυτά; Αυτά ο Θεός τα προσλαμβάνει φιλανθρώπως και οικονομικώς, δια να τα χρησιμοποιήσει ως γλώσσαν του παρακλητικήν· τα προσδέχεται ως συνάλλαγμα ιερόν, το οποίον διευκολύνει τον πόθον της τελειώσεως και θεώσεως, το ταξίδι προς τον ουρανόν. Τα καταθέτει και τα αποθησαυρίζει εις τον λογαριασμόν μας «ένεκεν του ονόματός του» λέγων· εγώ θα σε κερδίσω δια μέσου αυτών. Αυτά τα οποία είναι όλα μάταια, αλλά εις αυτά σταματά η καρδία σου, θα γίνουν τα μέσα της σωτηρίας σου. 

Δεν θέλει ο Θεός να είναι σκληρή η ζωή του πιστού αλλά αντιθέτως, να διάγει με την πληρότητα της χαράς Του. Είναι σκληραί όμως αι καρδίαι ημών από την αμαρτίαν, την οποίαν ημείς εφεύρομεν και εδέχθημεν τη υποβολή του δαίμονος. Είναι σκληραί από τα θελήματα και τας επιτυχίας μας και δεν θραύονται ευχερώς, δια να αναρρεύσουν αγάπησιν Χριστού και να πληρωθούν υπό της παρουσίας της εκείνου αγάπης και επομένως χρειάζεται σκληρόν τι να κτυπήσει την καρδίαν όπως ο πόνος, ο οποίος την σαλεύει και την τρικυμίζει. Ποσάκις θα προτιμούσε ο άνθρωπος να αποθάνει παρά να πονά! Αφήνει όμως ο Θεός τον πόνον αυτόν ως αληθινόν ευεργέτημά του λέγων· εδώ είμαι εγώ· ενώ εσύ νομίζεις ότι συνήντησες πόνον, κοίταξε, συναντάς εμένα.

(σύνδεσμος μηνύματος)

08-09-2024

Το Γεννέθλιο της Θεοτόκου 

Η εορτή αυτή (της γέννησης της Παναγίας) είναι μία από τις μεγάλες του έτους και είναι ασφαλώς έργο της θείας Πρόνοιας το γεγονός ότι τοποθετήθηκε λίγο μετά την είσοδό μας στο νέο λειτουργικό κύκλο, που θα μας ξαναθυμίσει ολόκληρο το μυστήριο της σωτηρίας, για να μας βοηθήσει να μετάσχουμε σ’ αυτό. Γι’ αυτό η ακολουθία της εορτής υπογραμμίζει τόσο έντονα τη διάσταση της χαράς που πρέπει να χαρακτηρίζει τον εορτασμό της Παναγίας. 

Μέχρι τη γέννηση της Παναγίας ολόκληρος ο κόσμος ήταν έγκλειστος στην αμαρτία. Ασήκωτη θλίψη βάραινε πάνω του. Με την αμαρτία των προπατόρων και με όλες της αμαρτίες της ανθρωπότητας που ακολούθησαν, οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν χωρισμένοι από τον Θεό, αποκομμένοι από τη μοναδική πηγή ζωής που είναι ο Κύριος. Ήταν αδύνατο για τον άνθρωπο να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον Θεό μόνο με τις δικές του δυνάμεις. Έπρεπε να παρέμβει για άλλη μία φορά ο Θεός στην ιστορία, για να ξαναδημιουργήσει αυτόν τον σύνδεσμο. Και το έκανε με τη σάρκωση, τον θάνατο και την εις Άδου κάθοδο του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, του Υιού και Λόγου του Θεού. 

Η σωτηρία ήρθε στον κόσμο χάρη στη Μητέρα του Θεού επειδή εκείνη συναίνεσε, κατά την ημέρα του Ευαγγελισμού, στη Σάρκωση του Χριστού. 

Γι’ αυτό η εορτή αυτή υμνείται στην ακολουθία ως πραγματική αυγή της σωτηρίας και άνοιξη της χάριτος και γι’ αυτό πρέπει να γεμίζει με χαρά τις καρδιές μας. Πράγματι, η γέννηση της Μητέρας του Θεού εκπλήρωσε κεφαλαιώδη ρόλο στην ιστορία της σωτηρίας μας. Έχει όμως σημαντικό ρόλο και στην πνευματική μας ζωή. Διότι δια της Θεοτόκου μπορούμε να εισέλθουμε αληθινά και με πληρότητα στο μυστήριο της σωτηρίας. Δια της δικής της αδιάλειπτης μεσιτείας και μητρικής συμπαραστάσεως, την οποία ασκεί μεσιτεύοντας συνεχώς για εμάς στον Υιό Της, μπορούμε να εισέλθουμε και να προοδεύσουμε στην πνευματική ζωή. Καμία πρόοδος δεν είναι εφικτή, αν δεν καταφύγουμε στη μεσιτεία της Παναγίας, αν δεν την θεωρήσουμε αληθώς και κατά χάριν Μητέρα μας. Εκείνη δια της μεσιτείας της, μπορεί για άλλη μία φορά, να επιτύχει από τον Θεό αυτή τη Χάρι που μας διαμορφώνει καθ’ ομοίωσιν του Υιού Της, που μας κάνει δια του βαπτίσματος όντως υιούς Θεού. Υιούς στους οποίους ο Πατήρ μπορεί να αναγνωρίσει τη ζώσα εικόνα του Υιού Του, χαραγμένη με φωτεινά ίχνη στις καρδιές μας από το Άγιο Πνεύμα, το Πνεύμα που ο αναστημένος μας αποστέλλει σε κάθε στιγμή της πνευματικής μας ζωής, όταν είμαστε δεκτικοί των δωρεών Του. Και γι’ αυτό η σημερινή εορτή είναι πηγή βαθύτατης χαράς. 

Μαζί λοιπόν με την Θεοτόκο, οφείλουμε να κάνουμε τη ζωή μας μία διαρκή συγκατάθεση, μία μόνιμη συναίνεση στο θέλημα του Θεού και στη δωρεά της χάριτος, η οποία με τόσους τρόπους μας προσφέρεται μέσα στην Εκκλησία. Όπως λέω συχνά, μας προσφέρεται μέσα από τη χάρι των μυστηρίων, μέσα από τη μελέτη του Λόγου του Θεού, αλλά και μέσα από την τήρηση όλων αυτών των παραδόσεων και των κανόνων της Εκκλησίας, οι οποίοι δεν είναι απλοί κανονισμοί, αλλά οδοί ζωής, πράγματα που ευαρεστούν στον Θεό. «Μακάριοί εσμέν Ισραήλ, ότι τα αρεστά τω Θεώ ημίν γνωστά εστί». 

Ας ζητήσουμε, λοιπόν, από την Μητέρα του Θεού να μας εξασφαλίζει τη χάρη να καταλαβαίνουμε τα παραπάνω όλο και καλύτερα, να συναινούμε όλο και περισσότερο με την ορμή της ψυχής μας, με πολλή εσωτερική χαρά.

(σύνδεσμος μηνύματος)

31-08-2024

Αγαπητοί μου Αγιοχαραλαμπίτες, 

Με αυτό το μήνυμα που μας εισάγει στην νέα εκκλησιαστική χρονιά θα ήθελα να ευχηθώ σε όλους μας καλή δύναμη για τον αγώνα της αγιότητας που συνεχίζεται χωρίς διακοπή. Να μη πάει χαμένο το σχέδιο της θείας οικονομίας, που περιγράφεται στο κείμενο του Ησαϊα που θα διαβάσετε παρακάτω. Γιατί αυτό αποκαλύπτει την αποστολή του Χριστού μας στον κόσμο, όχι «τω καιρώ εκείνω» αλλά «νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. 

Με πολλές ευχές π. Αθανάσιος

«Η Εκκλησία του Χριστού εορτάζει σήμερα την αρχή της Ινδικτιώνος –από την λατινική λέξη “indictio”, η οποία σημαίνει ορισμός- δηλαδή την έναρξη του εκκλησιαστικού έτους. Ο όρος προήλθε από την συνήθεια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων να ορίζουν διά θεσπίσματος για διάστημα δεκαπέντε χρόνων το ποσό του ετησίου φόρου, που εισέπρατταν αυτή την εποχή για την συντήρηση του στρατού. Κατ’ επέκταση καθιερώθηκε να ονομάζονται ινδικτιώνες και οι δεκαπενταετείς αυτοί κύκλοι που άρχισαν επί Καίσαρος Αυγούστου, τρία χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού. 

Επειδή ο Σεπτέμβριος είναι εποχή συγκομιδής καρπών και προετοιμασίας για τον νέο κύκλο βλαστήσεως, ταίριαζε να εορτάζουν οι χριστιανοί την αρχή της γεωργικής περιόδου αποδίδοντας ευχαριστίες στο Θεό για την εύνοιά του προς την κτίση. Είναι αυτό που έκαναν ήδη οι Ιουδαίοι σύμφωνα με τις εντολές του Μωσαϊκού Νόμου την πρώτη δηλαδή ημέρα του εβδόμου Ιουδαϊκού μηνός, αρχές Σεπτεμβρίου, τελούσαν την εορτή της Νεομηνίας ή των Σαλπίγγων, κατά την οποία εσχόλαζαν από κάθε εργασία, για να προσφέρουν θυσίες ολοκαυτωμάτων «εις οσμήν ευωδίας Κυρίω» (Λευϊτ. 23, 18). 

Ο Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο δημιουργός του χρόνου και του σύμπαντος, ο προάναρχος Βασιλεύς των αιώνων, ο οποίος εσαρκώθη, για να αποκαταλλάξει τα πάντα εις Εαυτόν και να συναγάγει Ιουδαίους και εθνικούς εις μίαν Εκκλησίαν, ήθελε να ανακεφαλαιώσει εν Εαυτώ τον αισθητό κόσμο και τον γραπτό Νόμο. Έτσι, αυτή την ημέρα που η φύση ετοιμάζεται να διατρέξει ένα νέο κύκλο εποχών, εορτάζομε το γεγονός, κατά το οποίο ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός εισήλθε στη Συναγωγή και ανοίγοντας το βιβλίο του Ησαΐα ανέγνωσε το χωρίο, όπου ο Προφήτης ομιλεί επ’ ονόματι του Σωτήρος∙ «Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ, ού είνεκεν έχρισέ με, ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απέσταλκέ με, κηρύξαι ενιαυτόν Κυρίου δεκτόν» (Λουκ. 4, 18). 

Όλες οι Εκκλησίες, συναθροισμένες «επί το αυτό», αναπέμπουν σήμερα δοξολογία προς τον ένα τρισυπόστατο Θεό, ο οποίος διαμένει στην αιώνια μακαριότητα, διακρατεί τα πάντα εν τη ζωή του, ο ίδιος ο Χριστός ανοίγει τις θύρες του νέου έτους και μας προσκαλεί να τον ακολουθήσουμε, για να γίνουμε μέτοχοι της αιωνιότητάς του».

(σύνδεσμος μηνύματος)

Μηνύματα Σεπτέμβριος 2023 - Ιούλιος 2024

Μηνύματα Σεπτέμβριος-2022 - Ιούλιος-2023

Μηνύματα Σεπτέμβριος-2021 - Ιούλιος-2022

 

Μηνύματα Σεπτέμβριος-2020 - Ιούλιος-2021

 

Μηνύματα Σεπτέμβριος-2018 - Ιούλιος-2020

Μηνύματα Σεπτέμβριος-2017 - Ιούνιος-2018